Observeren en rapporteren. Volgens vrienden een samenvatting als nieuwe cursus (zonder de overbodige informatie!). Veel werk ingestoken! :-)
Laat mij weten als er iets is met mijn samenvatting via , dan help ik je graag verder!
PSYCHODIAGNOSTIEK: NIET-PSYCHOMETRISCHE METHODEN
1 LICHAAMSTAAL ............................................................................................................................................................ 4
1.1 LICHAAMSTAAL ......................................................................................................................................................................... 4
1.2 ONBEWUSTE LICHAAMSTAAL........................................................................................................................................................ 4
1.2.1 Gelaatsexpressie ........................................................................................................................................................... 4
1.2.2 Gezichtsuitdrukkingen en micro-expressies: een indeling volgens Wezowski en Wezowski ....................................... 5
1.2.2.1 Oogcontact.................................................................................................................................................................................... 5
1.2.3 Micro-expressies ........................................................................................................................................................... 7
1.2.3.1 Neutraal gezicht ............................................................................................................................................................................ 7
1.2.3.2 Hoe goed zijn mensen in het herkennen van micro-expressies? ................................................................................................. 7
1.2.4 Houdingen en gebaren ................................................................................................................................................. 8
1.2.4.1 5 basisprincipes voor lichaamstaal interpretaties ........................................................................................................................ 8
1.2.4.2 Hoe kun je reageren op negatieve lichaamstaal? ........................................................................................................................ 9
1.2.5 Lichaamstaal van de emoties ..................................................................................................................................... 10
1.2.5.1 Oefeningen met SKAN-methode ................................................................................................................................................ 13
1.2.6 Omgaan met ruimte ................................................................................................................................................... 13
1.2.6.1 Gebruik van ruimte tijdens een interactie .................................................................................................................................. 13
1.2.6.2 Nabijheid en afstandelijkheid tijdens een interactie .................................................................................................................. 13
1.2.7 De wijze van spreken .................................................................................................................................................. 14
1.3 FUNCTIES VAN LICHAAMSTAAL.................................................................................................................................................... 14
1.3.1 Op het niveau van de cultuur...................................................................................................................................... 14
1.3.2 Op het niveau van de interacties: communicatie op betrekkingsniveau en metacommunicatie .............................. 14
1.3.3 Op het niveau van de interactie: de regulerende rol van lichaamstaal ..................................................................... 15
1.3.3.1 Tekens en signalen om een transactie te ordenen..................................................................................................................... 15
1.3.3.2 Gedragsvormen die het ordenen compliceren........................................................................................................................... 15
1.3.3.3 Gedragsvormen die de orde handhaven: waarschuwingssignalen ............................................................................................ 16
1.3.4 Functies van de wijze van spreken.............................................................................................................................. 16
2 OBSERVEREN, EENVOUDIG… OF TOCH NIET? ............................................................................................................... 17
2.1 WAT IS OBSERVEREN IN HET DAGELIJKS LEVEN? ............................................................................................................................. 17
2.1.1 Wat observeer je dagelijks?........................................................................................................................................ 17
2.1.2 Waarom observeer je in het leven van alledag? ........................................................................................................ 17
2.1.3 Hoe loopt het dagelijkse observeren? ........................................................................................................................ 17
2.2 HOE VERSCHILLEN ALLEDAAGS EN PROFESSIONEEL OBSERVEREN ? VINGER AAN DE POLS......................................................................... 18
2.3 HOE LEER JE PROFESSIONEEL OBSERVEREN? VIER KWALITEITSEISEN ................................................................................................... 18
2.4 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 19
3 WWW/H PROFESSIONEEL OBSERVEREN: WAAROM, WANNEER, WAT… EN HOE? .......................................................... 20
3.1 WAAROM OBSERVEREN? .......................................................................................................................................................... 20
3.2 WANNEER EN WAT OBSERVEREN? .............................................................................................................................................. 20
3.3 HOE MAAK JE GEDRAG MEETBAAR? VAN PSYCHOLOGISCHE EIGENSCHAPPEN TOT OBSERVATIE ................................................................ 21
3.3.1 Observatie op macroniveau (macro-observatie/molaire observatie) ........................................................................ 21
3.3.2 Observatie op microniveau (micro-observatie/moleculaire observatie) .................................................................... 22
3.4 WELKE ROL HEB JE ALS OBSERVATOR: PARTICIPEREN OF NIET, VRIJ OF SYSTEMATISCH OBSERVEREN? ........................................................ 22
3.4.1 Participeren of niet? ................................................................................................................................................... 22
3.4.2 Vrij of systematisch observeren? ................................................................................................................................ 23
3.5 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 24
4 OBSERVATIEBIAS: DENK- EN VOELEFFECTEN ................................................................................................................ 25
4.1 HOE GEEF JE BETEKENIS AAN PRIKKELS? PERCEPTIE VAN HOGERE ORDE .............................................................................................. 25
4.2 WAT IS COGNITIEVE EN EMOTIONELE OBSERVATIEBIAS? NUT, EFFECTEN EN BIJSTURING ........................................................................ 25
4.2.1 Primacy en recency-effecten....................................................................................................................................... 26
4.2.2 Het availability- of toegankelijkheidseffect en tunnelvisie ......................................................................................... 26
4.2.3 De logicafout en actor-observatorfenomenen ........................................................................................................... 27
4.2.4 Leniency- (aanleuning), contrast- en halo-effecten.................................................................................................... 27
4.2.5 Stereotypen en groepsdruk......................................................................................................................................... 27
4.2.5.1 Stereotypen in de observatie ..................................................................................................................................................... 27
, 4.2.5.2 Sociale druk ................................................................................................................................................................................. 28
4.2.6 Gevoelsintensiteit en vroegere ervaringen................................................................................................................. 28
4.3 HOE SPEELT CULTUUR EEN ROL IN JE OBSERVATIES? ........................................................................................................................ 29
4.4 WELKE FUNDAMENTELE COGNITIEVE EN EMOTIONELE DRIJFVEREN STUREN JE PERCEPTIE? ..................................................................... 29
4.4.1 Universele cognitieve drijfveren: homeostase, assimilatie en accommodatie........................................................... 30
4.4.2 Universele emotionele drijfveren: plezier, ongemak en het ‘tipping point’ ............................................................... 30
4.5 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 31
5 OBSERVEREN HERZIEN: BETROUWBAARHEID EN VALIDITEIT ........................................................................................ 32
5.1 VAN OBSERVATIEFOUTEN NAAR BETROUWBAAR EN VALIDE OBSERVEREN ............................................................................................ 32
5.2 HOE OBSERVEER JE BETROUWBAAR? ........................................................................................................................................... 32
5.2.1 Standvastigheid van observators: binnen- en tussenbeoordelaarsbetrouwbaarheid ............................................... 32
5.2.2 Stabiliteit van observaties in de tijd: hertestbetrouwbaarheid .................................................................................. 33
5.3 HOE MAAK JE VALIDE OBSERVATIES? ........................................................................................................................................... 33
5.3.1 Kernvraag ‘wat observeer ik?’: constructvaliditeit ..................................................................................................... 33
5.3.2 Validiteitsvraag volgens observatievorm ................................................................................................................... 33
5.4 HOE VERZORG JE DE DEONTOLOGIE EN DE ETHIEK VAN JE OBSERVATIES? ............................................................................................. 34
5.5 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 34
6 EEN OBSERVATIE PLANNEN: WWW… EN MEER ............................................................................................................ 35
6.1 VAN START MET EEN OBSERVATIEPLAN ......................................................................................................................................... 35
6.2 DE OBSERVATIESTART CONCREET: WAAROM, WIE EN WAT, WANNEER EN HOE OBSERVEREN? ................................................................. 35
6.2.1 Welke soort observatievraag wil ik beantwoorden? .................................................................................................. 35
6.2.2 Wie en wat wil ik observeren? .................................................................................................................................... 36
6.2.3 Hoe ga ik observeren (observatievorm)?.................................................................................................................... 36
6.2.4 Wanneer en waar ga ik observeren? .......................................................................................................................... 36
6.2.5 Cognitief-emotionele en praktische uitdagingen ....................................................................................................... 36
6.2.6 Selecteren van gedrag ................................................................................................................................................ 37
6.2.6.1 Keuze gedragsampling ................................................................................................................................................................ 37
6.2.6.2 Keuze tijdsampling ...................................................................................................................................................................... 37
6.2.7 Selecteren van personen............................................................................................................................................. 38
6.2.7.1 Keuze focus(persoon)sampling ................................................................................................................................................... 38
6.2.7.2 Keuze scansampling .................................................................................................................................................................... 38
6.3 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 38
7 WAT PRECIES OBSERVEREN? DE OBSERVATIESCHAAL ................................................................................................... 39
7.1 HOE MAAK JE GEDRAG MEETBAAR? OBSERVATIESCHEMA’S EN -SCHALEN ........................................................................................... 39
7.2 BESTAANDE OBSERVATIESCHAAL OF EIGEN ONTWERP? .................................................................................................................... 39
7.2.1 Voordelen bestaande observatieschaal (en nadelen eigen ontwerp) ........................................................................ 39
7.2.2 Nadelen bestaande observatieschaal (en voordelen eigen ontwerp) ........................................................................ 40
7.2.3 Hoe vind ik een geschikte bestaande observatieschaal? ........................................................................................... 40
7.3 WELKE KWALITEITSEISEN VOOR DE OBSERVATIESCHAAL (BESTAAND OF EIGEN ONTWERP)?..................................................................... 41
7.3.1 Afstemming op de eigen observatie ........................................................................................................................... 41
7.3.2 Objectiviteit van de gedragsomschrijvingen .............................................................................................................. 42
7.3.3 Homogene en uitsluitende gedragsindeling ............................................................................................................... 42
7.3.4 Volledigheid van de observatieschaal ........................................................................................................................ 42
7.4 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 43
8 HOE GEDRAG METEN EN REGISTREREN? ...................................................................................................................... 44
8.1 DE EIGENLIJKE WAARNEMING: WAT EN HOE? ................................................................................................................................ 44
8.2 HOE MEET JE HET GEDRAG? ....................................................................................................................................................... 44
8.2.1 Frequentiemeting ....................................................................................................................................................... 44
8.2.2 Duur ............................................................................................................................................................................ 44
8.2.3 Latentie ....................................................................................................................................................................... 44
8.2.4 Patroon ....................................................................................................................................................................... 45
8.2.5 Intensiteit .................................................................................................................................................................... 45
8.3 AAN WELKE (MEET)VOORWAARDEN MOET DE GEDRAGSMETING VOLDOEN? ....................................................................................... 45
8.3.1 Duidelijkheid van het gedragsbegin en -einde ........................................................................................................... 45
8.3.2 Relativiteit van de gedragsmeting.............................................................................................................................. 45
8.3.3 Representativiteit van de gedragsmeting .................................................................................................................. 45
, 8.3.4 Samenvattend voorbeeld............................................................................................................................................ 45
8.4 WELKE MEETNIVEAUS GAAN MET DE MEETWIJZEN SAMEN? ............................................................................................................. 46
8.5 HOE REGISTREER JE DE OBSERVATIES?.......................................................................................................................................... 46
8.5.1 Continu registreren ..................................................................................................................................................... 46
8.5.2 Discontinu registreren ................................................................................................................................................ 47
8.6 WAT ZIJN DE VOOR- EN NADELEN VAN BEELDOPNAME? .................................................................................................................. 47
8.7 OVERZICHT ............................................................................................................................................................................. 47
8.8 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 47
9 GOED BEKEKEN, EN DAN? OBSERVATIES INTERPRETEREN EN RAPPORTEREN ................................................................ 48
9.1 HET OBSERVATIEBESLUIT: WAT, WAAROM EN HOE ......................................................................................................................... 48
9.2 HOE VERWERK JE DE WAARNEMINGEN TOT EEN OBSERVATIERESULTAAT? ........................................................................................... 48
9.3 HOE INTERPRETEER JE DE OBSERVATIES? ...................................................................................................................................... 48
9.3.1 Beschrijvend interpreteren ......................................................................................................................................... 48
9.3.2 Verklarend interpreteren ............................................................................................................................................ 49
9.3.3 Handelingsgericht besluiten ....................................................................................................................................... 49
9.4 HOE CONTROLEER JE DE KWALITEIT VAN DE OBSERVATIES ? .............................................................................................................. 49
9.4.1 De eerste controlevraag: ‘Hoe betrouwbaar is de observatie?’ ................................................................................. 49
9.4.2 De tweede controlevraag: ‘Hoe valide is de observatie?’ .......................................................................................... 49
9.5 HOE RAPPORTEER JE DE OBSERVATIES? KWALITEITSEISEN VAN RAPPORTEREN ...................................................................................... 50
9.5.1 Mondelinge rapportage.............................................................................................................................................. 50
9.5.2 Schriftelijke rapportage .............................................................................................................................................. 50
9.5.3 Kwaliteitseisen van rapportage .................................................................................................................................. 51
9.6 SAMENVATTING ...................................................................................................................................................................... 53
, PSYCHODIAGNOSTIEK: NIET-PSYCHOMETRISCHE
METHODEN
1 LICHAAMSTAAL
Observatie begint bij lichaamstaal en een juiste interpretatie (!) daarvan.
80% of zelfs meer van onze communicatie wordt bepaald door lichaamstaal en niet door verbale communicatie.
o De expressie van een emotie draagt bij tot de definitie en evaluatie van de situatie waarin een persoon verkeert en aan de rol
van de persoon die de emotie toont.
o Emoties reguleren ook de interacties.
o Er worden tegelijk aanwijzingen gegeven hoe anderen met de interactie moeten omgaan.
o Tenslotte kan je met de expressie van een emotie ook commentaar geven op je gesproken tekst.
Paul Ekman: het menselijk gelaat weerspiegelt duidelijk herkenbaar tenminste 6 basisemoties:
1. Vreugde; 4. Woede; 7. (Later: minachting).
2. Verdriet; 5. Afkeer;
3. Verrassing; 6. Angst;
➔ De expressie van emoties is universeel maar het beheersen ervan is cultuurafhankelijk.
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller freyaspillemaeckers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $15.54. You're not tied to anything after your purchase.
