Dit document is in combinatie met het document "Samenvatting Humane Wetenschappen - Psychologie" een samenvatting van het vak "Humane Wetenschappen" aan de UCLL. Ik heb deze samenvattingen gebruikt voor het examen, en ben geslaagd.
Humane Wetenschappen: Sociologie
Inhoud
Inleiding in het sociologisch denkkader
1. Wat is sociologie? .......................................................................................................... 4
1.1 Historiek ................................................................................................................. 4
1.2 Psychologie vs. Sociologie ...................................................................................... 4
1.3 Omschrijving van de sociologie .............................................................................. 4
1.4 De sociologie als wetenschap .................................................................................. 5
2. Interactie, cultuur, interdependentie................................................................................ 5
2.1 Mensen zijn op elkaar gericht: interactie ................................................................. 5
2.1.1 Positie .............................................................................................................. 5
2.1.2 Sociale status, sociaal aanzien & sociale structuur ............................................ 5
2.1.3 Rollen .............................................................................................................. 6
2.1.4 Rolattributen & statussymbolen ....................................................................... 6
2.1.5 Rolconflicten ................................................................................................... 6
2.1.6 Instituties ......................................................................................................... 6
2.2 Mensen zijn door elkaar gevormd: cultuur............................................................... 7
2.2.1 Socialisatie....................................................................................................... 7
2.2.2 Cultuurmodel van Hofstede.............................................................................. 8
2.3 Interdependentie.................................................................................................... 11
3. Conformisme en deviant gedrag .................................................................................. 12
4. Macht en gezag ........................................................................................................... 12
4.1 Omschrijving van het begrip “Macht” ................................................................... 12
4.2 Omschrijving van het begrip “Gezag” ................................................................... 13
2. Medicalisering en de verzorgingsstaat
1. Medicalisering van de samenleving ............................................................................. 14
1.1 Begripsomschrijving ............................................................................................. 14
1.2 Oorzaken v medicalisering .................................................................................... 14
2. Gevolgen van medicalisering ....................................................................................... 14
3. De verzorgingsstaat ..................................................................................................... 15
3.1 Begripsomschrijving ............................................................................................. 15
3.2 de verzorgingsstaat staat onder druk ...................................................................... 15
3.2.1 De onbetaalbaarheid van de verzorgingsstaat ................................................. 15
1
, 3.2.2 De onbeheersbaarheid vd verzorgingsstaat ..................................................... 16
3.2.3 De dubieuze ideologie vd verzorgingsstaat ..................................................... 16
3. Het gezin in sociologisch perspectief
1. Ontstaan van het gezin – Socio-biologische verklaring ................................................ 17
2. Familie & gezin ........................................................................................................... 17
3. Demografische transities ............................................................................................. 18
3.1 De eerste demografische transitie .......................................................................... 18
3.2 De tweede demografische transitie ........................................................................ 18
3.2.1 Belangrijkste demografische veranderingen ................................................... 19
3.2.2 Verklaringsgronden vo de 2e demografische Transitie .................................... 21
4. Positie en rol van man & vrouw................................................................................... 22
5. Relaties tussen ouders en kinderen............................................................................... 23
6. Resultaten van de grote gezin enquête 2016 ................................................................. 24
4. Sociale ongelijkheid
1. Definiëring en afbakening ........................................................................................... 25
2. Sociale ongelijkheid en sociale stratificatie .................................................................. 25
3. De functionalistische theorie........................................................................................ 26
4. Sociale mobiliteit......................................................................................................... 26
5. Sociale ongelijkheid: enkele terreinen.......................................................................... 27
5.1 Jongeren & ouders ................................................................................................ 27
5.2 Mannen & vrouwen .............................................................................................. 27
5.3 Allochtonen & autochtonen................................................................................... 27
5.4 Opleiding & sociale gelijkheid .............................................................................. 27
5.5 Gezondheid en sociale ongelijkheid ...................................................................... 28
6. En wat met armoede? .................................................................................................. 30
6.1 Definities .............................................................................................................. 30
6.2 Meten v risico op armoede .................................................................................... 30
6.2.1 Monetaire armoede ........................................................................................ 31
6.2.2 ernstig materiële deprivatie ............................................................................ 31
6.2.3 Zeer lage werkintensiteit ................................................................................ 31
6.3 Kinderarmoede ..................................................................................................... 31
7. Besluit sociale ongelijkheid ......................................................................................... 32
2
,5. Cultuursensitieve zorg
1. Culturele competenties ................................................................................................ 34
2. Culturele diversiteit in de zorg ..................................................................................... 34
2.1 Migratie als ingrijpend proces met impact op de gezondheid ................................. 34
2.2 Minder of moeizame deelname gezondheidspraktijken .......................................... 35
2.3 Communicatie ....................................................................................................... 35
2.4 Ziektebeleving en gedrag ...................................................................................... 36
2.5 Onderzoek en verzorging ...................................................................................... 36
2.6 Voeding ................................................................................................................ 36
3. Valkuilen..................................................................................................................... 37
3.1 Aandachtspunten rond zwangerschap & geboorte vanuit Islam ............................. 37
3.2 Aandachtspunten rond zwangerschap en geboorte vanuit het Jodendom ................ 37
3
,H1. Inleiding in het sociologisch
denkkader
1. Wat is sociologie?
Sociologie: “socius” (= metgezel, kameraad) & “Logos” (= kennis, kunde, wtschap). Het
betekent letterlijk: samenlevingskunde / maatschappijkunde.
= Hoe mensen samenleven + hoe ze met & tegenover elkaar handelen
1.1 Historiek
Grondlegger: Augustus Comte (PAS OP! Wel nog filosofen voordien die nadachten over
sociale problemen)
1.2 Psychologie vs. Sociologie
Sociologie Psychologie
= gedrag verklaren vanuit = gedrag verklaren vanuit de individu adhv
samenlevingsbanden die mensen m elkaar persoonlijkheid, aanleg, karakter
vormen
Werkwijze:
• Groepen waarvan iemand deel is Proberen inzicht te krijgen in
• Structuur groepen persoonlijkheidsstructuur, om zo
• Waarden & normen gedragsverandering te bewerkstellingen
Werkwijze:
Info → maken ve vergelijking → gedrag
verklaren / beslissingen nemen
Verklaren: zoeken nr causale verbanden tss
sociale processen
1.3 Omschrijving van de sociologie
2 fundamentele vragen:
1. Hoe w mensen in hun gedrag beïnvloed do het feit dat ze deel uitmaken v grotere
sociale eenheden of groepen?
➢ Microniveau: Kleine samenlevingsverbanden (gezin, vriendengroep, collega’s)
➢ Mesoniveau: Wijdere sociale omgeving (school, dorp)
➢ Macroniveau: maatschappij als geheel
2. Hoe zit de samenleving in elkaar?
➢ Welke maatschappelijke factoren beïnvloeden gedrag & denken v mensen?
➢ Machtsverschillen, sociale ongelijkheid, sociale controle, etc.
BESLUIT
4
,De sociologie wil de samenleving inzichtelijk maken v mensen die er deel v uitmaken
1.4 De sociologie als wetenschap
= Empirische wetenschap (= kennis die voorkomt uit systematische waarneming vd feiten
adhv onderzoek)
= waardevrije wetenschap (= morele overwegingen mogen gn rol spelen bij onderzoek &
theorievorming)
• Uitkomsten gebruikt vo morele doelen
2. Interactie, cultuur, interdependentie
Wilterdink & Van Heerikhuizen: mensen op 3 manieren verbonden
1. Mensen z op elkaar gericht en stemmen gedrag op elkaar af: INTERACTIE
2. Mensen z door elkaar gevormd, wat ze doen, denken, voelen, … is sterk bepaald door
wat ze aangeleerd hebben: CULTUUR
3. Mensen z afhankelijk & kunnen niet zonder anderen: INTERDEPENDENTIE
2.1 Mensen zijn op elkaar gericht: interactie
Homo sociologus: het microniveau vd mens id samenleving. Waarom gedragen mensen z
zoals ze doen?
Interactie / Sociaal gedrag: handelingen waarbij vss mensen of groepen betrokken zijn.
• Duidt op een onderlinge wisselwerking
o Gebaseerd op interpretatie: subjectieve definitie ve situatie
▪ Bepaalt gedrag
• Taal & lichaamstaal
• Vss rollen opnemen:
o Positie
o Sociale status
o Sociaal aanzien
o Rollen
o Sociale structuur
2.1.1 Positie
= de plaats die je inneemt ivt anderen
• Verworven posities: posities waarvoor je zelf gekozen hebt
• Toegewezen posities: posities die je zelf krijgt
2.1.2 Sociale status, sociaal aanzien & sociale structuur
Hogere sociale status: Een positie waar meer belang aan w gehecht
• Waardering: materieel & immaterieel
5
,Sociaal aanzien: mate van waardering die men heeft vo de wijze waarop iemand zijn positie
bekleedt.
Sociale structuur: De verhouding of relaties tss vss posities
• Hiërarchisch
• Democratisch
• Mengvorm
2.1.3 Rollen
Rol: de gedragsregels die horen bij positie die iemand inneemt (wat men verwacht)
Rolgedrag: Wat men doet
2.1.4 Rolattributen & statussymbolen
Statushiërarchie: het gebruik v uiterlijkheden om status te accentueren
Statussymbolen: vb. dure auto, groot huis, …
Rolattributen: Het nodig zijn v statussymbolen om een bepaalde rol goed te vervullen
2.1.5 Rolconflicten
Rolconflict: Tegenstrijdige verwachtingen in een positie
• Intern rolconflict: Iemand i 1 positie geconfronteerd m tegenstrijdige verwachtingen
Vb. Als student verwachten de vriendinnen dat ik elke avond mee uit ga
• Extern rolconflict: vanuit vss posities geconfronteerd m tegenstrijdige verwachtingen
Vb. Zowel baby leveren, als kinderen v school ophalen
2.1.6 Instituties
Normale wereld Sociologie
= Iets stevig & blijvend. Geschiedenis = een gevesetigde manier waarop men het
achter z & toekomst voor. Een sociale leven organiseert
gestandaardiseerd patroon v denken & doen = Patroon dat do groep, samenleving,
in bepaalde situaties gemeenschap nr waarde w geschat
➔ Adhv organisaties & instanties
Vb. Voetbal is institutie vo zover mensen
erom geven. Geven om vss redenen
Maar: weinig grote instituties w door volledige gemeenschap als belangrijk ervaren.
Vb. Verwantschap, huwelijk, religie, wetgeving, opvoeding, …
6
, 2.2 Mensen zijn door elkaar gevormd: cultuur
Cultuur: Alle aspecten vh dagelijkse leven
Vb. Eten met mes & vork, huwelijksrituelen, dingen die mensen delen, …
Subcultuur: Een cultuur die aantal kenmerken gemeenschappelijk heeft m overkoepelende
cultuur, andere niet.
Etnocentrisme: je eigen “etnie” centraal stellen. → Vooroordelen tov andere culturen
Wij- & zij- culturen: De mate waarin vss culturen nadruk leggen op gemeenschap of
individu
2.2.1 Socialisatie
Socialisatie: het maken vd eigen normen & waarden vd cultuur. Een proces v
cultuuroverdracht.
Doel: gedragen in overeenstemming met de verwachtingen vd omgeving
Cultuuroverdracht: Overdracht tss grotere gehelen
-> Kan op vss manieren plaatsvinden:
1. Generatie op generatie
2. Ene geografische ruimte naar de andere
3. Ene sociale categorie naar de andere
Charles Cooley: Maakt onderscheid tss primaire & secundaire socialisatie
• Primaire socialisatie: Het eigen maken van algemene waarden & normen die in een
groep / samenleving gelden, en die ieder nieuw lid zal moeten aanleren.
o Binnen gezin & basisonderwijs
o Massamedia
• Secundaire socialisatie: Het eigen maken v specifieke normen & waarden adhv vss
partijen
o Partij die waarden & normen bijbrengt Vo proces goed te verlopen:
o Partij die waarden & normen ondergaat sancties treffen
Belangrijke partijen vo socialisatieproces id samenleving: gezin, onderwijs, leeftijdsgenoten
& massamedia → Veranderd doorheen de jaren
Socialisatie is een proces dat z over een bepaalde tijd afspeelt. Begint met kennismaken met
nieuwe positie, waarbij sommigen al proberen om z te gedragen zoals ze denken dat verwacht
wordt bij een bepaalde positie (= Anticiperende socialisatie)
Vb. Veranderen v kledingstijl tss lagere & middelbare school
-> Gaan w afgesloten adhv “ceremonies” (= Collectieve rituelen)
7
, 2.2.2 Cultuurmodel van Hofstede
Geert Hofstede: in beeld brengen v vss cultuurverschillen op macroniveau.
• Eigen manier om nr culturen te kijken adhv 3 modellen
o Cultuurdriehoek: hoe zit het individu in elkaar?
o Ui-diagram: hoe komt een cultuur tt uiting?
o Cultuurbril: hoe beoordelen we de omgeving vanuit een unieke persoonlijke
cultuurbril?
De Cultuurdriehoek
= Model om te verklaren hoe elke mens in elkaar zit & om te begrijpen waarom we ons op
een bepaalde manier gedragen & reageren
Onderste laag: basisbehoeften, basisemoties,
basisvermogens (aangeboren)
Middelste laag: Hoe er wordt omgegaan met
de basisbehoeften, emoties & vermogens
(aangeleerd). Opvoeding + omgeving leren hoe
we met elkaar moeten omgaan, wat niet & wel
hoort binnen eigen cultuur
Bovenste laag: Lichamelijke & psychologische
eigenschappen (aangeboren & aangeleerd)
Communicatie tss personen: ontmoeting tss
personen m unieke persoonlijkheden & unieke
eigen culturele rugzak
Cultuur als een ui
= een cultuur bevat vss lagen m schillen.
Buitenste laag: oppervlakkige kenmerken v cultuur.
Binnenste laag: kern v cultuur
➔ Hoe dieper naar de kern, hoe dichter je bij de
waarden komt.
Eigen cultuur: Binnen -> Buiten
Vb. Wat mag en wat niet? < rituelen & gem.
praktijken vd groep < helden kennen < symbolen
Andere cultuur: Buiten -> Binnen
Vb. Symbolen < helden < rituelen < waarden
8
,De cultuurbril
= Het bekijken vd dingen & wereld rondom ons do
eigen cultuurbril. Een fictieve bril met 3 glazen.
Elk glas: instantie uit eigen omgeving die invloed heeft
gehad op ontwikkeling
1. Ouders
2. Onderwijs
3. Omgeving
Cultuurdimensies
Om verschillen in cultuur te beschrijven & vergelijken: onderscheid adhv enkele kenmerken
➔ Bepalen & beïnvloeden waarden & normen, omgangsvormen, visie v culturele
groepen (= 4 dimensies)
1. Individualisme vs. Collectivisme
Individualisme ( / Schuldculturen) Collectivisme ( / Schaamteculturen)
Beschrijving = onderlinge banden tss = Individuen z opgenomen vanaf
individuen zijn los. Uitsluitend geboorte in hechte groepen, die hun
zorgen vo zz & naaste familie. levenslang bescherming bieden irv
loyaliteit & afzetting tegen andere
groepen
Individu ║ groep Centraal, met een grote vrijheid Centraal, persoonlijke
om z te ontplooien en zeggen wat verzuchtingen z ondergeschikt ah
men denkt welzijn vd groep
Nadeel Solidariteit id groep is minder Onvoorwaardelijke solidariteit.
groot • Gn mening & visie
ontwikkeling
Waarden: zelfstandigheid, • Intimidatie do sociale
zelfvertrouwen, prestatie, eigen controle
mening staan hoog
Waarden: respect vo ouders, geloof
& gehoorzaamheid
Aardrijkskundig VS & rijke landen Indonesië & armere landen
2. Masculiniteit vs. Feminiteit
Masculien: emotionele sekse-rollen zijn gescheiden
Masculien Feminien
Beschrijving = emotionele sekse-rollen zijn = emotionele sekse-rollen
gescheiden overlappen
• ♂: assertief & hard. • Beiden: bescheiden & teder.
Gericht op materieel succes Gericht op kwaliteit vh
• ♀: Bescheiden & teder. bestaan
Gericht op kwaliteit vh
bestaan
9
, Samenleving •♀: weinig / niet werken • ♂ + ♀: evenveel
♂: zorgen vo weerstand ontspanning buitenshuis
• Dochters voorbereiden op rol • ♀: Werken & in staat vo
goede echtgenote & moeder. - eigen zelfstandigheid
> Beschermde omgeving m • ♂: Zorgende taken in
weinig vrijheid buitenshuis huishouden
• Jongens: meer vrijheid
buitenshuis
Aardrijkskunde Japan Zweden, Nederland
Nadeel Jaloezie & afkeer uitblinkers
3. Grote machtsafstand vs. Lage machtsafstand
= De mate waarin minder machtige leden in een land verwachten en accepteren dat macht
ongelijk verdeeld is.
➔ Mensen in cultuur m grote machtsafstand (L-A & Arabische landen) gaan z
makkelijker neerleggen dat macht ongelijk verdeeld is dan in culturen m lage
machtsafstand (Nederland & Scandinavië)
4. Mate v onzekerheidsvermijding
= De mate waarin leden ve cultuur zich bedreigd voelen do onzekere & onbekende situaties
Gevolg: Nerveuze spanning, behoefte a voorspelbaarheid (formele & informele regels)
Geringe mate v onzekerheidsvermijding Hoge mate v onzekerheidsvermijding
• Weinig regels, maar men houdt z er • Veel regels
aan • Alles onder controle w hebben
• Tolerantie afwijkend gedrag
• Natuurlijke kalmte & dingen op z af Mediterrane landen, Japan, Duitsland &
laten komen België
Engeland, China
Midden: Nederland
Verlichting vd spanning:
1. Wetten & regels
2. Religie die mensen beschermt tegen onzekerheden v bovennatuurlijke krachten die
persoonlijke toekomst k beïnvloeden
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller xanneserre. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
