Samenvatting Vergelijkende Politiek - Stefaan Fiers, Steven Van Hecke en Gunther Vanden Eynde
91 views 4 purchases
Course
Vergelijkende Politiek
Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Book
De spelregels van de democratie (vierde herziene editie)
Samenvatting handboek, colleges en slides Vergelijkende Politiek door professor (KUL)
Geslaagd in eerste zit
Bevat een uitgebreide samenvatting van het handboek, alle colleges, gastcolleges, lezingen en de bijbehorende slides. Hoofdstukken 1 t/m 11 zijn uitgetypt samengevat + Aantal schema's,...
Samenvatting: Vergelijkende Politiek
Prof. Stefaan Fiers, Steven van Hecke & Gunther Vanden Eynde
Boek: De Spelregels van de Democratie – Kiesstelsels en politieke systemen in Europa
Inleiding
Aan het begin vd les gaan we steeds het “politieke” weekend/nieuw/actua overlopen;
Dus, what happened:
o Georgia Meloni won de parlementsverkiezingen in Italië => Nu is ze dus premier!
▪ Haar partij = extreemrechts: Fratelli d’Italia
▪ Gewijzigd parlement: er zijn te veel parlementsleden in Italië
▪ Meerderheids- en progressief systeem (zie uitleg in rest vd cursus)
▪ Haar grootste tegenstander: Partido Democrático
▪ Haar bondgenoot: Berlusconi (vd centrumrechtse partij Forza Italia)
▪ Presidentialisering vh systeem
• Rechtse partijen: nadruk op personen, minder op gedachtengoed
Vb: Tom Van Grieken (Vlaams Belang) of Bart de Wever (N-VA)
Vb: Georgia Meloni, Salvini of Berlusconi op partij-affiches
• Linkse partijen: nadruk op gedachtengoed, minder op personen
Uitz: Conner Rousseau (Vooruit)
o Referendum Zwitserland over belastingshervormingen/-wijzigingen
▪ Drie soorten:
• Obligatorische referenden → Verplicht, dwingend, bindend
• Facultatieve referenden → Niet verplicht, niet-bindend
• Volksinitiatieven
o Op 8 november: Midterm Elections in Amerika
Wat mag je van deze cursus verwachten?
• Nederland: verkiezingen 17 maart 2021 < versplinterd parlement < eedaflegging 10 januari 2022
o Dus proces van 299 dagen
o Minister-president = Mark Rutte (VVD)
o Het kabinet-Rutte IV is beëindigd op Paleis Noordeinde. Het nieuwe kabinet wordt
gevormd door VVD (centrumrechts + conservatief-liberalisme), D66 (centrum +
sociaalliberalisme), CDA en ChristenUnie & bestaat uit 20(!) ministers en 9
staatssecretarissen
• Eerste parlementsverkiezingen in Qatar (2021)
o Parlement bestaat uit 45 leden
▪ 30 verkozen in 30 districten
▪ 15 aangeduid door de Emir
▪ 233 kandidaten (onder wie 26 vrouwen)
▪ Turnout = ongeveer 63,5%
o Quid legitimiteit nieuw parlement?
o DUS: SPRAKE VAN ECHTE “DEMOCRATISERING” IN QATAR???
• Afschaffing van de opkomstplicht voor lokale verkiezingen door het Vlaams Parlement
• Vernieuwing => Men wil de burgers meer betrekken bij het “politieke leven”
• Cursus behandelt voornamelijk West-Europa en de Europese Unie
1
,Deel 1: Vergelijkende Politiek als Discipline
Vergelijkende Politiek als Discipline – Evolutie, methodologie en onderzoektheorieën
Hoofdstuk 1: Verkiezingen en verkiezingen is twee. De discipline vd vergelijkende politiek
biedt soelaas (dus: biedt verlichting; helpt)
1) Afbakening van politiek
Toepassing 1: Waarom is dit ‘politiek’?
- Het Brexit-referendum
Wrm referendum in België slecht idee < Schrik dat Vlaanderen én Wallonië
zouden verschillen, zoals bij Koningskwestie (1950) & dit zou nog meer
verdeeldheid zaaien
- Volksraadpleging in 2019 over zomertijd
- …
Wat is Politiek?
Geen “straight forward” definitie
Op basis van autoriteit, publieke beslissingen nemen, door tegengestelde meningen met
elkaar te verzoenen
Vier elementen (Miller):
1. Collectieve activiteit: publiek, betrekking op een samenleving
2. Verschillende meningen
3. Verzoening: vereist communicatie
4. Autoritatief = legitiem (inclusief sanctierecht)
Politiek = die macht verwerven, behouden en uitoefenen
Afspraken tussen bijvoorbeeld man & vrouw zijn niet publiek en drm GEEN vorm vn politiek
Noodzaak aan politiek vloeit voort uit het collectieve karakter van het menselijk samenleven: we
delen de natuurlijke rijkdommen, verhouden ons tot andere groepen en plannen de toekomst
Aristoteles (384-322 v.Chr.): “Mens is een politiek dier”
Politiek = noodzakelijk, maar ook een deugd
Politiek = de meest rationele weg om tot een gezamenlijke oplossing te komen voor
een gezamenlijk probleem (steeds een element van conflict en van coöperatie)
Specifieke vragen voor Vergelijkende Politiek?
Harold Lasswell (1936): “Politics is who gets what, when and how”
DUS: Welke vragen moet men zich stellen?
• Welke beslissingen? Welke invloed op dagelijks leven?
• Hoe worden beslissingen genomen?
o Conventionele acties vs niet-conventionele (tradiotioneel/conservatief of niet)
o Democratie autoritaire regimes
• Wie neemt de beslissing en hoe/door wie wordt hij/zij beïnvloed?
BOUWSTENEN van Vergelijkende Politiek
1. OVERHEID: instituties om collectieve beslissingen te nemen en uit te voeren
2. GOVERNANCE: de activiteit, het proces en kwaliteit om collectieve beslissingen te nemen
3. NATIES: een ‘gemeenschap’ en NATIONALISME: naties hbb recht op zelfbeschikking
4. AUTORITEIT: het recht om te regeren, gelinkt aan een positie
2
, Max Weber: traditioneel-charismatisch-rationeel/wettelijk
5. REGERING: het hoogste niveau om die beslissingen te nemen
6. STATEN: politieke gemeenschap op 1 territorium, onder 1 regering en SOEVEREINITEIT:
hoogste bron van autoriteit
7. MACHT: de ‘motor’ van politiek
8. LEGITIMITEIT: systeem gebaseerd op autoriteit
Actualiteit vn deze week:
• Presidentsverkiezingen in Brazilië
o Vrouwen mogen wel op de lijst staan, mr krijgen een slechte plaats (onderaan)
o Gn kiescollege, mr rechtstreekse verkiezingen en minimum van 50% nodig vr 2de ronde
o Winst 1ste ronde presidentsverkiezingen vr linkse oud-president Lula da Silva (democratie)
huidig uiterst-rechtse president Jair Bolsonaro (fascisme)
• Schijnreferenda in Oekraïne: voorlopige resultaten vd schijnreferenda in 4 bezette Oekraïense
regio's wijzen uit dat overgrote meerderheid vd inwoners bij Rusland wil horen. Dat schrijven
Russische staatsmedia => gn vrije stembusgang
• Verkiezingen Letland => winst extreemrechts
• Verkiezingen Bulgarije => winst centrumrechts
o 4de verkiezingen in 18 maanden
o Uittredend EM Petrov verliest zijn meerderheid en initiatiefrecht en omstreden EM
Borissov viert overwinning < Hierdoor w regeringsvorming aartsmoeilijk!
• Verkiezingen Bosnië-Herzegovina
o Evenwicht vinden tss de verschillende etnische groepen
Toepassing 2: Hoe het politieke stelsel georganiseerd is
- Politieke democratie en politieke democratie is twee…
o Hoe “politiek” en “democratie” conceptualiseren?
o “Zijn er veel (belangrijke en relevante) gelijkenissen en verschillen op te merken tss de
politieke systemen – denk aan personen, partijen, posities, instellingen…
o Wereldkaart: Staatshoofden zijn presidenten en vorsten
▪ Icoon = the Queen
▪ De gekroonde hoofden in Europa (zie foto ppt)
Vaststelling: variatie in Europa
1. Staatshoofd
o Monarchie vs Presidentieel
o Monarchie in Europa: NL, UK, BE, LUX, SP, NO, DK, SW, MON
2. Politiek systeem
o Parlementaire systemen vs presidentiële systemen
o OPGEPAST - Landen met een president:
▪ Presidentiële systemen: verkozen, staatshoofd = regeringshoofd (US)
▪ Parlementaire systemen: aangesteld, ceremoniële positie (ITA, DUI…)
▪ Semi-presidentiële systemen: president + regering gebaseerd op meerderheid in
parlement (FR, FIN, PT, IR, AT)
• PT: Portugal
• AT: Oostenrijk
3. Parlementen
o Eenkamerstelsels (NO, DK, SW, LUX)
3
, ▪ Eenkamerstelsels, een rariteit in Europa, maar het dominante model in de
wereld: Noorse Storting – Deens Folketing – Zweedse Rikstag – Luxemburgse
Chambre des Députés
o Tweekamerstelsels
▪ Hoge vergadering: rechtstreeks verkozen?
▪ Hoger vergadering: delegaties van regionale of subnationale entiteiten
• NL Eerste Kamer: provincies
• DU Bunderrat: Länder
• FR Sénat: régions
• BE Senaat: gemeenschappen
4. Partijsystemen
5. Regeringsmeerderheid
o Oversized: enkel wnr meerderheid nodig was om GW te veranderen
6. Electorale Systemen (kiesstelsel)
7. Staatsstructuur
o FR die aan Corsica wat meer bevoegdheid geeft – Parijs is erg gecentraliseerd
o Hoewel devolution: feit dat Schotland, Wales en Ierland eigen regering hbb, heeft
geknaagd aan het feit dat het een zeer gecentraliseerde staat is
Een vd 3 subdisciplines van politieke wetenschappen, naast:
• Politieke theorie (normatief; iets is normatief als het als referentie kan dienen om af te toetsen
of de regels of normen in een concreet geval w nageleefd of opgevolgd)
• Internationale relaties (oorlog en vrede)
• Vergelijkende Politiek (werking staat)
o Vanaf eind 19de eeuw als aparte discipline
o Onderwerp? “Hoe de staat georganiseerd is – wat kan en wat kan niet”
o Werkt zeer empirisch
▪ Niet: Is participatie aan beleid goed of slecht?
▪ Wel: Hoe verloopt die participatie, via welke mechanismes?
• Participatie? Is het toegestaan om petities te voeren (bv)
▪ DUS: Waarde-neutraal => nt vragen: “Wat is nu het beste?”
o Focus: instituties – individuele/collectieve actoren – processen & interacties binnen
politieke systemen
▪ Over kamerfractieleden, syndicaten, politieke partijen…
▪ Hoe ga je burgerparticipatie vormgeven, hoe verloopt het proces om tot een wet
te komen, verschillen vn KB’s…
▪ Descriptieve en substantiële vertegenwoordiging:
4
, DISCRIPTIEVE REPRESENTATIE SUBSTANTIEVE REPRESENTATIE
Vertegenwoordigers hbb dezelfde Vertegenwoordigers moeten rekening houden
achtergrondkenmerken als diegenen die ze met de belangen en opvattingen vn hun
vertegenwoordigen achterban en die thema’s gaan verdedigen
waarvan ze weten dat hun achterban die
belangrijk vindt
Parl spiegel vn de SL voorhouden – voldoet Het doet er nt toe of iemand een
parl aan een spiegel vd SL man/vrouw/jong/oud is, als hij/zij zijn taak
goed doet, zal die evengoed moeten
luisteren nr meningen vn andere
bevolkingsgroepen
o Gelinkt aan evenredigheidsstelsel
o Onderwerp = machtsgerelateerd (individu – groeperingen)
Onderverdeling is wellicht nt zo rechtuit, o.a. ten gevolge vn globalisering < interdependentie
• Interdependentie is onderlinge afh of samenhang. Bij sociale interdependentie zijn mensen op
elkaar aangewezen. Bij staten is er sprake vn interdependentie als beide tegelijk vn elkaar
afhankelijk zijn
o Vb.: Maatregelen vn covid was grotendeels gebaseerd op maatregels die men al in
andere landen nam
3) Types en tradities in Vergelijkende Politiek
• Founding Fathers: Aristoteles – Nicolo Machiavelli – Charles Louis de Secondat – Alexis de
Tocqueville
o Aristoteles 384-322 vChr Politiek (340 vChr)
o Nicolo Machiavelli 1469-1527 Il Principe (1515)
o Charles Louis de Secondat 1689-1755 L’esprit de Lois (1748)
Montesquieu
o Alexis de Tocqueville 1805-1859 La Démocratie en Amérique (1835)
=> Kijkt nr VS vanuit Frans standpunt
o En nog vele anderen die elementen van Vergelijkende Politieke hanteren…
• Eenlandenstudies (substantie)
o “German politics”, “Spanish politics”…
o Angelsaksische dominantie
o “Country chapter” in ‘vergelijkende’ handboeken: samenzitten en elkaars principes
vergelijken
o Nut? Impliciete vergelijking, deviante case, gedetailleerde info…
o Soms impliciete vergelijking, zie bv. de Tocqueville (1835) => “Democratie en Amerique”
• Methodologsich: regels vastleggen (methode)
o Hoe vergelijkend onderzoek te voeren om te beschrijven, verklaren en voorspellen?
o Logisch én statistisch
• Analytisch (combinatie)
o Vergelijking volgens welbepaalde systemathiek
o Doel: te verklaren (beschrijven – verklaren – en met hypo’s: voorspellen)
4) Wat wordt vergeleken? – Evolutie door de tijd
5
, Niveau Definitie Voorbeeld
Institutioneel Organisatie vd overheid en de Balans tss parl en regering in
interne verhoudingen USA vs NL
! Posities > personen
Maatschappelijk Hoe sociale factoren invloed Impact vn onderwijs op
uitoefenen op gedrag van deelname verkiezingen en
individuen stemgedrag
Statelijk Hoe de prioriteiten in een staat Uitbouw vd welvaartstaat,
de maatschappij vormen regulering vr economische
competitiviteit
Evolutie:
• Nationale politieke systemen Subnationale systemen en supranationale systemen
• Aparte componenten Parlementen, regeringen, partijen…
• Grote evoluties door de jaren heen Instituties – functies – gedrag – rational choice
Welke benadering? => De Grote Theorieën
Structureel functionalisme - Identificeert noodzakelijke functies vh pol sys
- Onderlinge vergelijking
- Normatieve ondertoon: vergelijkbaarheid met Westerse
democratieën
Systeemtheorieën - Open systemen
- Input & output
- Vergelijk model van David Easton
Marxisme - Klassenconflict als verklaring vr veranderingen in pol sys
- Revolutie => Dictatoriaal vn proletariaat
Corporatisme - Centrale rol vr de staat en interactie met de mts
- Legitimiteit sociale organisaties
Institutionalisme - Centrale rol vd structuren in het vormgeven vn politiek en
individueel gedrag
- Kan normatief zijn: belang van regels en routines
Governance - Hangt samen met structureel functionalisme
- Bepaalde taken moeten vervuld w
- Bijzondere interesse vr rol vn sociale actoren
Twee revoluties:
- Behavioral Revolution (1920-1966)
- Tweede wetenschappelijke revolutie (1989-…)
Vier periodes:
1. Ca. 1880-1920 Grondleggers van vergelijkende politiek
2. 1921- ca. mid 1960 Behavioral Revolution
6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ElleWoods2709. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.04. You're not tied to anything after your purchase.
