In dit document vat ik Hoofdstuk 14 'Waarneming' samen aan de hand van leerdoelen met de belangrijkste informatie over dit onderwerp. De samenvatting is geschreven aan de hand van mijn lesboek van Nectar leerjaar VWO 5.
Leerdoelen:
Wat zijn zintuigcellen en hoe werken zij moleculair?
Zintuigcellen zijn gespecialiseerde cellen die reageren op een specifieke prikkel, de adequate
prikkel. Je twee evenwichtszintuigen bevinden zich in je oren en registreren welke
bewegingen je hoofd maak. Beide bestaan ze uit een centraal deel, het vestibulum, en drie
halfcirkelvormige kanalen die gevuld zijn met de vloeistof endolymfe. De informatie over de
stand van je hoofd krijg je uit twee kleine zintuigorgaantjes in het vestibulum (het centrale
deel): de maculae. De haarcellen (zintuigcellen) in een macula steken met lange ciliën
(zintuigharen) in een geleilaag met daar bovenop een laagje kalksteentjes die gevoelig zijn
voor zwaartekracht. (Binas 87D)
Zintuigcellen reageren op
verandering in prikkelsterkte. Het zijn receptorcellen, waarmee je informatie kunt
verzamelen.
Mechanoreceptoren: De zintuigcellen van je evenwichtsorgaan en zijn gevoelig voor het
buigen van de ciliën.
Thermoreceptoren: Reageren op temperatuurveranderingen in de huid.
Chemoreceptoren: Reageren op bepaalde stoffen zoals in je tong of je neus.
Fotoreceptoren: Reageren op licht, in de ogen.
Pijnreceptoren: Het zijn geen zintuigcellen maar reageren op prikkels die schade kunnen
geven.
Receptorcellen hebben over hun membraam een rustpotentiaal. Een adequate prikkel leidt
in de cel tot een verandering van het membraampotentiaal, door het openen of sluiten van
de ionpoorten (Na+-poorten).
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel van een receptorcel
omhooggaan. De receptorcel reageert dan minder op een adequate prikkel. Dit heet
gewenning of adaptatie.
, Hoofdstuk 14 paragraaf 2: Gehoorzintuig
Leerdoelen:
Hoe werkt het gehoorzintuig (moleculair en structureel)?
Het oor bestaat het buitenoor, middenoor en binnenoor.
Het buitenoor bestaat uit de oorschelp en de gehoorgang. De oorschelp ontvangt de
geluidstrillingen op en geleidt ze via de gehoorgang het oor in. De trillingen bereiken aan het
einde van de gehoorgang het trommelvlies.
Het trommelvlies trilt met de luchttrillingen mee en scheidt het buitenoor van het
middenoor. De buis van Eustachius verbindt het middenoor aan de keelholte, wat ervoor
zorgt dat als je slikt je oren kunnen opengaan. In het middenoor zitten ook nog drie
gehoorbeentjes die trillingen van het trommelvlies overnemen, ze versterken en doorgeven
aan het binnenoor; hamer, aambeeld en stijgbeugel.
In het binnenoor bevindt zich een orgaan, genaamd het slakkenhuis. De stijgbeugel geeft de
trillingen door via een elastisch membraam in de wand van het slakkenhuis, het ovale
venster. Het slakkenhuis bevat drie kanalen, de twee grootste lopen van het membraam van
het ovale venster naar het membraam van het ronde venster. Het kleine middelste kanaal
bevat endolymfe (vloeistof met K+-ionen) wat verantwoordelijk is voor het depolariseren van
de haarcellen. In het kleine, middelste membraam laten de trillingen het basilaire
membraam bewegen. Over dit membraam loopt het orgaan van Corti, een langgerekte
strook mechanoreceptoren, haarcellen met ciliën. De haarcellen openen kanaaltjes
waardoor neurotransmitter via synaptische blaasjes aan sensorische zenuwcellen worden
vervoerd. Hierna worden deze impulsen omgezet in het primaire gehoorcentrum in de
hersenen zodat je het geluid ‘hoort’.
Binas 87D
Wat zijn de verschillende manieren waarop geluidsfrequenties en geluidssterkte het
gehoorzintuig beïnvloeden?
Een trilling aan het begin van het basilair membraam betekent een hogere frequentie en een
hogere toon. Hoe groter de amplitude van de trilling, des te groter de beweging van het
basilair membraam. De ciliën van de haarcellen buigen sterken en leveren meer impulsen,
het geluid is dan ‘hard’. Geluidssterkte heeft als eenheid decibel (dB). Bij geluid boven de
120 dB ontstaat er gehoorschade: de ciliën raken beschadigd.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ewesterbroek. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.74. You're not tied to anything after your purchase.
