Summary
Samenvatting Domesticatie en Signalisatie van het paard
- Course
- Institution
Bevat samenvatting over de domesticatie en signalisatie van het paard van de lessen etnografie.
[Show more]
Seller
Follow
jack9
Reviews received
Content preview
1) Hoofdstuk 1: evolutie, domesticatie en selectie van de huisdieren- Etnografie; (humane term) volkerenkunde, rassenleer en boordelingsleer (de buitenkant van een dier
beoordelen)
1.1 evolutie (zie dierkunde)
1.2 Domesticatie en selectie
- Domesticatie = ‘tot huisdier worden of maken van oorspronkelijk wilde dieren’
o een zeer langzaam proces
o een hond trainen is niet hetzelfde als domesticatie (al voor de geboorte van het dier)
- bakermat (Aziatisch Turkije, Egypte, …)
o 5000-4000 VC; Egyptenaren ploegden met runderspannen
- langzaam proces met ‘beperkte’ bedoelingen: ‘NUTTIG’ zijn
o in tweede instantie: het benutten van meerdere eigenschappen per diersoort
o divergerende productierichtlijnen
o ontstaan van aparte gespecialiseerde populaties of ‘rassen’
o (niet altijd goed (zie mopshonden) ! zeker niet voor de dieren zelf)
- vroeger (tijdens de ijstijd); nomadisch bestaan ( dieren trokken naar de voedingsrijke gebieden, ! de mens volgde de
wilde dieren)
- zwakke levende dieren werden ‘aangehouden’ tot consumptie = primitieve vorm van dierhouderij
- (na de ijstijd), dieren waren nuttiger wanneer ze nog levend waren
o Makkelijker meenemen
o nuttiger
o Blijven vers als ze nog leven
o Lopende voedselreserve
- Onderdanigheid krijgen bij de dieren door het uithongeren van de dieren
o Beletten van eten en zelf eten geven (°ontstaan van gehoorzaamheid)
o Hond = eerste gedomesticeerd huisdier
▪ Aasvreter (afval van de mensen eten)
▪ Beschermer
o Verder: geit, schaap, varken, runderen
- Eerste gedomesticeerde dieren waren herbivoren (met uitzondering van de hond)
o Geen voedselcompetitie met de mens
- Varken = omnivoor (alles-eter)
- Verder
o Duiven (5.000 VC)
o Ezel (4500 VC)
o Kip (4000 VC)
o Paard (3500 VC)
o Als Laatste de kat (2500 VC)
- Bij de Romeinen eerste tekenen van ‘gastronomie’
o Kweken van wilde hazen
o Eenden en ganzen werden in ommuurde gebieden gestoken en volgepropt met eten ‘foie gras’
o Parelhoen afkomstig uit Afrika
o Duiven: vleesproductie
- Vanaf de middeleeuwen
o Meeste huisdieren die nu bekend zijn al in gebruik
o Kalkoen en cavia pas later uit Amerika
o Konijnen pas (1600 na C in Europa)
,- Diversiteit en specialisatie bij huisdierrassen: omwille van aanpassingsvermogen aan de mens
- Maar ook door sterk doorgedreven selectie= meest recente fase van domesticatie (nuttige eigenschappen
selecteren bij huisdieren)
- Zorgvuldig gekozen fokdieren (op basis van specifieke en wetenschappelijke paringen)
- Versnelling van de specialisatie gedurende de laatste eeuwen
- Indrukwekkende versnelling van 1950
o Productiviteit bij nutsdieren toegenomen
o Binnen soorten zijn gespecialiseerde rassen ontstaan
o ‘empirisme’ (trial and error) maakt plaats voor high-tech selectie
- Hedendaagse-selectie: ‘high-tech’ zoötechnie
o Genetica
o Biotechnologie
o Computerwetenschappen
o Diervoeding
o Ge-assisteerde voortplanting (ART): kunstmatige inseminatie (KI), multiple ovulatie en embryotransfer
(MOET), clonen, ..
o ! maar stoten op de grenzen van de fysiologie (limieten van de dieren/ nuttigheid overschreden)
o Vroeger; goede koe gebruiken van een andere boer om uw koeien betere eigenschappen te geven
o Nu; samples van de beste koeien ingevroren en kunnen heel vaak gebruikt worden
1.3 gevolgen van de domesticatie
1.3.1 morfologische kenmerken (uitwendig voorkomen)
- natuurlijke selectie induceert éénvormigheid in gestalte,… → domesticatie
- domesticatie en selectie induceren uitwendige verscheidenheid
o bv enorme diversiteit tussen chihuahua en een Deense dog
o mopshonden (die ogen verliezen)
- dieren onder toezicht = wegvallen van de natuurlijke vijanden
- veranderende lichaamsbouw
o wegvallen verdediging (gewei, hoorn, slagtanden)
o wilde runderen/ varkens: sterkere voorhand ivm achterhand, gaat samen met groot atletische bouw,
zwaarder skelet
o bv. Everzwijn vs varken
o stevig gebouwde, vacht, verdediging vs broos, puur vel, ongezond, geen verdediging
- selectie van abnormaliteit introduceren, soms levensbedreigend
o verkorten bovenkaak, reductie ademhalingswegen
o verkorten van de ledematen
o wanverhoudingen ten gevolgen van rasstandaarden/ voorkeur eigenaars
o bv chihuahua, mopshond,
o sukkelen heel hun leven met problemen en lijden
- domesticatie brengt nood aan ‘bescherming’ mee
o verandering beharing/ lichaamsbedekking
o veranderingen vanwege liefhebberij: konijnen en kippenrassen kunnen niet overleven in het wild
o meer variatie
o de dieren kunnen echt niet meer overleven in het wild zonder de hulp van de mens (naaktkatten
bevriezen, konijnen met enorm veel vacht zijn trager,…)
- het verdwijnen van monotone schutkleuren
o naaktkat, wollig konijn
- bv. ‘lakenvelder’
o witte band (bij paarden, varkens, kippen, cavia’s)
o interspeciese eigenschap (komt bij meerdere soorten voor)
, 1.3.2 functionele eigenschappen = fysiologisch
- gedragsveranderingen; dulden aanwezigheid van de mens
- afhankelijkheid voor voedsel, huisvesting, bescherming, gezondheid
o kunnen niet overleven anders
- aanpassingen in overlevingsinstinct, paringsgedrag, broedgedrag
o overlevingsinstinct verdwijnt helemaal
- bevordering van het geheugen, de wil en het ‘verstand’
- verworven veranderingen worden ook overgedragen aan nakomelingen
o worden doorgegeven
- “temmen/ africhten’ is NIET hetzelfde als ‘domesticatie’
o Je kan een poema temmen maar dan is de poema niet gedomesticeerd
- Belangrijke verschillen in “aanleercapaciteit”: hond en paard
o Drugshonden, speurhonden, covidhonden
- Aanleren of africhten
o Herhaling
o Ritme
- Efficiënte africhting is gebaseerd op onmiddellijke en onvoorwaardelijke gehoorzaamheid
- Band huisdier-mens is veel hechter
- Optimalisatie productieprocessen en sportprestaties; door toegenomen controle en handelbaarheid
o Productie, eieren, vrolijkheid, …
- Veranderingen voortplantingskarakteristieken
o Vroegrijpheid
o Seizoensgebonden voortplanting -> continue kwekers
o Verbetering van de vruchtbaarheid (toename van de worpgrootte bij multiparen)
o Achteruitgang van moederinstinct ten voordele van productiviteit
- Verandering hersenomvang en organisatie
o Minder alert voor predatoren
▪ Schapen zijn niet meer bang van de wolven en weten niet wat te doen
o Geheugen en verstand lijken toegenomen
o Verloren gaan van instinctmatige reflexen (waarschuwen, vluchten, verdedigen)
o Industriële uitbating van nutsdieren werken met hersenreductie in de hand
- Selectie en het infokken van erfelijke gebreken
o Overleven zonder permanente bijstand van de mens meestal onmogelijk
o Heupdysplasie
o Verkorte onderkaak
o Neurotische legkippen
o Stressgevoelige varkens
- Duidelijke ethische plicht om erfelijke gebreken die zouden kunnen ontstaan door selectie te vermijden
1.4 systematiek
- diersoorten (species) en rassen
- ! vogels (aves) en zoogdieren (mammalia)
o Zoogdieren
▪ Warmbloedige
▪ Nagenoeg allemaal behaard
▪ Nagenoeg allemaal levendbarend
▪ Voeden hun jongen die ‘gezoogd’ worden met melk
,Vogels Aves
Anseriformes (eendvogels) Ganzen eenden en zwanen
Columbiformes (duifachtigen) Columba Duiven
Galliformes (hoenderachtigen) Gallus gallus (kip)
Meleagris gallopavo (kalkoen)
Numida meleagris (parelhoen)
Zoogdieren Mammalia
Lagomorpha (haasachtigen) Familie Leporidae
(achter de 2 knaagtanden bevinden zich 2 - - Lepus europeus (haas)
stifttanden ) → Duplicidentata - - Oryctolagus cuniculus (konijn)
Rodentia (geen twee stifttanden) Rat, muis, cavia, chinchilla
➔ Simplicidenta
Carnivora (roofdieren) Zeeroofdieren
Pinnipedia (zeeleeuwen, zeehonden en walrussen)
Landroofdieren
Fissipedia:
Huishond of Canis familiaris
Huiskat of Felis Catus
Artiodactyla of evenhoevige - - (suborde) Neobundontata = NIET herkauwers: wild
Omvangrijke groep die alle zwijn en varken (Sus scrofa)
landbouwhuisdieren omvat (runderen,
varkens, schapen en geiten) - - (suborde) Ruminantia = herkauwers (rund,schaap
en geit)
Subfamilie van de Bovidae of holhoornigen
o Caprinae of ‘bokken’: huisschaap (Ovis
aries) en huisgeit (Capra hircus)
o Bovinae of runderen met soorten
▪ Bubalus (buffels)
▪ Bos; ‘bizons’ ‘yaks’ en ‘Bos’
• Bos primigenius (de
oeros)
• Bos taurus (huisrund
van gematigde streken
(onze))
• Bos Indicus (Zebu in
tropen en subtropen)
, -
Perissodactyla (onevenhoevigen)
PAARD
- Equus
- - Equus przewalski (Mongools wilde paard)
- - Equus caballus (Tarpan)
- - Equus caballus (gedomesticeerd paard)
EZEL
Asinus
- - Equus asinus africanus (nubische ezel), waarvan
afgeleid de gedomesticeerde huisezel Equus asinus
asinus
- - Equus asinus somalicus (somalische ezel)
- - halfezel en zebra (Equus zebra): wild gebleven, niet
gedomesticeerd
-
, 2) Hoofdstuk 2 : het paard
Domesticatie:
- 1 miljoen jaar geleden, ijstijdperk; Equus ferus of ‘graslandpaard’
- In Noord-Amerika sterven alle paardachtigen uit (door klimaat, predatie primitieve mens)
- Equidae overleven wel in de andere continenten (buiten Oceanië)
- Domesticatie verloopt in verschillende werelddelen op een andere manier
2.1. domesticatie van het paard
▪ Equuq ferus wordt opgejaagd als vleesdier
▪ Weerloze/ zwakke/ jonge vrouwelijke dieren worden ‘aangehouden’
▪ Levende vleesvooraad en lokmiddel
▪ Allereerste trekdieren waren runderen (akkers en ploegen)
▪ 4000 VC wordt het wiel uitgevonden
▪ Rund vervangen door snellere paarden (behalve in de landbouw)
▪ Snelheid belang voor militaire doeleinden
▪ Ezels gebruikt als lastdier
▪ Zuid-Oekraine: eerste domesticatiehaard
▪ Van daaruit naar Zuid-Oost-Europa: Tarpan-type (intermedinair tussen groot ‘lymfatisch’ woudpaard en
Mongoolse steppenpaard) (niet goed geweten)
▪ Oorspronkelijke paarden waren zeer klein
▪ Door selectie en gerichte paringen worden paarden groter
▪ Paarden als vleesleverancier: jonge mannelijke dieren
▪ Domesticatie begonnen met jonge vrouwelijke merries
▪ Na uitvinding van het wiel: karrentransport, militaire strijdwagens
▪ Rond 2000 VC eerste bereden paarden in Mesopotamië (tussen Syrië, irak en iran)
▪ Vanaf 1500VC mongolië (bereden paarden)
▪ Vanaf 2000VC: opsplitising
o Centraal en klein Azië: pony-achtige paarden
o Zuid-Oost Europa: hoogbenige lymfatische bospaarden, smal van bouw, veel behang (beharing)
→ voorlopers zware cavalerie
▪ Rond 1500 VC worden de paarden stilletjes aan beschouwd als een individueel dier
o Alle paarden hebben een naam/ individueel geïdentificeerd
▪ Van 1300 VC paarden aangespannen en bereden door de Chinezen (met kar en op de rug)
▪ Vanaf 500 VC : Chinezen vinden zadel en stijgbeugel uit
▪ Middeleeuwen in Europa
o Zwaardere rijpaarden, geharnaste ruiters en paarden
o Zware toernooipaarden
▪ Ridders en edele reden op lichtere, slanke ‘rij’paarden voor vervoer (veel
comfortabeler)
▪ Op toernooien gebruikte ze de zwaardere paarden
▪ Na ontdekking van het buskruit : opnieuw kleinere en vinnigere paarden
▪ 1492; Columbus ‘ontdekt’ Amerika: geen paarden meer op ganse Amerikaanse continent
▪ De plaatselijke bevolking kende geen paarden en waren er bang van
▪ Hernan Cortes veroverde een sterk leger met tientallen paarden omdat het andere leger (de leiders) ging
vluchten van de paarden
▪ Einde 16de -17de eeuw grote invoer van Spaanse paarden in Amerika
▪ De paarden zijn zich gaan uitbreiden over het hele continent
▪ De ‘native americans’ hebben de paarden omarmd → °indianen
▪ Kweekte de paarden
o Bijzondere haarkleerpatronen, tot vandaag zeer geliefd
▪ Tweede helft 17de-18de eeuw: Engelse halfbloeden in noordoosten van USA
,▪ Spaanse + Engelse invoer = hedendaagse paardenpopulaties
▪ Zelfde voor de ontdekking van Oceanië (geen oorspronkelijke paarden)
▪ Toppunt van aantal paarden wereldwijd (tijdens Napoleontische periode)
▪ Trekpaarden zeer belangrijk
▪ Europese legers en USA; enorme hoeveelheden paarden nodig voor de cavalerie/ lichte trekpaarden voor de
artilerie
▪ Paarden beschouwd als gereedschap
▪ Slechte behandelingen / alleen voor een bepaald doel
▪ Achterlaten gewonden paarden op het slagveld
▪ Engelsen verzorgden hun paarden wel goed
▪ Europese staten richten ‘staatsstoeterijen’ op (FR,D,AU,HO,RUS) (plaatsen waar de overheid voor zorgde dat er
goede paarden waren, er ontstond een kweekprogramma (gecontroleerd door de overheid))
o Concentratie van goede hengsten van verschillende rassen
o Ter verbetering van het paardenbestand
o Combinatie met geselecteerde merriepopulaties
o ‘staatsgestuurde’ kweek van oorlogspaarden
▪ !vooral militaire doeleinden
▪ Na WO1 en in versneld tempo na WO2
o Mechanisatie van de landbouw
o Mechanisatie van het vervoer
o Grote terugloop van de paardenpopulaties
o Opkomst rij en sport-paarden, dressuur, jumping, rennen, tuigpaarden
o Doorbraak van de pony-rassen: paardrijden als vrijetijdsbestedingen voor kinderen
▪ Wereldpaardenbestand rond 60-65 miljoen eenheden
o Hoeveelheid in België: rond de 150,000 – 170,000
o Aantal dierenartsen: 4,000 (alle dieren)
o Vooral Amerika heeft de meeste paarden in de wereld (ongeveer 50%)
▪ Rol van het paard in het tot stand komen van de ‘moderne geneeskunde’
o Moderne embryotechnologie (IVF, …) (gebeurt ook vaak bij paarden)
o PAPER lezen (in de cursus) !!!examenvraag (op het einde van het hoofdstuk 2)
o F.A. De Garsault
o Boek over paardenkennis (midden 18de eeuw)
o Tekening met alle gebreken die een paard getekend in 1 paard (kromme rug, zwellingen, .. )
o Tekening met de ideale verhoudingen van het paard
o Verhoudingen van toen (gewoon paard) is vergelijkbaar met onze paarden nu
, 2.2 signalement
Doel: ondubbelzinnige identificatie (paarden die niet met elkaar verward kunnen worden)
▪ Varken heeft bijvoorbeeld geen identificatie tijdens het leven (emotioneel) (en al de andere dieren op ons bord)
▪ Paard = individueel benaderd dier
▪ Langzaam voortplantingsritme
▪ Hoge individuele waarde
▪ Aangepaste, nauwkeurige beschrijving ter identificatie
o Uitwendige beschrijving of ‘signalementen’
o Bloedgroep bepalingen, DNA merkers
o Micro-chips
o Retina-analyse
▪ Uitwendige beschrijving is nog altijd belangrijk
▪ Uitwendige beschrijving of signalement
o Beschrijving op papier
o Volgens internationale erkende principes
o Bondige dubbelzinnige uiterlijke beschrijving
o Makkelijk te controleren (los van high-tech app)
o Nadruk op zeer typische individuele kenmerken
o Beschrijving kan niet ‘verwijderd’ of ‘verwisseld’ worden
o Oud-principe (16de – 18de eeuw)
o Hippometrie: Claude Bourgelat
▪ ONDERDELEN signalement G R H O K A D
o Geslacht en de naam (eerste letter gekozen naargelang geboorte jaar)
o Ras of bloedtype (NIET bloedgroep) (volbloed, halfbloede,…)of gebruikstype
o Hoogte (schofthoogte, stokmaat)
o Ouderdom (leeftijd) of geboortedatum (zoals de mens)
o Kleur (gestandaardiseerde terminologie)
o Aftekeningen en bijzondere kentekens (gestandaardiseerde terminologie
o Datum, naam en handtekening van de beëdigd schetser
▪ Niet iedereen mag zomaar een signalement opmaken (speciale beëdigde)
▪ Het signalement wordt opgemaakt zoals het in WERKELIJKHEID met het paard overeen komt
o Rechts en links uit het zicht van het paard (dier)
2.2.1 geslacht en naam
▪ Naam en stamboeknummer
▪ Geslacht, voluit in woorden neergeschreven
o Hengst (man (intact))
o Ruin (mannelijk gecastreerde paard)
o Merrie (vrouwelijke paard)
2.2.2 ras of vloed/gebruikstype
▪ Soort
o Paard
o Ezel
o Muildier: uit ezelhengst en merrie (muildIEr komt uit een merrIE)
o Muilezel: uit paardenhengst en ezelin (muilEZEL komt uit een EZELin)
▪ Ras; enkel bekent als we beschikken over een ‘stamboom’ = herkend en opgenomen in ‘stamboek’
▪ Bloed/ gebruikstype:
o Volbloed: volbloed, vluchter, renpaard (heel zuiverras (jaren lang gecontroleerde kweekvisie))
arabische volbloed, engelse volbloed
, o Halfbloed of warmbloed: zoals harddraver/ telganger renpaard, legerpaard, wandek-
zadelpaard, tuigpaard, dressurepaard,… (alle anderen)
o Koudbloed: landbouwtuigpaard (licht, halfzwaar, zwaar) + PONY (allemaal gefokt om te werken)
2.2.3 hoogte-schofthoogte-stokmaat
▪ Skelet van het paard goed leren
▪ gemeten in de ‘schoftstreek’, overgang hals-rug, bovenlijn thv de schouders
▪ Bij volwassen paard (4-4,5 jaar)
▪ Dat ‘vierkant’ moet staan (= gewicht gelijk verdeeld over de 4 benen)
▪ Op een effen (verharde) bodem
▪ Mag niet beslagen zijn (geen hoefijzers)
▪ Meten gebeurt met een maatstok (verschuifbare metalen arm)
▪ Afgelezen in centimeters
o Pony:
o Dubbele pony
o Middelmatige gestalte
, 2.2.4 ouderdom of leeftijd
▪ Handelswaarde van een paard wordt mede door de leeftijd bepaald
▪ Waardestijging tussen de 0-5 jaar
▪ Bruikbaarheid en duurzaamheid worden ook bepaald door leeftijd
▪ Geboortedatum is goed gekend bij de stemboekenpaarden (=burgerlijke stand)
▪ Bij stamboekdieren: dekbewijs van merrie, naam van beide ouders = belang van afstamming
▪ Stamboek per ras; eigen bepalingen, ras-standaarden, open of gesloten
▪ Ruw onderscheid tussen ‘jong’ en ‘oud’
o Veulens zijn hoogbenig, mollig, wigvormig hoofd, onopvallend schoft, wollige maan-en
staartharen
o Oudere paarden: hoekiger, afname spiervolume op rug, kruis en dijen; rimpelige slecht gesloten
mond, diepgelegen aars, afhangende oogleden, diepe oogboogkuilen (structuur boven de ogen),
droge en ruwe hoeven, doorgezakte rug, spierafname, haarverkleuring, …
o Grote verschillen van proporties
o Oudere paarden kunnen lijken op onverzorgde dieren (voor de niet-kenners)
▪ Meer nauwkeurige leeftijd schatting: beoordeling van het gebit
▪ Specifieke verandering van het gebit bij veroudering
▪ MAAR het blijft een schatting, GEEN exacte wetenschap
o op het examen; bv zeggen hoe oud ahv een gebit ( / 27 jaar)
▪ Bekijken van de tanden met een handigheidje
o Tussen de kiezen en de snijtanden staan meestal geen tanden (buiten
bij de hengsten)
o Daar uw hand in de mond steken (geen risico)
o Tong pakken, paard zal zijn mond niet dichtdoen (niet op eigen tong
bijten)
o Met andere hand mond naar beneden houden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jack9. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.32. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
76462 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now