Summary
Themakatern Rechtstaat & Democratie havo 5 - Samenvatting
- Course
- Level
- Book
Themakatern Rechtstaat & Democratie havo 5 - Samenvatting Geschiedenis werkplaats 6 pagina's
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
anoukrog
Reviews received
Content preview
Geschiedenis Rechtstaat en DemocratieSamenvatting
Paragraaf 1.1
Rechten van waterschappen: Waterschappen hielden toezicht en namen
beslissingen over het waterbeheer. Waterschappen kregen vrijheidsrechten (recht
waardoor mensen bepaalde vrijheid kregen) van de graven van Holland die belang
hadden bij bloeiende handel en landbouw. Bijvoorbeeld eigendomsrechten over
grond en politieke rechten (recht op deelname aan politieke besluitvorming).
Waterschappen vormden samen de basis van het poldermodel (overleg gericht op
overeenstemming).
Rechten, steden en staten: Steden kregen in heel Europa rechten van vorsten,
bisschoppen en edelen. Bijvoorbeeld recht op eigen bestuur en rechtspraak.
Stedelijke privileges werden vastgelegd in keuren zodat de landheer de rechten niet
makkelijk kon intrekken. Steden betaalden geld aan de landheer voor deze rechten.
Hierdoor konden vorsten beginnen met staatsvorming door middel van betaalde
ambtenaren, rechters en beroepslegers. Staatsvorming en centralisatie vormden een
bedreiging voor de vrijheidsrechten en politieke rechten van steden. Vorsten hadden
geld nodig voor hun centralisatiepolitiek en dwongen steden meer belasting te
betalen. Vaak moesten ze hiervoor ook onderhandelen. Daarvoor werden staten
gevormd waarin vertegenwoordigers zaten van steden, adel en geestelijkheid van
een gewest of provincie. Om met vertegenwoordigers van alle gewesten tegelijk te
praten werd de Staten-Generaal opgericht. Zo kregen burgers indirect invloed op het
staatsbestuur.
Paragraaf 1.2
Rechten en het plakkaat van Verlatinge: In 1581 had de Staten-Generaal van de
opstandige Nederlanden besloten koning Filips II af te zweren. Filips had namelijk de
gewestelijke privileges geschonden geen oorlog voeren zonder instemming van
steden en gewesten/belastingen heffen. Ook deed hij aan geloofsachtervolgingen
van protestanten in Spaanse kerkelijke rechtbanken. Nederland wilde zichzelf dus
onafhankelijk verklaren en geen onderdeel meer zijn onder leiding van het grote rijk.
Hierom werd het plakkaat van Verlatinghe opgesteld (1584).
Rechten, Reformatie en Opstand: De centralisatiepolitiek van de Habsburgse vorst
Karel zorgde voor versterking van het centrale bestuur in Brussel. Vervolging van
protestanten in centrale rechtbanken ging door. Dit alles ging ten koste van stedelijke
en gewestelijke privileges, zoals zelfstandig bestuur en rechtspraak. In combinatie
met opkomst van calvinisme in de Nederlanden brak er opstand uit . Hagenpreek leidt
tot de Beeldenstorm (1566) komst van Alva. Willem van Oranje bestrijdt Alva met
eigen leger : Begin Nederlandse Opstand (1568).
, Unie van Utrecht: Opstandige gewesten vormen een politiek en
militair bondgenootschap om zich te verdedigen tegen de Spaanse veldheer Parma.
Willem van Oranje wilde godsdienstvrijheid voor protestanten en katholieken, maar
de calvinisten hielden dit tegen. Compromis: gewetensvrijheid binnen de Unie.
Niemand mocht vervolgd worden vanwege zijn geloof. (maar katholieke kerk werd
verboden) Uit Unie van Utrecht ontstond een federale staat: De Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden.
Paragraaf 1.3
Vrijheden van een schilder: De schilderijen van Jan Steen zijn een symbool van
vrijheid in de Republiek. Hij maakte verschillende schilderijen voor katholieke en
calvinistische kopers. De gereformeerde (calvinistische) kerk was
de staatsgodsdients. Regenten (bestuurders) moesten hier lid van zijn. De overheid
betaalde de predikanten en onderhield de kerkgebouwen. Maar, veel regenten waren
niet streng godsdienstig. Zij vonden vooral dat er één geloof moest zijn om de
eenheid te bevorderen en chaos en burgeroorlog te voorkomen. Katholieken (rond
1650 ongeveer 1/3 van de bevolking) hielden diensten in schuilkerken en werden dus
door de overheid gedoogd.
Rechten in de Republiek: Rechten van godsdienstige minderheden verschilden in
de Republiek, maar niemand werd om zijn geloof vervolgd. Gereformeerden
vormden ongeveer de helft van de inwoners rond 1650. Er ontstond een toename
van lutheranen door arbeidsimmigratie uit Duitsland. Er was ook toenemende
tolerantie tegenover hen vanwege handelsbelangen. Lutheranen waren belangrijke
handelspartners. Ook joden kregen om dezelfde reden toestemming voor de bouw
van synagogen.
Republiek tijdens de Wetenschappelijke Revolutie: De republiek had vanwege
vrijheid van meningsuiting en tolerantie een grote aantrekkingskracht op vrije
denkers, bijvoorbeeld Réné Descartes (wiskundige en filosoof). Tijdens de tweede
helft van de 17e eeuw werd het wereldbeeld rationeler. Verlichte denkers betoogden
dat wonderen uit de Bijbel nooit hadden plaatsgevonden. Ideeën van Spinoza gingen
de grenzen over: hij ontkende het bestaan van God. Regenten vonden dat het volk in
godsdienstig moest blijven om chaos en criminaliteit te voorkomen.
Paragraaf 1.4
Verlichtingsdenkers en rol van de staat: Verlichtingsideeën vormen nog steeds de
basis van onze rechtsstaat en democratie. Mensen zijn geen onderdanen, maar
burgers met gelijke rechten. Vorst of regering krijgt de soevereiniteit niet van God,
maar van de burgers, in ruil voor bescherming van hun rechten, zoals het recht op
bezit, vrijheid en leven. Nederland kende geen grote verlichtingsdenkers, maar
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anoukrog. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.98. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62890 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now