Bouwfysica 2020-2021 Ecotechnologie
Inhoud
1. Algemene inleiding .......................................................................................................................... 4
1.1 Comforteisen van de gebruiker: .............................................................................................. 4
1.2 Bouwfysica aspecten: .................................................................................................................... 4
1.3 Gebouweisen: Bouwknopen ......................................................................................................... 4
1.4Warmtehuishouding van de mens: Menselijke warmteproductie (36,7°C) .................................. 5
1.5 Warmtehuishouding v/d mens: fysiologisch regelsysteem .......................................................... 5
1.6 Binnenklimaat: Invloed factoren ................................................................................................... 5
1.7 Binnenklimaat: Droge resulterende temperaturen ...................................................................... 6
1.8 Buitenklimaat: ............................................................................................................................... 7
2. Warmtedoorgang en temperatuursverloop.................................................................................... 8
2.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 8
2.2 Warmtestraling (radiatie) .............................................................................................................. 9
2.3 Convectie (stroming) ................................................................................................................... 10
2.4 Geleiding (conductie) .................................................................................................................. 10
2.5 Samenvatting............................................................................................................................... 11
2.6 Aan de oppervlakken ................................................................................................................... 11
2.7 Doorheen materiaallagen............................................................................................................ 12
2.8 Doorheen luchtlagen ................................................................................................................... 13
2.9 Totale warmteweerstand ............................................................................................................ 14
2.10 Warmtedoorgangscoëfficiënt ................................................................................................... 14
2.11 Temperatuurverloop ................................................................................................................. 16
2.12 Oefening 1 ................................................................................................................................. 17
2.13 Oefening 2 ................................................................................................................................. 17
3. Woonvocht en condensatie .......................................................................................................... 19
3.1 Partiële dampdruk: ...................................................................................................................... 19
3.2 Verzadigingsdampdruk: ............................................................................................................... 20
3.3 Condens op buitenzijde glas:....................................................................................................... 20
3.3.1 Bij enkele beglazing en gewoon dubbel glas ........................................................................ 20
3.3.2 Bij hoogrendementsbeglazing (HR) ...................................................................................... 21
3.3.3 Invloed van een lagere binnentemperatuur ........................................................................ 21
3.3.4 Hoe kan het aantal uren en kans op buitencondensatie beïnvloed worden? ..................... 22
3.3.5 Invloed van de relatieve vochtigheid ................................................................................... 22
3.3.6 Invloed van de hellingsgraad ................................................................................................ 22
3.3.7 Invloed van de oriëntatie ...................................................................................................... 23
1
,Bouwfysica 2020-2021 Ecotechnologie
3.3.8 Invloed van beschutting ....................................................................................................... 23
3.3.9 Conclusie over het beïnvloeden van de kans op buitencondensatie ................................... 23
3.4 Relatieve vochtigheid: ................................................................................................................. 23
3.5 Drogen van lucht ......................................................................................................................... 25
3.6 Dampdiffusieweerstand van constructie-elementen.................................................................. 27
3.7 Dampschermen en dampschermklassen .................................................................................... 28
3.8 Dampdrukbepaling in een samengestelde wand ........................................................................ 29
3.9 Principe ........................................................................................................................................ 29
3.10 Methodiek ................................................................................................................................. 30
3.11 Toepassing ................................................................................................................................. 31
4. Ventilatie ....................................................................................................................................... 33
4.1 Wat legt de wetgeving op?.......................................................................................................... 35
4.2 Soorten systemen ........................................................................................................................ 38
4.2.1 Eisen algemeen..................................................................................................................... 38
4.2.2 Eisen regelbare toevoer opening (RTO) in systeem A en C .................................................. 40
4.2.3 Eisen DO (doorgangsopeningen) in alle systemen .............................................................. 41
4.2.4 Eisen RAO (regelbare afvoeropening) in systeem A/B ......................................................... 41
4.2.5 Verticaal kanaal voor vrije afvoer in systeem A/B................................................................ 42
4.2.6 Eisen natuurlijk afvoerkanaal ............................................................................................... 42
4.2.7 Eisen natuurlijk afvoerkanaal: uitmonding boven het dak................................................... 42
4.2.8 Eisen plaatselijke afvoerventilator in systeem A/B .............................................................. 42
4.2.9 Eisen natuurlijke afvoer van de keuken in systeem A/B ...................................................... 43
4.2.10 Eisen systeem D .................................................................................................................. 43
4.2.11 Ventilatiesysteem A............................................................................................................ 48
4.2.12 Ventilatiesysteem B ............................................................................................................ 51
4.2.13 Ventilatiesysteem C ............................................................................................................ 52
4.3 Document Praktische gids voor de basisventilatiesystemen voor woongebouwen ................... 56
4.4 Kwaliteitskader ventilatie ............................................................................................................ 59
5. Randvoorwaarden bij thermische evaluatie gebouwen ............................................................... 63
5.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 63
5.2 Stralingsverschijnselen ................................................................................................................ 63
5.3 Inertie: Kenmerkende parameters dynamische fase .................................................................. 66
5.4 Inertie: Dynamisch gedrag van individuele constructie-elementen ........................................... 67
5.5 Inertie – PCM’s ............................................................................................................................ 69
6. Luchtkwaliteit ................................................................................................................................ 70
6.1 Belang van luchtdichtheid en het meten ervan .......................................................................... 70
2
,Bouwfysica 2020-2021 Ecotechnologie
6.2 Hoe een goede luchtdichtheid realiseren? ................................................................................. 70
6.3 Mogelijke doelen van een luchtdichtheidstest ........................................................................... 72
6.4 Koninklijk besluit arbeidsplekken luchtverversing ...................................................................... 72
6.5 Koninklijk besluit arbeidsplekken temperatuur .......................................................................... 73
6.6 Koninklijk besluit arbeidsplekken binnenluchtkwaliteit .............................................................. 73
7. Binnenisolatie ................................................................................................................................ 74
7.1 Na-isolatietechnieken voor bestaande buitenwanden ............................................................... 74
7.2 Damptransport en inwendige condensatie ................................................................................. 75
7.3 Methode van Glaser .................................................................................................................... 75
7.4 Dampremmende systemen ......................................................................................................... 76
7.5 Capillair actieve systemen ........................................................................................................... 76
7.6 Indeling op basis van draagsysteem of bevestigingsmethode .................................................... 76
7.7 Belangrijke aandachtspunten ...................................................................................................... 77
7.8 Binnenisolatie uitleg WTCB ......................................................................................................... 78
8. Akoestiek ....................................................................................................................................... 80
8.1 Geluid .......................................................................................................................................... 80
8.2 Geluidssterkte ............................................................................................................................. 80
8.3 Frequentie (f) en golflengte (λ) ................................................................................................... 80
8.4 Klank ............................................................................................................................................ 80
8.5 Absorptie vs. Isolatie ................................................................................................................... 80
8.5.1 Isolatie .................................................................................................................................. 80
8.5.2 Absorptie .............................................................................................................................. 81
8.6 Akoestisch comfort...................................................................................................................... 81
8.7 Luchtgeluidsisolatie ..................................................................................................................... 81
8.8 Contactgeluid ( of impactgeluid) ................................................................................................. 81
8.9 Akoestiek in de praktijk ............................................................................................................... 82
8.9.1 Traditioneel metselwerk gevel met spouw .......................................................................... 82
8.9.2 Houtskeletbouw (HSB) met gevelmetselwerk...................................................................... 82
8.9.3 Enkelvoudige muur met buitenisolatie ................................................................................ 82
8.9.4 Lichte sandwichconstructies ................................................................................................ 82
8.9.5 Glazen gevels ........................................................................................................................ 82
9. Verlichting ..................................................................................................................................... 83
9.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 83
9.2 Wat is verlichting? ....................................................................................................................... 83
9.3 De beschikbare lampen en armaturen ........................................................................................ 86
9.4 Regelsystemen ............................................................................................................................ 88
3
, Bouwfysica 2020-2021 Ecotechnologie
9.5 De verlichtingskwaliteit ............................................................................................................... 88
9.6 Natuurlijk daglicht ....................................................................................................................... 88
9.7 Programma’s ............................................................................................................................... 88
9.8 Praktische en technische gids voor de verlichting van woningen ............................................... 89
9.9 Koninklijkbesluit verlichting ........................................................................................................ 89
10. Meettechniek en thermografie ................................................................................................. 90
10.1 Klimaatmeettechniek ................................................................................................................ 90
10.1.1Temperatuur ....................................................................................................................... 90
10.1.2 Vochtigheid......................................................................................................................... 91
10.1.3 Luchtsnelheid ..................................................................................................................... 92
10.1.4 Druk .................................................................................................................................... 92
10.1.5 CO2 ..................................................................................................................................... 92
10.1.6 Luchtkwaliteit ..................................................................................................................... 93
10.1.7 Thermisch comfort ............................................................................................................. 93
10.1.8 Koeltechniek ....................................................................................................................... 93
10.2 Thermografie ............................................................................................................................. 94
1. Algemene inleiding
Bouwfysica is de toepassing van natuurkundige wetmatigheden op de bouwtechniek.
1.1 Comforteisen van de gebruiker:
- Hygrothermisch comfort (warmte, vocht en ventilatie)
- Akoestisch comfort
- Visueel comfort
1.2 Bouwfysica aspecten:
- Lucht
- Energie
- Vocht
- Warmte
- Zon
- Akoestiek
- Milieu
- Licht
De eisen zijn in functie van een specifiek klimaat, deze eisen zullen veranderen in andere landen.
De eisen veranderen ook naar gelang de wensen van de gebruiker/ omgeving bv. Sauna,
operatiekwartier, klaslokaal, fabriek, woonkamer, …
1.3 Gebouweisen: Bouwknopen
- Constructie-elementen: Fundering, vloer, dak, wand, …
- Materialen: Beton, hout, glas, …
4
Inhoud
1. Algemene inleiding .......................................................................................................................... 4
1.1 Comforteisen van de gebruiker: .............................................................................................. 4
1.2 Bouwfysica aspecten: .................................................................................................................... 4
1.3 Gebouweisen: Bouwknopen ......................................................................................................... 4
1.4Warmtehuishouding van de mens: Menselijke warmteproductie (36,7°C) .................................. 5
1.5 Warmtehuishouding v/d mens: fysiologisch regelsysteem .......................................................... 5
1.6 Binnenklimaat: Invloed factoren ................................................................................................... 5
1.7 Binnenklimaat: Droge resulterende temperaturen ...................................................................... 6
1.8 Buitenklimaat: ............................................................................................................................... 7
2. Warmtedoorgang en temperatuursverloop.................................................................................... 8
2.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 8
2.2 Warmtestraling (radiatie) .............................................................................................................. 9
2.3 Convectie (stroming) ................................................................................................................... 10
2.4 Geleiding (conductie) .................................................................................................................. 10
2.5 Samenvatting............................................................................................................................... 11
2.6 Aan de oppervlakken ................................................................................................................... 11
2.7 Doorheen materiaallagen............................................................................................................ 12
2.8 Doorheen luchtlagen ................................................................................................................... 13
2.9 Totale warmteweerstand ............................................................................................................ 14
2.10 Warmtedoorgangscoëfficiënt ................................................................................................... 14
2.11 Temperatuurverloop ................................................................................................................. 16
2.12 Oefening 1 ................................................................................................................................. 17
2.13 Oefening 2 ................................................................................................................................. 17
3. Woonvocht en condensatie .......................................................................................................... 19
3.1 Partiële dampdruk: ...................................................................................................................... 19
3.2 Verzadigingsdampdruk: ............................................................................................................... 20
3.3 Condens op buitenzijde glas:....................................................................................................... 20
3.3.1 Bij enkele beglazing en gewoon dubbel glas ........................................................................ 20
3.3.2 Bij hoogrendementsbeglazing (HR) ...................................................................................... 21
3.3.3 Invloed van een lagere binnentemperatuur ........................................................................ 21
3.3.4 Hoe kan het aantal uren en kans op buitencondensatie beïnvloed worden? ..................... 22
3.3.5 Invloed van de relatieve vochtigheid ................................................................................... 22
3.3.6 Invloed van de hellingsgraad ................................................................................................ 22
3.3.7 Invloed van de oriëntatie ...................................................................................................... 23
1
,Bouwfysica 2020-2021 Ecotechnologie
3.3.8 Invloed van beschutting ....................................................................................................... 23
3.3.9 Conclusie over het beïnvloeden van de kans op buitencondensatie ................................... 23
3.4 Relatieve vochtigheid: ................................................................................................................. 23
3.5 Drogen van lucht ......................................................................................................................... 25
3.6 Dampdiffusieweerstand van constructie-elementen.................................................................. 27
3.7 Dampschermen en dampschermklassen .................................................................................... 28
3.8 Dampdrukbepaling in een samengestelde wand ........................................................................ 29
3.9 Principe ........................................................................................................................................ 29
3.10 Methodiek ................................................................................................................................. 30
3.11 Toepassing ................................................................................................................................. 31
4. Ventilatie ....................................................................................................................................... 33
4.1 Wat legt de wetgeving op?.......................................................................................................... 35
4.2 Soorten systemen ........................................................................................................................ 38
4.2.1 Eisen algemeen..................................................................................................................... 38
4.2.2 Eisen regelbare toevoer opening (RTO) in systeem A en C .................................................. 40
4.2.3 Eisen DO (doorgangsopeningen) in alle systemen .............................................................. 41
4.2.4 Eisen RAO (regelbare afvoeropening) in systeem A/B ......................................................... 41
4.2.5 Verticaal kanaal voor vrije afvoer in systeem A/B................................................................ 42
4.2.6 Eisen natuurlijk afvoerkanaal ............................................................................................... 42
4.2.7 Eisen natuurlijk afvoerkanaal: uitmonding boven het dak................................................... 42
4.2.8 Eisen plaatselijke afvoerventilator in systeem A/B .............................................................. 42
4.2.9 Eisen natuurlijke afvoer van de keuken in systeem A/B ...................................................... 43
4.2.10 Eisen systeem D .................................................................................................................. 43
4.2.11 Ventilatiesysteem A............................................................................................................ 48
4.2.12 Ventilatiesysteem B ............................................................................................................ 51
4.2.13 Ventilatiesysteem C ............................................................................................................ 52
4.3 Document Praktische gids voor de basisventilatiesystemen voor woongebouwen ................... 56
4.4 Kwaliteitskader ventilatie ............................................................................................................ 59
5. Randvoorwaarden bij thermische evaluatie gebouwen ............................................................... 63
5.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 63
5.2 Stralingsverschijnselen ................................................................................................................ 63
5.3 Inertie: Kenmerkende parameters dynamische fase .................................................................. 66
5.4 Inertie: Dynamisch gedrag van individuele constructie-elementen ........................................... 67
5.5 Inertie – PCM’s ............................................................................................................................ 69
6. Luchtkwaliteit ................................................................................................................................ 70
6.1 Belang van luchtdichtheid en het meten ervan .......................................................................... 70
2
,Bouwfysica 2020-2021 Ecotechnologie
6.2 Hoe een goede luchtdichtheid realiseren? ................................................................................. 70
6.3 Mogelijke doelen van een luchtdichtheidstest ........................................................................... 72
6.4 Koninklijk besluit arbeidsplekken luchtverversing ...................................................................... 72
6.5 Koninklijk besluit arbeidsplekken temperatuur .......................................................................... 73
6.6 Koninklijk besluit arbeidsplekken binnenluchtkwaliteit .............................................................. 73
7. Binnenisolatie ................................................................................................................................ 74
7.1 Na-isolatietechnieken voor bestaande buitenwanden ............................................................... 74
7.2 Damptransport en inwendige condensatie ................................................................................. 75
7.3 Methode van Glaser .................................................................................................................... 75
7.4 Dampremmende systemen ......................................................................................................... 76
7.5 Capillair actieve systemen ........................................................................................................... 76
7.6 Indeling op basis van draagsysteem of bevestigingsmethode .................................................... 76
7.7 Belangrijke aandachtspunten ...................................................................................................... 77
7.8 Binnenisolatie uitleg WTCB ......................................................................................................... 78
8. Akoestiek ....................................................................................................................................... 80
8.1 Geluid .......................................................................................................................................... 80
8.2 Geluidssterkte ............................................................................................................................. 80
8.3 Frequentie (f) en golflengte (λ) ................................................................................................... 80
8.4 Klank ............................................................................................................................................ 80
8.5 Absorptie vs. Isolatie ................................................................................................................... 80
8.5.1 Isolatie .................................................................................................................................. 80
8.5.2 Absorptie .............................................................................................................................. 81
8.6 Akoestisch comfort...................................................................................................................... 81
8.7 Luchtgeluidsisolatie ..................................................................................................................... 81
8.8 Contactgeluid ( of impactgeluid) ................................................................................................. 81
8.9 Akoestiek in de praktijk ............................................................................................................... 82
8.9.1 Traditioneel metselwerk gevel met spouw .......................................................................... 82
8.9.2 Houtskeletbouw (HSB) met gevelmetselwerk...................................................................... 82
8.9.3 Enkelvoudige muur met buitenisolatie ................................................................................ 82
8.9.4 Lichte sandwichconstructies ................................................................................................ 82
8.9.5 Glazen gevels ........................................................................................................................ 82
9. Verlichting ..................................................................................................................................... 83
9.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 83
9.2 Wat is verlichting? ....................................................................................................................... 83
9.3 De beschikbare lampen en armaturen ........................................................................................ 86
9.4 Regelsystemen ............................................................................................................................ 88
3
, Bouwfysica 2020-2021 Ecotechnologie
9.5 De verlichtingskwaliteit ............................................................................................................... 88
9.6 Natuurlijk daglicht ....................................................................................................................... 88
9.7 Programma’s ............................................................................................................................... 88
9.8 Praktische en technische gids voor de verlichting van woningen ............................................... 89
9.9 Koninklijkbesluit verlichting ........................................................................................................ 89
10. Meettechniek en thermografie ................................................................................................. 90
10.1 Klimaatmeettechniek ................................................................................................................ 90
10.1.1Temperatuur ....................................................................................................................... 90
10.1.2 Vochtigheid......................................................................................................................... 91
10.1.3 Luchtsnelheid ..................................................................................................................... 92
10.1.4 Druk .................................................................................................................................... 92
10.1.5 CO2 ..................................................................................................................................... 92
10.1.6 Luchtkwaliteit ..................................................................................................................... 93
10.1.7 Thermisch comfort ............................................................................................................. 93
10.1.8 Koeltechniek ....................................................................................................................... 93
10.2 Thermografie ............................................................................................................................. 94
1. Algemene inleiding
Bouwfysica is de toepassing van natuurkundige wetmatigheden op de bouwtechniek.
1.1 Comforteisen van de gebruiker:
- Hygrothermisch comfort (warmte, vocht en ventilatie)
- Akoestisch comfort
- Visueel comfort
1.2 Bouwfysica aspecten:
- Lucht
- Energie
- Vocht
- Warmte
- Zon
- Akoestiek
- Milieu
- Licht
De eisen zijn in functie van een specifiek klimaat, deze eisen zullen veranderen in andere landen.
De eisen veranderen ook naar gelang de wensen van de gebruiker/ omgeving bv. Sauna,
operatiekwartier, klaslokaal, fabriek, woonkamer, …
1.3 Gebouweisen: Bouwknopen
- Constructie-elementen: Fundering, vloer, dak, wand, …
- Materialen: Beton, hout, glas, …
4
