WEEK 1
STUDIEHANDLEIDNG BIJLAGE 1 EN 2
Met alle geweld een filosofische zoektocht (2008). door Hans Achterhuis. Lemniscaat B.V.
Definitie geweld van Joke de Vries: De kracht of energie die de integriteit of de entiteit van iemands
bestaanswijze beschadigt of dat poogt te doen.
Definitie geweld van hans Achterhuis: het min of meer intentioneel toebrengen of dreigen toe te
brengen van schade aan mensen of voorwerpen.
Er zijn volgens Achterhuis 6 verschillende manieren om over geweld te denken:
Instrumenteel geweld> geweld als middel om een doel te bereiken
Geweld heeft in twee opzichten een instrumenteel karakter:
- Het dient altijd een bepaald doel> je kinderen slaan met als doel opvoeden. Gehoorzaming
als doel.
- Er wordt gebruikt gemaakt van instrumenten (taal, hand, wapens).
Als doel is vaak macht te zien. Maar ze zijn niet hetzelfde, het gaat zelfs verder dan dat. Waar het ene
absoluut heerst, is het andere afwezig. Sommige doelen rechtvaardigen geweld.
Structureel geweld> hoe maatschappelijke structuren gewelddadig kunnen zijn voor sommige
groepen mensen. Dit is een geweld dat voortdurend aanwezig is in een samenleving en een
voortdurende schadelijke invloed uitoefent op mensen. Het wordt structureel genoemd, omdat het
geweld ontstaat door de structuur van de samenleving. Dit geweld is veel minder goed zichtbaar,
omdat het vaak als vanzelfsprekend wordt ervaren (denk emancipatie vrouwen, discriminatie,
toeslagenaffaire).
Geweld als strijd om erkenning
Vanuit dit perspectief kun je geweld zien als een reactie van een individu of van een groep op een
gebrek aan erkenning voor de eigen identiteit. De strijd om erkenning is dan een poging om dat
gebrek op te heffen (denk aan verkrachting na een afwijzing, erkenning als staat, erkenning in een
gewelddadig protest).
Het wij/zij denken> groep tegenover een groep. > mannen en vrouwen, gelovigen en ongelovigen.
Mimetische begeerte en zondebokmechanisme> hoe ons verlangen kan leiden tot geweld. Je
verlangt naar iets wat anderen hebben.> Om conflicten op te lossen, wordt er een zondebok gezocht.
Denk aan Hitler die Joden beschuldigde van alle problemen in de samenleving.
De dierlijke natuur van de mens> Wanneer de mens controle over zichzelf verliest. Zit de agressie
van nature in de mens? Groepsprocessen zijn belangrijk in het handelen.
, Reader Hannah Arendt (2009). Over geweld. Olympus
Macht wordt je geschonken. Wanneer je geweld moet gaan toepassen, ben je de macht al kwijt.
Alle politiek is een strijd om de macht. De uiterste vorm van macht is geweld. Zou dan het verdwijnen
van geweld het einde van macht betekenen? Dit antwoordt lijkt af te hangen van wat we onder
geweld verstaan.
Macht is een instrument van bestuur. Bestuur komt voort uit het overheersingsinstinct.
Macht bestaat uit het anderen willen laten gedragen zoals iemand wil. Om macht te laten ontstaan,
is er een bevel nodig. En hoe is macht en geweld van elkaar te onderscheiden? Want bevoegd
geweld, wordt in sommige gevallen niet meer gezien als geweld. Wanneer bevoegd geweld wordt
toegepast tegen geweld, is de macht van de overheid altijd belangrijk. Dit geweld kan alleen worden
toegepast als de machtsstructuur intact wordt gehouden. Dit wil zeggen; zo lang het leger en de
politie bereid zijn bevelen op te volgen.
Waar macht is, zijn revoluties mogelijk. Deze testen de sterkte en onthullen de zwakheden van deze
macht. Revoluties laten zien dat burgerlijke gehoorzaamheid niets anders is dan uitwendige steun en
instemming.
Terreur is niet hetzelfde als geweld. Het is een vorm van heerschappij die tot stand komt wanneer
geweld niet stopt wanneer de macht is vernietigd.
In een wereld waarbij er geen verantwoordelijkheid wordt genomen voor bepaalde acties (zoals in
een bureaucratie) is er onrust en chaos, waarbij geweld kan worden bestreden met geweld.
Er zijn vele recente ontdekkingen van een erfelijk overheersingsinstinct en een aangeboren
agressiviteit. John Stuart Mill spreekt hierbij van twee toestanden van de aandriften.
- Aan de ene kant de wens om macht over anderen uit te oefenen
- Aan de andere kant de afkeer om macht over zichzelf uitgeoefend te krijgen
We moeten ons realiseren dat het onderwerpingsinstinct een minstens even grote plaats inneemt als
het overheersingsinstinct. Onderwerpingsinstinct is het verlangen om te gehoorzamen en overheerst
te worden. De wil tot macht en de wil tot onderwerping hebben uiteraard een onderlinge relatie.
Er bestaat nóg een andere gehoorzaamheid. Hierbij gehoorzaam je je aan wetten ipv mensen.
Eigenlijk geef je hierbij stille toestemming en steun aan de wetten. Deze steun van het volk verleent
de instellingen macht. De steun is gebaseerd op meningen en deze meningen is waar elke regering
van afhankelijk is. De koning heeft de steun van de maatschappij en zelfs de tiran heeft bij zijn daden
helpers nodig.
Een van de meest voor de hand liggende verschillen tussen macht en geweld, is dat macht altijd
aantallen nodig heeft. Geweld is meer aangewezen op instrumenten en hulpmiddelen.
De uiterste vorm van macht is dan ook allen tegen één, terwijl de uiterste vorm van geweld één
tegen allen is. En één tegen allen is nooit mogelijk zonder hulpmiddelen.
Het is dan ook bijzonder te zien dat soms een ongewapende minderheid, toch de meerderheid kan
verstoren. (denk herrieschoppers in de klas). Dit komt, doordat de meerderheid alleen maar toekijkt
en op deze manier een bondgenoot wordt van de minderheid.
,Macht, sterkte, kracht, autoriteit en geweld zijn woorden die aanduiden dat de mens over de mens
heerst. Maar wat betekend het nu eigenlijk?
- Macht> komt overeen met het menselijke vermogen om in eensgezindheid te handelen.
macht is nooit de eigenschap van de individu, maar het behoort aan een groep en blijft
bestaan zolang de groep bij elkaar blijft. Wanneer iemand “aan de macht is” bedoelen we
eigenlijk dat hij door een aantal mensen is gemachtigd om uit hun naam te handelen.
- Sterkte> is een eigenschap van een object of persoon en hoort bij het karakter van dat ding
of persoon. Dit karakter kan zichzelf in verhouding tot andere dingen of personen bewijzen,
maar is wel onafhankelijk van hen.
- Kracht> de energie die door fysieke of sociale bewegingen wordt vrijgemaakt.
- Autoriteit> Dit wordt gekenmerkt door onvoorwaardelijke erkenning door degene die
moeten gehoorzamen. Je hebt twee soorten:
Persoonlijke autoriteit> kan berusten bij personen, denk aan ouder en kind of leraar
en leerling.
Institutionele autoriteit> zoals in hiërarchische instituten of de kerk.
- Geweld> onderscheidt zich door het instrumentele karakter.
Vaak vindt er een combinatie van geweld en macht plaats.
Er is nóóit een regering geweest die volledig steunt op geweldsmiddelen, er is áltijd een machtsbasis
nodig. Ook is het afhankelijk van de organisatie van deze macht. Geïsoleerde individuen die
bijvoorbeeld niet door anderen gesteund worden, hebben nooit genoeg macht om met succes
geweld te kunnen toepassen.
Geweld is van nature instrumenteel. Zoals alle middelen moet het altijd worden geleid en
gerechtvaardigd door het doel dat het najaagt. Macht is bijvoorbeeld een doel op zichzelf. Geweld
kan hierdoor gerechtvaardigd zijn, maar het zal nooit legitiem (wettig of aanvaardbaar) zijn.
Samenvattend:
Macht en geweld zijn niet hetzelfde. Geweld verschijnt waar macht in gevaar is. Geweld kan ook
macht laten verdwijnen.
, Reader: Sue Lloyd-Roberts (2016). Oorlog tegen vrouwen. Uitgeverij Balans
VERKRACHTING ALS OORLOGSWAPEN
Wat was het effect van verkrachtingen op 50.000 vrouwen in de oorlog van Bosnië in 1992-1995?
Gevecht voor waardigheid en zelfbeschikking wortelt in het gevecht om de zeggenschap over je eigen
lichaam te behouden. Met name zeggenschap over de fysieke toegang tot dat lichaam. Slachtoffers
van verkrachting hebben vaak het gevoel dat ze zich smerig en vernederd voelen.
Verkracht worden is voor ieder persoon dramatisch, maar voor een moslimvrouw is het nog erger. Zij
krijgen vaak de schuld. In Pakistan en Afghanistan staat een verkrachtte vrouw vaak de dood te
wachten. Ze worden vaak niet geloofd en uitgestoten.
Verkrachting in de context van oorlog is nooit ‘zomaar’ seksueel geweld. Het is een daad uit haat en
een manier om macht uit te oefenen. Ook kan het met doel ingezet worden. Zo was het doel in de
oorlog van Bosnië; zuivering en genocide. Door vrouwen in een regio te verkrachten, zaai je angst,
waardoor mensen vluchten. Vrouwen werden verkracht om deze uittocht aan te moedigen.
Daarnaast werd het ingezet om Servische baby’s te maken, die de bevolking zuivert. Tot slot is het
om te laten zien hoe machtig de invallende strijdkrachten waren.
In een oorlog hebben verkrachters de neiging hun slachtoffers te depersonaliseren; verkrachting is
een van de vele geweldsdaden en een recht in een oorlogssituatie. De oorlog wordt op hun lichaam
uitgevochten. Samen met moord en plundering zijn het bijproducten van een oorlog.
In de Democratische Republiek Congo wordt er per uur ongeveer 48 vrouwen verkracht. Dit maakt
Oost-Congo de gevaarlijkste plek voor en vrouw om te zijn. Wie hier verkrachting overleeft, heeft het
zwaar om verschillende redenen:
- Vrouwen worden na verkrachting vaak verstoot.
- Slachtoffers van verkrachting lopen grote kans op soa’s.
- Bij een gewelddadige verkrachting kan de wand tussen vagina, rectum of blaas verwoest
worden, wat leidt tot chronische incontinentie.
- Uiteraard de mentale gevolgen van dien.
Human Right Watch zijn tot de conclusie gekomen dat verkrachting als oorlogswapen door alle
partijen wordt gebruikt om burgers opzettelijk te terroriseren, macht over hen uit te oefenen en hen
te straffen voor veronderstelde collaboratie met de vijand. In hun rapport wordt de schuld gelegd bij
het feit dat er ontbreekt aan een fatsoenlijke bevelslijn, waardoor soldaten ontsporen.
Ook kan het gebeuren omdat daar vrouwen als voorwerp worden beschouwd die gedwongen zijn de
ontsporingen te ondergaan die het gevolg zijn van de frustraties van mannen.
Verkrachting kan worden beschouwd als het uitvloeisel van een niet perse welbewuste, maar
niettemin systematische samenzwering van mannen om vrouwen te domineren en te onderdrukken.
Verkrachting is het bijproduct van het gebrek aan respect.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ingonavandongen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.11. You're not tied to anything after your purchase.