Samenvatting Religie, zingeving en levensbeschouwing (A08C2A)
34 views 0 purchase
Course
Religie, zingeving en levensbeschouwing (A08C2A)
Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Deze samenvatting is een samenvatting van alle slides van professor Devolder binnen dit vak en van alle bijkomende informatie die hij bij zijn slides gaf! Zelf heb ik een 16 gehaald met deze samenvatting.
W A A R O M RZL I N S O CI A L E W ET E NS C H AP P EN ?
Sociologen hebben altijd de vraag gesteld naar religie
Bv. Max Weber heeft nagedacht over het ontstaan van een religisch ethos met een sociaal systeem →
protestantisme en kapitalisme
Bv. Karl Marx heeft nagedacht over de aliënatie en onderdrukking van de arbeidersklassen
Bv. Habermas
Oké, maar deze zijn al erg oud → waarom deze aanhalen? Is het geen gepasseerd station?
➔ Nee, Janneke denkt dat religie nog steeds een hele belangrijke rol speelt
RZL B E G R I P P EN
= wat breder, niet enkel religie
- Zingeving = iets waar elke mens toch mee bezig is
Bv. waarom leven wij?
!! ook een crisis van de zingeving → zeker in deze pandemie
- Levensbeschouwing = opvatting over de zin van het leven, een oordeel over doel en zin van
het menselijk bestaan < Kramers
!! volledig neutrale levensbeschouwing bestaat niet → is altijd binnen bepaalde
interpretatiekaders
Bv. liberalisme, nihilisme hebben ook allemaal een bepaalde levensbeschouwing
➔ nihilisme is ook interpretatie, je gelooft dan in niets
In Westerse geseculariseerde cultuur: iedereen heeft zijn waarheid (=emotivistische klimaat)
“Het is misschien niet waar, maar ik voel me er wel goed bij”
MAAR toch gedijen daarin ook de klassieke religies → ze positioneren zich tegenover deze secularisatie
- Religie en godsdienst → niet alle religies zijn godsdiensten bv. boeddhisme heeft geen
godheid
Wat is dan religie?
= ultiem zingevingssysteem via symbolen, riten en opvattingen over het transcendente of
opvattingen over het meta-empirische
< religare (= verbinden, herlezen)
S E C U L A R I S AT I E ,
DE S EC U L AR I S AT I E E N G L O BA L I S E RI NG
= nevenverschijnsel van moderniteit: ontstaan in 15e E met toename van rationeel wereldbeeld, dynamiek
die in versnelling is gegaan met de verlichting
!! zeker in laatste decennia versterkt: La troisième mort du Dieu < André Glücksman
Eerste dood = aan het kruis, tweede dood = bij
doorbreken van Verlichting, derde dood = 20ste E geeft
genadeslag aan het idee van een ‘goede God’
Bv. massadodingen van Verdun, Auschwitz en Rwanda
= rol van religie neemt af in moderne en individuele samenleving op 2 gebieden
- Maatschappelijk niveau
Door scheiding van kerk en staat → religie heeft minder vat op het sociale leven
- Individueel niveau
1
, = individualisering van de zingeving
!! cultuuromslag van 1968 is ook heel belangrijk geweest in secularisatie
= men heeft hier afgerekend met gezag en traditie
!! 1989: einde van communistische wereld in Europa → tot dan was godsdienst een maatschappelijk
randverschijnsel, godsdienst was oftewel niet vrij: werd verboden oftewel was het wel vrij
P A R A D I G M A W I S S EL
M E T EI N D E N VA N K O U DE O O RL O G
Desecularisatie
= einde van altijd maar voortrollende secularisatie: soort van terugkering van God
Bv. John MIcklethwait and Adrian Wooldrigde (= redacteurs van the Economist) < God is Back (2009) →
zeiden in het boek dat God terug is
MAAR wanneer is religie terug belangrijkere rol beginnen spelen?
1978: cruciaal jaar → Iraanse revolutie: regime werd onderuitgehaald, islamitische revolutie werd tot
stand gebracht EN verkiezing van Johannes Paulus II (die uit het communistische Polen kwam) → heeft
ervoor gezorgd dat men in Polen vreedzaam heeft geprotesteerd
In Westerse cultuur oogt plaatje context
WANT secularisering en geloofsafval zet nog steeds door
Bv. radicaal atheïsme van Richard Dawkins, The God Delusion
MAAR ook bij niet gelovige wetenschappers en hernieuwde waardering voor de plaats van godsdienst
Bv. Alain de botton < religion for atheists → beschrijft in dat boek dat hij in godsdienst toch nog heel veel
schoonheid ziet: samenkomen, het geeft zin aan het leven, …
EN hang naar sacraliteit en spiritualiteit is terug → kan samengaan met wantrouwen naar de traditionele
godsdiensten
DUS men zoekt andere alternatieven
Peter Berger = socioloog die secularisatie uitlegt en hier achterstaat
MAAR hij heeft ook in ’99 artikel geschreven ‘the desecularization of the world’
DUS hij zegt ‘ik was fout, religie komt terug’
➔ zegt ook waarom hij zich had vergist:
- West-Europese uitzondering → in rest vd wereld is er een desecularisering, maar in West-
Europa gaat de secularisatie harder en harder
Bv. Amerika: religie kan standhouden te midden van de moderniteit
- Academische bias = hij is een wetenschapper die werkt aan universiteit → zijn contacten zijn
academisch en hebben beetje zelfde seculiere mindset als hem
DUS zit in soort bubbel
Jürgen Habermas gaat ook evolutie door
Zag eerst het negatieve in godsdienst: eerst marxistische godsdienstcriticus
MAAR evolueert doorheen de jaren naar iemand met positieve attitude tov sociale rol van religie
WANT hij zegt dat het nodig is om met mensen met godsdienstige achtergrond te praten
MAAR je moet wel rationeel blijven in deze gesprekken → zeker bij de formele beslissingen moet het
debat worden gevoerd op rationeel niveau
RECENT T R EN D : D O WN W A R D A G A I N (2007-2019)
Godsdienst zou weer aan het afnemen zijn
= gebaseerd op Value Survey en de vraag ‘Speelt God een belangrijke rol in uw leven?’
➔ Artikel van Ronald Inglehart ‘Giving up on God: the global decline of religion’
Zie grafiek: grootste balk = VS → afname van godsdienst in voorbije jaren
WANT volgens Inglehart is religie te vaak misbruikt in het politieke debat, waardoor mensen
minder achter de godsdienst staan
2
,B O T S E N DEB E S C HA V I N G E N ?
Bv. terreurdaad vorige week in Katholieke kerk in Nice
Samuel Huntington < Clash of civilizations
= ziet dat wereld afstevent op nieuwe breuklijnen die cultureel religieus bepaald zijn, hij schetst zo 7 à 8
beschavingen die gekenmerkt zijn door godsdienst op wereldvlak
Bv. islamitische beschaving, hindoe beschaving, orthodoxe beschaving, …
DUS binnen elke beschaving is een leidende mogendheid
➔ multiculturalisme moet volgens hen worden afgezworen
WANT hij gelooft niet dat dit kan bv. Amerika zal christelijk blijven, je kan ze niet naar je hand zetten
EN we moeten niet denken dat Westerse waarden universeel zijn
➔ was Nine Eleven zijn grote gelijk? (oorlog van de Islam tegen het Westen)
KRITIEK OP HUNTINGTON:
- Oversimplificatie: beschavingen waarover hij spreekt zijn geen geüniformeerde blokken
WANT hoe verschillend wordt er wel niet gedacht binnen deze blokken?
- Conflicten bevinden zich eerder binnen beschavingen dan tussen beschavingen
Bv. Jemen tussen de Tsjieeten en Soennieten
- Olivier Roy: schetst het fenomeen van deterrioralisering = band tussen cultuur en godsdienst
en territorium (wat voor Huntington net zo belangrijk is) → wordt in praktijk steeds losser
= door secularisatie en door globalisering EN door internet
Bv. jonge mensen die van ene op andere dag een hele radicale vorm van de islam gaan omhelzen,
ook zij die daarvoor niets met islam te maken hadden
- Heeft weinig oog voor uniformiseringsprocessen op economisch vlak, communicatief vlak, …
Bv. de mode: Adidas sneakers is iets wat overal heel modern is
3
, G O D S D I E N S T EN
E N G L O B A L I S E RI NG
Globalisering = veramerikanisering?
Bv. Benjamin Barber (= Amerikaanse socioloog) < Jihad vs Mc World: legt uit hoe Jihad een reactie is op
deze veramerikanisering
Migratie leidt tot superdiversiteit in onze steden, ook in religieus opzicht
Bv. kerken, synagogen, moskeeën …
DUS migratie = zeer belangrijk punt
Simultaneïteit
bv. platteland en stad → secularisatie is veel sterker op het platteland dan in de stad
bv. eerste generatie migranten die hier is aangekomen (Islamitische) hadden relatief weinig interesse in
godsdienst: ze probeerden zich te conformeren aan wat hier gangbaar was tweede generatie
G O D S D I E N S T ENIN INTERNATIONALE RELATIES
Men ziet dit vaak als iets wat enkel afhangt van economische relaties
MAAR de religieuze factor mag niet onderschat worden
Bv. Saoudi-Arabië die actief is in conflicten in Jemen, ze geloven in Wahhabisme → heeft grote invloed op
hoe ze handelen
Bv. Iraanse revolutie
Geopolitieke invloed van de Heilige Stoel in Vaticaan
Bv. christelijke wereld in overleg met islamitische wereld
B L I N DEV L E K I N O N Z E M E DI A
Godsdienst = blinde vlek in onze media en onder politici, academici, diplomaten, …
HOE?
➔ men gaat nog steeds uit van het seculariseringsparadigma
Bv. godsdienst is achterhaald, een redelijke mens gelooft niet, …
V O O R O O R D E EL O V E R C H R I S T EN D O M
Bv. marktaandeel van katholiek onderwijs blijft afnemen was kop van artikel
MAAR wanneer je het artikel las zag je dat in 9 jaar dit marktaandeel maar was afgenomen met 2%
DUS hadden beter gezegd ‘is stabiel gebleven’
!! cijfers zijn belangrijk, maar het paradigma waarmee men daarnaar kijkt is nog belangrijker → kop klopte
niet helemaal…
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Anneleenkeysers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.97. You're not tied to anything after your purchase.
