Een waardevolle samenvatting van ongeveer 40 pagina's waar de hoofdstukken 1 t/m 5, 7, 10 en 11 aan de orde komen. Deze samenvatting is voor het tentamen van taallab 3.
IEDEREEN KAN LEREN SCHRIJVEN
INHOUDSOPGAVE
iedereen kan leren schrijven.................................................................................................................... 1
Hoofdstuk 1: een stevige basis voor hedendaags schrijfonderwijs ..................................................... 3
Waar moet het naarto met het schrijfonderwijs? .............................................................................. 3
Hoe taal en inhoud samengaan in goed schrijfonderwijs ................................................................. 3
Schrijven over ervaringen als basis en brug .................................................................................... 3
Hoofdstuk 2: functioneel schrijven: werken met genres en tekstsoorten ............................................ 5
Schrijven en schoolse taalvaardigheid ............................................................................................. 5
Meer zicht op verschillen tussen teksten ......................................................................................... 5
Meer systematiek: de drie hoofdgenres ........................................................................................... 6
Schrijfvaardigheid en genrekennis van groep 1 tot en met 8 ........................................................... 7
Tien basisgenres voor de basisschool ............................................................................................. 8
Schrijven bij de zaakvakken ........................................................................................................... 10
Schrijven in genres binnen thema’s of zaakvakonderwerpen ........................................................ 10
Leerlijnen en didactische lijnen ...................................................................................................... 11
Hoofdstuk 3: Kenmerken en voorbeelden van tien genres voor de basisschool ............................... 12
Vertelling......................................................................................................................................... 12
Verhaal ........................................................................................................................................... 13
Verslag ........................................................................................................................................... 13
Beschrijving .................................................................................................................................... 14
Procedure ....................................................................................................................................... 16
Verklaring ....................................................................................................................................... 16
Oproep/verzoek .............................................................................................................................. 17
Beschouwing .................................................................................................................................. 18
Betoog ............................................................................................................................................ 18
Respons ......................................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 4: Basiswerkvormen in het schrijfcurriculum .................................................................... 21
taalrondes en tekstbesprekingen als basiswerkvormen ................................................................ 21
De praktijk van taalrondes: in een uur schrijft ieder kind een tekst ................................................ 21
De praktijk van tekstbesprekingen: het onmisbare vervolg van een taalronde.............................. 22
Verdieping met behulp van genre-instructie: meer lesmomenten rondom een schrijftaak ............ 23
Schema’s voor het plannen van schrijflessen ................................................................................ 23
Taalrekeningen en bijschrijfgesprekken met kleuters en begin groep 3 ........................................ 24
Hoofdstuk 5: Algemene didactische principes ................................................................................... 25
,Lilian Noteboom: 200050
Uitdaging en ondersteuning bieden ............................................................................................... 25
Lesgeven in schrijven: bewust instructie inzetten .......................................................................... 25
Van inhoud en functie naar vorm van teksten ................................................................................ 26
Sterke en zwakke schrijvers passend benaderen .......................................................................... 27
Schrijven voor een lezer ................................................................................................................. 28
De tijd nemen voor schrijven .......................................................................................................... 29
Digitaal schrijven (en lezen) ........................................................................................................... 29
Hoofdstuk 7: Onderwerpen en genres ............................................................................................... 30
Onderwerpen zoeken ..................................................................................................................... 30
onderwerpen koppelen aan genres ................................................................................................ 30
Focus aanbrengen in onderwerpen ............................................................................................... 36
Helpen bij informatie verzamelen en verwerken ............................................................................ 37
Hoofdstuk 10: Teksten bespreken ..................................................................................................... 38
Kinderen kritisch leren kijken naar teksten in alle groepen ............................................................ 38
Een focus kiezen voor een tekstbespreking................................................................................... 39
Teksten selecteren voor een klassikale tekstbespreking ............................................................... 39
Mondeling tijdens een tekstbespreking .......................................................................................... 39
Klassikale tekstbesprekingen inplannen, timen en afsluiten .......................................................... 40
Goede instructies geven voor tekstbesprekingen in tweetallen ..................................................... 40
de plek van spelling en interpunctie in een tekstbespreking bepalen ............................................ 40
Een mondelinge vorm: begrijpend luisteren met kinderteksten .................................................... 41
Hoofdstuk 11: teksten beoordelen en schrijfontwikkeling volgen ...................................................... 42
Onderscheid maken tussen het schrijfproces en het schrijfproduct .............................................. 42
beoordelingscriteria voor teksten vaststellen ................................................................................. 42
Wat kinderen kunnen hebben aan de beoordeling van hun teksten .............................................. 43
Praten met collega’s over beoordeling en vooruitgang .................................................................. 43
,Lilian Noteboom: 200050
HOOFDSTUK 1: EEN STEVIGE BASIS VOOR HEDENDAAGS SCHRIJFONDERWIJS
WAAR MOET HET NAARTO MET HET SCHRIJFONDERWIJS?
Didactieken die zich richten op de begeleiding van het schrijfproces, bijvoorbeeld door
middel van strategie-instructie, feedback geven en tekstrevisie, het meeste effect hebben.
Om schrijven een centrale plek te geven, moet het gekoppeld worden aan andere
onderdelen van het schoolcurriculum. Om te beginnen aan de andere taaldomeinen:
- Een koppeling met lezen. Hier doe je kennis van genres, zinsopbouw en zinsbouw en
woorden die je bij schrijven kunt gebruiken.
- Kennis van spelling en grammatica wordt door kinderen pas echt toegepast bij het schrijven
van teksten.
- Interessante schrijftaken leiden tot woordenschatontwikkeling.
- Goed schrijfonderwijs is interactief. Er wordt dus altijd mondeling over gepraat.
- Bijschrijven van taaltekeningen is goed voor de beginnende geletterdheid in de groepen 1-
3.
Een andere koppeling is die tussen schrijven en zaakvakken. Je leert pas echt iets als je het
onder woorden moet brengen, nog beter als dit schriftelijk is. Hierbij leer je taal pas echt
gebruiken als je iets aan een ander moet uitleggen. Dit kan mondeling of schriftelijk. Het is
belangrijk om dan tussenkopjes te gebruiken of zinnen niet te lang te maken.
HOE TAAL EN INHOUD SAMENGAAN IN GOED SCHRIJFONDERWIJS
De kernfunctie van taal is de communicatie van inhoud. Technische taalaspecten zoals
spelling en grammatica zijn ondergeschikt aan deze kernfunctie. Gesprekken en teksten
zouden hierom in het centrum van taalonderwijs moeten staan.
Als er sprake is van geringe motivatie of te weinig kennis over onderwerpen, presteren met
name de zwakkere leerlingen laag en blijven dit ook doen. Inhoud die interessant en
belangrijk is, kun je vinden in drie bronnen:
• De ervaringswereld van de kinderen zelf
• De zaakvakken
• De (kinder)literatuur en de kunsten
Deze drie inhoudsbronnen zouden het uitgangspunt voor taalonderwijs kunnen zijn. Ze
leveren alle drie:
- stof voor gesprekken;
- aanknopingspunten voor woordenschatuitbreiding;
- redenen om begrijpend en belevend te lezen;
- voorbeelden van tekstgenres;
- aanleiding en inspiratie om zelf teksten te schrijven;
- inhoudelijke kennis over allerlei onderwerpen;
- materiaal voor onderwijs in spelling en grammatica.
SCHRIJVEN OVER ERVARINGEN ALS BASIS EN BRUG
Als je een tekst gaat schrijven, moet je weten waarover. Een onderwerp waar kinderen
genoeg over weten is cruciaal. Ook moeten kinderen niet geblokkeerd raken over de vorm
van de tekst. Daarnaast moeten kinderen betrokken zijn bij het onderwerp. Dit zijn de drie
kenmerken van taalrondes over ervaring.
, Lilian Noteboom: 200050
In taalrondes over ervaringen begin je altijd bij wat kinderen zelf hebben meegemaakt of
waargenomen. Niemand weet beter dan jijzelf, je hoeft alleen maar op het idee gebracht te
worden om erover te schrijven, dit gebeurt tijdens de activerende vertelrondes.
In taalrondes over ervaringen stelt de leerkracht weinig vormeisen vooraf, maar bespreekt hij
of zij de teksten vanuit de inhoud achteraf. Pas na het schrijven van de eerste versie wordt
de aandacht met behulp van tekstbesprekingen gericht op vormaspecten van de tekst. Ieder
kind kan de eerste versie verbeteren, veranderen en uitbreiden.
Het vertellen en schrijven over ervaringen zorgt voor betrokkenheid van alle soorten
kinderen. Wat andere kinderen in de groep meemaken is voor ieder kind interessant. Dit
maakt de betrokkenheid groter.
In de kleutergroepen ontdekken kinderen dat ze kunnen tekenen wat ze vertellen en dat de
meester hun vertelde verhaal kan opschrijven. Vertellen en tekenen van verhalen legt een
basis en de toevoeging van geschreven tekst zorgt voor een brug naar geletterdheid. Een
tekening met een door de leerkracht bijgeschreven tekst heet een ‘taaltekening’. Kleuters
kunnen soms uit hun herinnering de tekst ‘voorlezen’. Dan is er sprake van ‘gesproken
schrijftaal’.
In groep 3 stappen kinderen over van tekenen op schrijven. Dit begint met eerst een aantal
losse woorden bij een tekening. Daarna komt het besef dat zinnen uit losse woorden bestaan
en dat een verhaal is opgebouwd uit meerdere zinnen. De relatie tussen vertelde en
getekende verhalen zorgt voor betekenis.
In groep 4 kunnen kinderen vertellend schrijven over dagelijkse eigen ervaringen.
Schrijfplezier staat centraal. De kinderen leren dit jaar wat een zin is, maar schrijven niet
zomaar goede zinnen in hun eigen teksten. Dat komt omdat hun teksten nog tegen
spreektaal liggen. Door teksten voor te lezen en te bespreken gaan ze het belang van goede
zinsopbouw inzien. Dit is de eerste stap in de richting van actief schools taalgebruik.
In groep 5 wordt het besef van de vorm van schriftelijke formuleringen nog groter. Kinderen
worden zich steeds meer bewust van het feit dat er een lezer is die de tekst moet kunnen
begrijpen. Ze leren steeds beter aanvoelen of de inhoud van de tekst wel of niet goed
overkomt. Dit hangt af van zinsopbouw, interpuncties, woordkeuzes en tekstopbouw.
In groep 6 schrijven kinderen steeds meer teksten over niet-ervaringsonderwerpen, waarover
ze les moeten krijgen of onderzoek doen en waarbij voorbeeld teksten kunnen worden
ingezet als didactisch middel. Ze leren verschillende schrijfdoelen te onderscheiden en ze
worden zich bewust van het feit dat die doelen samenhangen met tekstkenmerken zoals
structuur of woordkeus. Teksten bespreken, herschrijven en uitbreiden neemt een steeds
grotere plaats in.
In groep 7 en 8 wordt doelgericht schrijven gekoppeld aan bewuste kennis van tekstgenres.
Er is meer instructie voorafgaand het schrijven en er is meer tekstrevisie aan de hand van
genrekenmerken. De overgang van vertellend schrijven in dagelijkse taal naar feitelijk en
waarderend schrijven in schoolse taal wordt nagestreefd. Schrijven uit eigen ervaring blijft
belangrijk voor motivatie.
Kinderen moeten leren zelfstandig schooltaal te gebruiken door veel begeleid te lezen en te
schrijven. Veel vaardigheden worden langzaam uitgebreid.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller liliannoteboom. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.94. You're not tied to anything after your purchase.
