Class notes
College aantekeningen Islamitische kunst en cultuur
- Course
- Institution
Alle college aantekeningen gecombineerd met de powerpoints.
[Show more]
Seller
Follow
studentmiddleeast
Reviews received
Content preview
Aantekeningen uit het collegeTekst & Kalligrafie
De plaats van tekst in het Islamitisch cultuurgebied en met kalligrafie als kunstvorm. Er zijn
verschillende stijlen in welke men kan kalligraferen. Langdurig belang wat in het Islamitisch
cultuurgebied gehecht wordt aan religieuze kalligrafie.
Kalligrafie en recitatie zijn de belangrijkste kunstvormen.
Kalligrafische versieringen: Kalligrafie wordt gezien als decoratie, een oriëntalistisch
concept. Benadrukken decoratieve aspect, terwijl het gaat om de tekst. Het kan echter wel
decoratief zijn maar dit komt voort uit de belangrijkheid van de kaligrafie. Schrijven als
kunstvorm. Tekst wordt gebruikt om iets tot uitdrukking te brengen bijvoorbeeld ‘Ik vertrouw
op God’.
Epigrafisch programma: een selectie teksten die gekalligrafeerd worden als je die samen
neemt vormt dat een epigrafisch programma, en daarmee kun je een boodschap toevoegen.
Bijvoorbeeld door de namen van de 4 kaliefen te tonen, laat je als boodschap zien dat je
soennitisch bent.
Waarom is die tekst zo belangrijk? Het woord van God, het woord van God is de verbintenis
met de mensheid via de profeet Muhammad. De basis/kern van de islam is het woord van
God en dus ook de Koran. Dat maakt religieuze teksten ontzettend belangrijk. Het Woord
van God is niet (door mensen) gecreëerd, Arabisch, is eeuwig en universeel geldig.
Kalligraferen is schrijven in kunstvorm. Echter wordt er ook meer gekalligrafeerd dan
enkel het woord van god, bijvoorbeeld op gebouwen staat wie wat wanneer heeft gebouwd.
Gesproken vorm: het reciteren is een gewijde activiteit en een kunstvorm. Het reciteren van
de Qur’an wordt in de Qur’an zelf genoemd en de gelovige wordt aangespoord de Qur’an te
reciteren. De orale (literaire) traditie van de Arabische cultuur speelt hier een belangrijke rol.
De Qur’an werd aanvankelijk vooral oraal overgeleverd. Reciteren is spreken in
kunstvorm.
Geschreven vorm: het schrijven van het Woord van God in het Arabische schrift is een
gewijde activiteit (wordt ook in de Qur’an genoemd). Het opschrijven van de volledige tekst
van de Qur’an is een latere ontwikkeling uit de tijd na Mohammed. Omdat het Islamitische
gebied veel groter werd en ook delen ging beslaan die niet Arabisch sprekend waren. Hoe
mooier je iets schrijft, hoe meer je op een kalligrafische manier de waarde van die tekst
benadrukt. Schrift als bindende factor door “herkenbaarheid” ook al kan men het schrift niet
lezen en kent men geen Arabisch. De toeschouwer “ziet” de Koran.
De essentie van kalligrafie is
1. de rol van de leermeester
2. het belang van oefenen
3. de relatie tussen de kunst en het schoonschrijven - kalligrafie - en de islam als
godsdienst
Het doel is dienen van de islam, doordat je het woord van God op de mooiste wijze
mogelijk voor de wereld beschikbaar maakt.
,God’s Woord is mooi. De Qur’an heeft daarmee ook uitzonderlijke taalkundige en stilistische
(literaire) kwaliteiten. Wordt beschouwd als toppunt van zuiver taalgebruik, verheven stijl en
grote literaire schoonheid.
Het belang van het in de zuiverste vorm bewaren en overleveren van het Woord van God
(zodat het eeuwig en universeel goed begrepen zou kunnen worden) leidde tot het
bestuderen en vastleggen van de taalkundige regels van het Arabisch door grammatici (=
klassiek Arabisch). Taalkunde is hulpwetenschap van de Koranische Wetenschappen.
En het bestuderen van de stilistische aspecten van de Qur’an die bestaat uit ritmisch,
rijmend proza. Prosodie is hulpwetenschap van de Koranische Wetenschappen.
Grammatica en prosodie zijn daarmee Koranische hulpwetenschappen, ze helpen je de
Koran beter te begrijpen.
Diakritische tekens ontstaan in de kaligrafie omdat het blijkbaar nodig is om te weten hoe
men een woord schrijft en/of uitspreekt en om interpretatieproblemen te voorkomen. Zonder
diakritische tekens wijst waarschijnlijk op een tijd of gebied waar recitatie nog erg levend is.
Als je kalligrafie als kunstvorm wilt begrijpen moet je niet opzoek gaan naar ‘uniek’ maar
naar de meest perfecte universele tijdloze uitvoering van wat er bedoeld is.
Is kalligrafie compensatie kunst? Neen, omdat in de Islam het Woord van God (Koran)
centraal staat. Deze Goddelijke Boodschap wordt het best overgebracht in gesproken of
geschreven woord, niet in uitgebeelde vorm.
De Koran heeft verschillende soorten tekst in zich: narratieve elementen, vermaningen,
bezweringen, hymnes, uitleg, gebeden en aanroepen.
Als men een Koran citaat wilt gebruiken als kalligrafie bijvoorbeeld in een gebouw dan
bestaat er in de regel altijd een relatie tussen het gebouw waarin je het wilt gebruiken
(omgeving, doel) en het citaat dat men gebruikt. Maar er zijn ook nog andere factoren die
een rol spelen zoals hoeveelheid ruimte (een korte soera gebruiken, inkorten, selective
sampling of samensmelten), de Troonvers (verheerlijking van de islam in zijn
algemeenheid), specifieke functie van het object zoals bijvoorbeeld het Lichtvers (op
minaretten en lampen, of een soera over eeuwig leven op een tombe), sektarische factoren
(bijvoorbeeld sjiieten), politieke factoren en/of gebruik als slogan of motto van een
bepaalde groep.
Beeldverbod & Beeldcultuur
Islamitisch beeldverbod of niet?
Seculier = Europees historisch fenomeen. Dus om te zeggen dat het beeldverbod slechts
toegestaan is in seculier verband klopt dus niet. Vaak lokale vervlechting van islam, dus
bijvoorbeeld een (islamitische) moskee in China heeft de typerende draken op de buitenkant
afgebeeld.
● Wat zegt het normatieve system (Qur’an, hadith, shari’a, rechtsscholen: ulama)?
● Het belang van tekst - het woord van god (Koran).
● Wat is de plaats van figuratieve kunst in fit systeem?
1
,De normatieve islam heeft de kunstvormen van recitatie en koran-kalligrafie als belangrijkste
kunstvormen naar voren geschoven. In de Koran staat geen expliciet beeldverbod. In veel
Islamitische culturen is/wordt wel een beeldverbod in acht genomen. Maar dat is niet
absoluut in tijd en plaats, kan heel erg fluctueren.
Hoe is het beeldverbod tot stand gekomen?
In de Koran staat dat: God is de enige schepper & God is één (monotheïsme) dus tegen
afgoden en afgodsbeelden.
In de Hadith komen 3-dimensionaliteit, staand/hangend en levensvatbaarheid naar voren.
De norm is dat Hadith-literatuur in de periode einde 8e eeuw-einde 9e eeuw wordt
verzameld en vastgelegd, maar deze teksten gaan terug op overleveringen uit het einde van
de 7e eeuw. Op grond hiervan kan gesteld worden dat de discussie over het beeldverbod al
in de tweede helft van de 7e eeuw begon en dat in het eerste kwart van de 8e eeuw de
discussie over het onderwerp eigenlijk al afgesloten was. Door sommige juristen wordt een
link gelegd met luxe: beeldverbod wordt gekoppeld aan verbod op gebruik van zilveren en
gouden gebruiksvoorwerpen en luxe stoffen als brokaat.
Dit wordt bevestigd door de munt-hervorming van ‘Abd al-Malik. De vroegste Umayyadische
munten zijn gebaseerd op Sassanidische en Byzantijnse voorbeelden. Aan het einde van de
7e eeuw zijn er geen munten meer met afbeeldingen van heersers maar we krijgen munten
met religieuze tekst.
Onder beeldverbod verstaan we het verbod op het maken of bezitten van beelden of
afbeeldingen van levende/bezielde wezens (met levensadem; “ruh”): mensen en dieren. Ook
je bevinden in een ruimte met dergelijke beelden/afbeeldingen is verboden. Het verbod is
beperkt tot (bezielde) wezens met “levensadem” (afgoderij & schepper). Uitgezonderd zijn
tapijten en zitkussens met afbeeldingen van (bezielde) wezens (die niet hangen of rechtop
staan, maar op de grond liggen en gebruikt worden door erop te zitten/liggen of erover te
lopen (geen verering mogelijk).
De belangrijke (beperkende) factoren bij beeldverbod zijn 3-dimensionaliteit (dat zijn
gevormde afgodsbeelden) met de uitzondering dat het niet-3-dimensionaal is,
staand/hangend (dan wordt het aanbidbaar, dan is het iets/iemand anders dan God
aanbidden) met de uitzondering dat het liggend is of voeten ontbreken, en
levensvatbaarheid (dat is scheppen) met de de uitzonderingen dat beelden of afbeeldingen
van (bezielde) wezens zonder hoofd of waarvan hoofd en lichaam gescheiden zijn en dus
niet levensvatbaar is.
Beeldverbod verschilt in gebieden (synchronisch), in domeinen van de samenleving
(synchronisch), bij bepaalde groepen/bewegingen/stromingen (synchronisch), bij bepaalde
individuen (synchronisch), in bepaalde tijden (diachronisch). Waar/wanneer de
(soennitische) normatieve islam grote invloed op de omgeving (samenleving & cultuur)
uitoefent, zal kunst meer beïnvloed worden door dit normatieve systeem en zullen de
ontwikkelingsmogelijkheden voor figuratieve kunst beperkt zijn…
Vanwege het beeldverbod van de soennitische normatieve islam zijn afbeeldingen/beelden
van levende wezens uitgesloten als vorm van islamic art (in het publiek-religieuze domein),
maar niet als islamicate art: Kunst die (in meer of mindere mate) beïnvloed wordt door… Er
2
, is dus geen statische en absolute scheiding religieus-seculier maar een dynamisch model
(normatief systeem - samenleving)… Figuratieve kunst kan zelfs “religieuze kunst” zijn als
het soennitische normatieve systeem niet geldt (Shi’itische islam) of zwak is (sterke lokale
culturele invloed).
Moskee-architectuur & Decoratie
Het bidden is heel erg belangrijk, 5 keer per dag en vrijdag tijdens het vrijdaggebed waar de
hele geloofsgemeenschap geacht wordt bijeen te komen. De mate waarin vrouwen naar het
vrijdaggebed gaan wisselt per gebied.
Bidden (salaat) kan in principe overal, buiten, thuis, werk, hotelkamer…
De tweede optie is een gebedsplaats in de openlucht, musalla/namazgah, dat soort
gebedsruimtes worden voornamelijk gebruikt bij religieuze feestdagen.
De derde optie is de masjid/mescit: moskee zonder minbar/preekstoel, dus hier kan niet op
vrijdaggebed plaatsvinden, ook wel een ‘buurt-moskee’ genoemd.
De vierde optie is de vrijdagsmoskee met minbar/preekstoel, masjid jami’/cami.
Thuis of onderweg word vaak een gebedstapijt gebruikt, om de juiste richting vast te
houden.
Omdat het zo belangrijk is dat men naar de juiste richting bid ziet men dat er al heel erg
vroeg instrumenten worden ontwikkeld om de juiste bidrichting te meten, zoals qiblameters,
tegenwoordig apps. De richting was natuurlijk ook belangrijk bij het bouwen van moskeeën,
pas vanaf de 16e eeuw kan dit nauwkeurig gemeten worden, voor die tijd zien we veel
afwijking. Dit wordt opgelost door het tapijt in de moskeeën in de juiste qibla richting te
leggen.
De vrijdagsmoskee heeft een aantal belangrijke elementen die men in andere moskeeën
niet aantreft. Allereerst de preekstoel, die gebruikt wordt voor de vrijdagpreek. De
vrijdagpreek wordt altijd uitgesproken in de naam van de heerser. In een heersers
vrijdagmoskee treffen we een maksurah aan: afgeschermd gedeelte voor de vorst om
(veilig) te kunnen bidden of om status aan te geven.
Rechten en plichten
Profeet Muhammad en zijn directe opvolgers gingen persoonlijk voor in het gebed. Latere
kaliefen niet meer, die laten dat over aan de imams. Mihrab is de aanduiding van de plaats
waar de Profeet Muhammad stond bij het gebed. Imams staan tegenwoordig nog vaak in de
mihrab.
Een Moslim vorst hoort vroom en rechtvaardig te zijn, dus een plicht om voor de religieuze
behoeften van zijn onderdanen te zorgen. Met name voor een geschikte plaats voor het voor
de mannelijke moslimbevolking van een plaats verplichte vrijdaggebed, en daar wordt jouw
naam genoemd als heerser. Dat is een van de rechter als heerser. Net als het recht voor de
Heerser om munten te mogen laten slaan. Heerser heeft speciale plaats in de
vrijdagsmoskee (maksurah).
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller studentmiddleeast. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.87. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
83637 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now