Cellen
Organisatieniveaus: molecuul, organel, cel, weefsel, orgaan, orgaanstelsel, organisme, populatie,
levensgemeenschap, ecosysteem, systeem Aarde.
Een emergente eigenschap is een nieuwer eigenschap op een hoger organisatieniveau die ontstaat
door interactie van delen op een lager organisatieniveau. De onderdelen apart hebben die
eigenschap niet.
Levenskenmerken: opgebouwd uit één of meer cellen, groei, voortplanting, stofwisseling,
waarnemen van en reageren op veranderingen in de omgeving, organisatie van erfelijk materiaal.
Biologie 2.2
Menselijke en dierlijke cellen zijn heterotroof, ze leven van organische stoffen.
Onderdelen menselijke/dierlijke cel
Celkern: omgeven door kernmembraan met poriën, bevat DNA-moleculen, cellen met
celkern zijn eukaryoot.
Ribosomen: bestaan uit eiwitten en rRNA, koppelen aminozuren aan elkaar tot eiwitten, los
in grondplasma of op ruwe ER.
Mitochondrium: energiefabriek van de cel, aerobe dissimilatie van glucose. Mitochondriaal
DNA alleen van moeder.
Ruw endoplasmatisch recticulum (Ruw ER): bevat ribosomen (zorgen voor eiwitsynthese),
eiwitten worden opgevouwen tot uiteindelijke vorm.
Glad endoplasmatisch recticulum: zorgen voor vervoer van eiwitten naar het Golgi-systeem,
andere vetachtige stoffen (zoals fosfolipiden) maken en maakt giftige stoffen onschadelijk
(lever).
Golgi-systeem: eiwitten worden hier verpakt als blaasjes, klaar gemaakt voor gebruik.
o Eiwitten voor gebruik buiten de cel gaan via transportblaasjes naar het celmembraan
voor exocytose.
o Andere eiwitten komen als enzym in de lysosomen terecht voor de vertering van
opgeloste stoffen en versleten organellen.
o Een 3e groep wordt een membraaneiwit, zoals receptoreiwitten of een eiwitpoort.
Deze gaan vanaf het Golgi-systeem, ingebouwd in het membraan van de
transportblaasjes, naar het celmembraan. Na het samensmelten van het blaasje met
het celmembraan zit het eiwit op de goede plek.
Lysosomen: bevatten enzymen die verteren bij celdood, helpen bij opruimen van afvalstoffen
van de cel, onderhouden en repareren van de cel.
Centrosoom: 2 loodrecht op elkaar staande buisjes van eiwitten: de centriolen. Hieraan
hechten zich eiwitdraden die nodig zijn voor de splitsing van DNA-moleculen bij een
celdeling. Alleen bij menselijke/dierlijke cellen.
Organisatieniveaus: molecuul, organel, cel, weefsel, orgaan, orgaanstelsel, organisme, populatie,
levensgemeenschap, ecosysteem, systeem Aarde.
Een emergente eigenschap is een nieuwer eigenschap op een hoger organisatieniveau die ontstaat
door interactie van delen op een lager organisatieniveau. De onderdelen apart hebben die
eigenschap niet.
Levenskenmerken: opgebouwd uit één of meer cellen, groei, voortplanting, stofwisseling,
waarnemen van en reageren op veranderingen in de omgeving, organisatie van erfelijk materiaal.
Biologie 2.2
Menselijke en dierlijke cellen zijn heterotroof, ze leven van organische stoffen.
Onderdelen menselijke/dierlijke cel
Celkern: omgeven door kernmembraan met poriën, bevat DNA-moleculen, cellen met
celkern zijn eukaryoot.
Ribosomen: bestaan uit eiwitten en rRNA, koppelen aminozuren aan elkaar tot eiwitten, los
in grondplasma of op ruwe ER.
Mitochondrium: energiefabriek van de cel, aerobe dissimilatie van glucose. Mitochondriaal
DNA alleen van moeder.
Ruw endoplasmatisch recticulum (Ruw ER): bevat ribosomen (zorgen voor eiwitsynthese),
eiwitten worden opgevouwen tot uiteindelijke vorm.
Glad endoplasmatisch recticulum: zorgen voor vervoer van eiwitten naar het Golgi-systeem,
andere vetachtige stoffen (zoals fosfolipiden) maken en maakt giftige stoffen onschadelijk
(lever).
Golgi-systeem: eiwitten worden hier verpakt als blaasjes, klaar gemaakt voor gebruik.
o Eiwitten voor gebruik buiten de cel gaan via transportblaasjes naar het celmembraan
voor exocytose.
o Andere eiwitten komen als enzym in de lysosomen terecht voor de vertering van
opgeloste stoffen en versleten organellen.
o Een 3e groep wordt een membraaneiwit, zoals receptoreiwitten of een eiwitpoort.
Deze gaan vanaf het Golgi-systeem, ingebouwd in het membraan van de
transportblaasjes, naar het celmembraan. Na het samensmelten van het blaasje met
het celmembraan zit het eiwit op de goede plek.
Lysosomen: bevatten enzymen die verteren bij celdood, helpen bij opruimen van afvalstoffen
van de cel, onderhouden en repareren van de cel.
Centrosoom: 2 loodrecht op elkaar staande buisjes van eiwitten: de centriolen. Hieraan
hechten zich eiwitdraden die nodig zijn voor de splitsing van DNA-moleculen bij een
celdeling. Alleen bij menselijke/dierlijke cellen.
