Het document dat voor je ligt is een samenvatting van het 12e hoofdstuk Biologie voor VWO 5. In deze samenvatting staat alles wat je moet weten. De dikgedrukte woorden zijn de meest belangrijke begrippen van dit hoofdstuk. Overigens zijn de illustraties in dit document ook van belang. Dit hoofdstuk...
12.1 - De aanmaak van hormonen
Hormonen zijn regeleiwitten. Ze werken trager dan het zenuwstelsel omdat ze door het
bloed worden afgegeven. Hormonen hebben een specifieke molecuulstructuur, alleen
herkend door receptormoleculen op doelwitcellen. Ze staan onder invloed van het
autonome zenuwstelsel, de hersenstam. Dit gaat onbewust, je hebt er geen invloed op.
Hormonen werken trager dan zenuwstelsel, want het wordt afgegeven door je bloed.
Hormonen worden afgegeven door
hormoonklieren. Dit zijn endocriene klieren,
klieren die hun producten afgeven aan het
inwendige milieu, het bloed en de weefsel-
vloeistof. Er bestaan ook exocriene klieren,
die hun producten aan het uitwendige milieu
afgeven. Voorbeelden zijn zweetklieren,
speekselklieren en verteringsklieren. Exocriene
klieren hebben afvoerbuis, endocriene klieren
niet, waardoor het direct het bloed ingaat.
De coördinatie, aansturing van alle processen in je lichaam
gebeurt vooral via de centrale hormoonklier, de hypofyse.
Vanuit de hypothalamus ontvangt de hypofyse informatie over
het lichaam. Daarmee zet de hypofyse andere hormoonklieren
aan tot actie. Ook regelt de hypofyse de groei en rijping van
geslachtscellen.
De hypofyse bestaat uit twee delen:
(1) De neurohypofyse (hypofyseachterkwab); dit deel bevat
zenuwweefsel met daarin de uitlopers van neuronen
(zenuwcellen).
(2) De adenohypofyse (hypofysevoorkwab); dit deel bestaat
uit klierweefsel.
Voorbeeld samenwerking hypothalamus en hypofyse is in bloeddruk. Als reactie op dalende
bloeddruk maken neuronen in hypothalamus het neurohormoon ADH. Via uitlopers van
neuronen komt ADH in neurohypofyse, waar de uitlopers het afgeven aan bloed. Bloedvaten
trekken samen en uitscheiding water via nieren vermindert, waardoor bloeddruk weer stijgt.
Neurohormoon oxytocine beïnvloed concentratie gladde spieren baarmoederwand bij
bevalling en betrokken bij sociaal gedrag zoals zorg voor de baby. Dit neurohormoon komt
ook via de hypofyse in het bloed.
1
, Andere neurohormonen van hypothalamus stimuleren hypofyse. Synapsen uit
hypothalamus geven releasing-hormonen (RH’s) af, die afgifte van hormonen in hypofyse
stimuleert. Ook geven ze inhibiting-hormonen (IH’s) af, die afgifte hormonen in hypofyse
juist afremt. Bijvoorbeeld FSH-RH uit hypothalamus stimuleert hypofyse tot meer afgifte
FSH. FSH-IH zorgt er voor dat afgifte FSH vermindert.
FSH (Follikel Stimulerend Hormoon), afkomstig uit
hypofyse, stimuleert groei en ontwikkeling van de follikels in
eierstokken. Ontwikkelende follikels maken hormoon
oestradiol, een oestrogeen. Stijging oestradiol stimuleert
afgifte LH (Luteïniserend Hormoon) door de hypofyse,
waarna ovulatie volgt. Na ovulatie ontstaat uit de rest van de
folliekel gele lichaam dat na oestradiol ook progesteron
maakt. Deze hormonen remmen afgifte FSH-RH door
hypothalamus en FSH door hypofyse.
Veel hormoonconcentraties zijn op deze manier via
negatieve terugkoppeling geregeld waardoor concentratie hormoon rond de norm blijft. Dit
is in tegenstelling tot positieve terugkoppeling, waar de concentratie van een hormoon blijft
stijgen. Meer oxytocineafgifte bij vrouw doordat baby tijdens bevalling op baarmoeder drukt
is hier een voorbeeld van.
Sommige stoffen via voeding binnengekregen binden aan membraanreceptoren, waardoor
ze lichaam beïnvloeden. Voorbeeld is genisteïne uit soja, dat bindt aan de oestradiolreceptor
en daarmee dezelfde reactie kan oproepen als oestradiol. Een aantal voordelen zijn minder
botontkalking, minder hartproblemen, minder kans op borstkanker en minder klachten rond
menopauze. Echter kan genisteïne ook vruchtbaarheid beïnvloeden.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LennartdeJong. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.44. You're not tied to anything after your purchase.
