Coachthema’s week 1
Samenvatting
Boek professioneel coachen hoofdstuk 1 Professioneel
coachen
Inleiding
Tegenwoordig kunnen mensen ook bij een coach terecht als ze kampen met
problemen in hun privéleven. Mensen zoeken een nieuw doel in hun leven
hierbij hebben ze behoefte aan een steuntje in de rug in de vorm van een coach
die hen kan ondersteunen en stimuleren.
1.1 Wat is coaching?
Een coach helpt een koets mensen van punt A naar punt B, naar de plek waar ze
willen zijn.
NOBCO: belangrijke beroepsvereniging voor coaches in Nederland coaching:
vorm van professionele begeleiding waarbij de coach als gelijkwaardige partner
de cliënt ondersteunt bij het behalen van zelfgekozen doelen.
3 basisprincipes die ten grondslag liggen aan coaching volgens NOBCO:
Coachee weet zelf het beste wat goed voor hem is en kan op basis van
eigen afwegingen, beslissen wat hij wel/niet wil zelf verantwoordelijk
voor de keuzen die hij maakt en is aanspreekbaar op zijn gedrag
Coachee en coach zijn volkomen gelijkwaardig aan elkaar (dus beide
evenveel macht, niet net zo als bijv bij dokter-patiënt relatie)
Tijdens coaching zijn de doelen, middelen en keuzen van de coachee
leidend
Coaching is handelings- en resultaatgericht: leren en doen nemen een
centrale plaats in, er wordt een concreet doel gesteld en gewerkt aan het
bereiken daarvan er moet dus iets gebeuren.
Coaching is gericht op het heden en de toekomst en het gaat dus om de
oplossing van het probleem.
Mede door het sterke doelgerichte karakter van coaching bestaat een
coachingstraject uit een beperkt aantal sessies (soms zelf maar 1 of 2).
Coaching kan uitgeoefend worden als beroep (bijv loopbaancoach, lifecoach),
maar ook als rol (bijv docenten).
Coachen van werknemers kan op 2 manieren:
Externe coach: iemand van buiten de organisatie
Interne coach: iemand vanuit de organisatie zelf (bijv personeelsfunctie,
leidinggevende)
, o Voordeel: weet wat er in de organisatie speelt en de behoeften en
problemen van coachees daardoor beter kan plaatsen
o Nadeel: kan zijn dat deze niet onbevooroordeeld het
coachingstraject ingaat. Ook kan het lastig zijn voor de coachee om
de coach als gelijkwaardige gesprekspartner te zien
Beste keuze voor intern/extern hangt af van situatie en kwaliteit/aard van relatie
die mensen hebben
Helemaal van nu
Ontwikkelingen waarbij coaching aansluit:
Veranderde tijdsgeest: tijd voor reflectie en bezinning en het leven stond
niet alleen meer in het teken van ‘overleven’ mensen gingen zich
bezighouden met vragen zoals ‘wat wil ik nu eigenlijk?’, ‘wat past bij mij?’
Geen taboe meer
Anders denken over gezondheid: er heeft een verschuiving
plaatsgevonden in denken over arbeid en gezondheid, van een negatieve
invalshoek (voorkomen van werkstress en ziekteverzuim) naar een meer
positieve invalshoek (bevorderen van welzijn van niet-zieke werknemers)
gemotiveerd/bevlogen houden van werknemers is goed voor de
productiviteit
Vergrijzingsdruk: mensen zullen in de toekomst langer door moeten
werken
1.2 Verschillen met andere begeleidingsvormen
Meest voorkomende vormen van begeleiding:
Coaching: houdt zich bezig met de ‘gezonde’ mens die met vragen kampt
over zingeving, zijn leven, zichzelf of zijn werk, enz, die hem ervan
weerhouden zijn doelen te bereiken
o Gericht op het heden en de toekomst en het bereiken van doelen
o Gaat erom hoe je er in het heden beter mee om kunt gaan en hoe je
je doelen kunt bereiken (bijv het vinden van een baan)
o Gesprekken gaan, emotioneel gezien, minder diep dan in
psychotherapie
o Coach stelt zich gelijkwaardig en ‘volgend’ op en legt de
verantwoordelijkheid voor de oplossing/aanpak van problemen bij de
cliënt
Counseling: tussenvorm tussen coaching en psychotherapie
o Er wordt ingegaan op innerlijke drijfveren en emoties
o Er kan gekeken worden naar het verleden
o Er wordt iets uitgebreider dan bij coaching ingegaan op de innerlijke
wereld van de coachee
o Counselor is volgend laat de coachee bepalen waar het gesprek
naartoe gaat
o Counselor wordt geraadpleegd als mensen ergens over willen
praten/iets voor zichzelf helder willen krijgen accent ligt meer op
‘praten’ dan op ‘doen’
Psychotherapie: meest geschikte begeleidingsvorm als er sprake is van
psychische klachten
o Kennis van psychopathologie en van manieren om dit te
diagnosticeren/behandelen zijn een vereiste
o Wordt gegeven door een GZ-psycholoog, orthopedagoog of
psychiater
, o Er wordt veel gepraat en geanalyseerd en ‘gegraven’ in het verleden
(er kunnen sterke emoties (bijv verdriet, angst, frustratie) ervaren
worden door de cliënt
o Psychotherapeut kan sturend optreden en meer als autoriteit
fungeren
Zie figuur 1 blz 7
Tijdens coaching kunnen er ook therapeutische momenten ontstaan (bijv als
coachee tijdens het coachingstraject iets naars meemaakt in werk- of
privéleven).
1.3 De professionele coach
Beroepsnaam kan verschillende dingen aangeven:
Met welke thematiek/soort problemen een coach zich bezighoud (bijv
stresscoach, lifecoach)
Welke methodiek een coach gebruikt (bijv paardencoach, wandelcoach,
mindfulnesscoach)
Voor welke doelgroep ze bedoeld zijn (bijv teamcoach, studentcoach,
executive coach)
Nadeel van het aangeven: er zijn zoveel soorten coaches, waardoor coachees
vaak door de bomen het bos niet meer zien.
Coach dient altijd over een aantal basiscompetenties te beschikken
competentieprofielen: beschrijvingen van wat een coach moet weten en
kunnen. 8 categorieën van competenties waarover een coach dient te beschikken
volgens NOBCO:
Zelfinzicht: bewust zijn van eigen waarden, overtuigingen en gedrag en
inzicht hebben in de manier waarop deze de uitoefening van het coachen
beïnvloeden
Gerichtheid op zelfontwikkeling: coach onderzoekt/verbetert het eigen
niveau en houdt de reputatie van het vak hoog
Omgaan met het coachcontract/de coachovereenkomst: coach stelt de
verwachtingen/grenzen van de coachovereenkomst met de cliënt vast en
leeft deze na
Vormgeven van de coachrelatie: coach bouwt zorgvuldige/vruchtbare
relatie op met de cliënt en onderhoudt deze
Stelt de cliënt in staat inzicht te verkrijgen en te leren
Doel- en actiegerichtheid: coach laat zien hoe hij werkt en zijn
vaardigheden omzet om de cliënt te ondersteunen
Gebruik van modellen en technieken: coach past naast
basiscommunicatievaardigheden ook modellen, hulpmiddelen, technieken
en ideeën toe om inzicht te krijgen en om te leren
Evalueren: coach verzamelt informatie over de effectiviteit van zijn/haar
werkwijze en levert een bijdrage aan een cultuur waarin resultaten worden
geëvalueerd
Vaardigheden: aan hoe goed een coach iets kan kun je afleiden hoe bekwaam
hij is in elk van deze 8 competentiecategorieën.
Als je een coach wordt, zorg dan dat je een niche vindt: thematiek/beroepsgroep
(bijv onderwijs, oudere werknemers) waarin je je specialiseert en waar maar
weinig andere coaches mee bezig zijn.
, 1.4 De coachingsrelatie
Hoe beter de relatie tussen coach en coachee, hoe tevredener de coachee is met
de geboden hulp en hoe groter de positieve gedragsverandering bij de coachee.
Coach en coachee sluiten een verbond om samen iets aan het probleem te doen,
er ontstaat een gevoel van solidariteit en saamhorigheid: men werkt aan een
gezamenlijk doel alliantie komt tot uiting in 3 zaken:
Cliënt en coach zijn het eens over de doelen van de hulp, behandeling of
therapie
Cliënt en coach zijn het eens over de taken die er moeten worden verricht
Cliënt en coach ervaren een positieve band met elkaar
Pas als er een ‘verbond’ is tussen coach en coachee, staat de cliënt open voor de
geboden hulp en is hij bereid nieuwe inzichten tot zich te nemen en te
experimenteren met nieuw gedrag hiervoor is nodig: het vormgeven van de
coachrelatie, inlevingsvermogen, humor en communicatieve vaardigheden.
Coach heeft tijdens een coachingstraject ook te maken met een opdrachtgever:
kan coachee zelf zijn, maar kan ook iemand anders zijn (bijv werkgever,
bedrijfsarts). Als de opdrachtgever iemand anders is, moet de coach overleggen
met deze persoon: over de doelen, opdrachtgever wordt op de hoogte gehouden
van de voortgang/resultaat.
Kan ook dat coach met meerdere mensen tegelijk werkt (bijv teamcoaching
sport, organisaties waar in teamverband wordt gewerkt).
1.5 Ethische aspecten van coaching
Voor ethische vraagstukken (bijv ‘wat doen als er seksuele toenadering bij komt
kijken’, ‘wat als de coach zich aangetrokken voelt tot coachee’?) kennen
beroepsverenigingen voor coaches een beroepscode: biedt globale critera voor het
handelen van een coach coach moet wel per geval bekijken hoe hij deze codes het
beste kan toepassen.
Als een coach geconfronteerd wordt met een ethisch vraagstuk inzake een coachee,
doet een coach er goed aan dit in de brengen bij:
Intervisie: vorm van gestructureerd overleg tussen meerdere collega’s
waarbinnen onder meer lastige en ethische problemen worden besproken er
is geen sprake van hiërarchie, want alle deelnemers zijn gelijk aan elkaar
Supervisie: de supervisor heeft hier de rol van tutor en begeleidt de
supervisant (de coach wordt hierbij begeleid). Doel: de supervisant krijgt door
middel van reflectie inzicht in zijn handelen en de drijfveren daarachter
1.5.1 Grens tussen coaching en psychotherapie
Kan gebeuren dat een coach zich (onbedoeld) begeeft op het gebied van
psychotherapeut coach moet zich dan bewust zijn van de grenzen van zijn
competenties en zelfinzicht tonen en hij moet de coachee doorverwijzen. Dit is niet
vanzelfsprekend, want we hebben de neiging om onszelf te overschatten illusoire
superioriteit: mensen denken beter te zijn in allerlei vaardigheden dan de meeste
andere mensen.
Coach kan last hebben van hulpverlenersyndroom: de coach helpt niet om de
coach te helpen, maar om zelf een goed gevoel te krijgen en het gevoel te hebben
dat hij nodig is en de moeite waard men kan eigen frustraties en gemis op de
coachee projecteren. Hulpverlenersyndroom zorgt ervoor dat een coach altijd voor
Samenvatting
Boek professioneel coachen hoofdstuk 1 Professioneel
coachen
Inleiding
Tegenwoordig kunnen mensen ook bij een coach terecht als ze kampen met
problemen in hun privéleven. Mensen zoeken een nieuw doel in hun leven
hierbij hebben ze behoefte aan een steuntje in de rug in de vorm van een coach
die hen kan ondersteunen en stimuleren.
1.1 Wat is coaching?
Een coach helpt een koets mensen van punt A naar punt B, naar de plek waar ze
willen zijn.
NOBCO: belangrijke beroepsvereniging voor coaches in Nederland coaching:
vorm van professionele begeleiding waarbij de coach als gelijkwaardige partner
de cliënt ondersteunt bij het behalen van zelfgekozen doelen.
3 basisprincipes die ten grondslag liggen aan coaching volgens NOBCO:
Coachee weet zelf het beste wat goed voor hem is en kan op basis van
eigen afwegingen, beslissen wat hij wel/niet wil zelf verantwoordelijk
voor de keuzen die hij maakt en is aanspreekbaar op zijn gedrag
Coachee en coach zijn volkomen gelijkwaardig aan elkaar (dus beide
evenveel macht, niet net zo als bijv bij dokter-patiënt relatie)
Tijdens coaching zijn de doelen, middelen en keuzen van de coachee
leidend
Coaching is handelings- en resultaatgericht: leren en doen nemen een
centrale plaats in, er wordt een concreet doel gesteld en gewerkt aan het
bereiken daarvan er moet dus iets gebeuren.
Coaching is gericht op het heden en de toekomst en het gaat dus om de
oplossing van het probleem.
Mede door het sterke doelgerichte karakter van coaching bestaat een
coachingstraject uit een beperkt aantal sessies (soms zelf maar 1 of 2).
Coaching kan uitgeoefend worden als beroep (bijv loopbaancoach, lifecoach),
maar ook als rol (bijv docenten).
Coachen van werknemers kan op 2 manieren:
Externe coach: iemand van buiten de organisatie
Interne coach: iemand vanuit de organisatie zelf (bijv personeelsfunctie,
leidinggevende)
, o Voordeel: weet wat er in de organisatie speelt en de behoeften en
problemen van coachees daardoor beter kan plaatsen
o Nadeel: kan zijn dat deze niet onbevooroordeeld het
coachingstraject ingaat. Ook kan het lastig zijn voor de coachee om
de coach als gelijkwaardige gesprekspartner te zien
Beste keuze voor intern/extern hangt af van situatie en kwaliteit/aard van relatie
die mensen hebben
Helemaal van nu
Ontwikkelingen waarbij coaching aansluit:
Veranderde tijdsgeest: tijd voor reflectie en bezinning en het leven stond
niet alleen meer in het teken van ‘overleven’ mensen gingen zich
bezighouden met vragen zoals ‘wat wil ik nu eigenlijk?’, ‘wat past bij mij?’
Geen taboe meer
Anders denken over gezondheid: er heeft een verschuiving
plaatsgevonden in denken over arbeid en gezondheid, van een negatieve
invalshoek (voorkomen van werkstress en ziekteverzuim) naar een meer
positieve invalshoek (bevorderen van welzijn van niet-zieke werknemers)
gemotiveerd/bevlogen houden van werknemers is goed voor de
productiviteit
Vergrijzingsdruk: mensen zullen in de toekomst langer door moeten
werken
1.2 Verschillen met andere begeleidingsvormen
Meest voorkomende vormen van begeleiding:
Coaching: houdt zich bezig met de ‘gezonde’ mens die met vragen kampt
over zingeving, zijn leven, zichzelf of zijn werk, enz, die hem ervan
weerhouden zijn doelen te bereiken
o Gericht op het heden en de toekomst en het bereiken van doelen
o Gaat erom hoe je er in het heden beter mee om kunt gaan en hoe je
je doelen kunt bereiken (bijv het vinden van een baan)
o Gesprekken gaan, emotioneel gezien, minder diep dan in
psychotherapie
o Coach stelt zich gelijkwaardig en ‘volgend’ op en legt de
verantwoordelijkheid voor de oplossing/aanpak van problemen bij de
cliënt
Counseling: tussenvorm tussen coaching en psychotherapie
o Er wordt ingegaan op innerlijke drijfveren en emoties
o Er kan gekeken worden naar het verleden
o Er wordt iets uitgebreider dan bij coaching ingegaan op de innerlijke
wereld van de coachee
o Counselor is volgend laat de coachee bepalen waar het gesprek
naartoe gaat
o Counselor wordt geraadpleegd als mensen ergens over willen
praten/iets voor zichzelf helder willen krijgen accent ligt meer op
‘praten’ dan op ‘doen’
Psychotherapie: meest geschikte begeleidingsvorm als er sprake is van
psychische klachten
o Kennis van psychopathologie en van manieren om dit te
diagnosticeren/behandelen zijn een vereiste
o Wordt gegeven door een GZ-psycholoog, orthopedagoog of
psychiater
, o Er wordt veel gepraat en geanalyseerd en ‘gegraven’ in het verleden
(er kunnen sterke emoties (bijv verdriet, angst, frustratie) ervaren
worden door de cliënt
o Psychotherapeut kan sturend optreden en meer als autoriteit
fungeren
Zie figuur 1 blz 7
Tijdens coaching kunnen er ook therapeutische momenten ontstaan (bijv als
coachee tijdens het coachingstraject iets naars meemaakt in werk- of
privéleven).
1.3 De professionele coach
Beroepsnaam kan verschillende dingen aangeven:
Met welke thematiek/soort problemen een coach zich bezighoud (bijv
stresscoach, lifecoach)
Welke methodiek een coach gebruikt (bijv paardencoach, wandelcoach,
mindfulnesscoach)
Voor welke doelgroep ze bedoeld zijn (bijv teamcoach, studentcoach,
executive coach)
Nadeel van het aangeven: er zijn zoveel soorten coaches, waardoor coachees
vaak door de bomen het bos niet meer zien.
Coach dient altijd over een aantal basiscompetenties te beschikken
competentieprofielen: beschrijvingen van wat een coach moet weten en
kunnen. 8 categorieën van competenties waarover een coach dient te beschikken
volgens NOBCO:
Zelfinzicht: bewust zijn van eigen waarden, overtuigingen en gedrag en
inzicht hebben in de manier waarop deze de uitoefening van het coachen
beïnvloeden
Gerichtheid op zelfontwikkeling: coach onderzoekt/verbetert het eigen
niveau en houdt de reputatie van het vak hoog
Omgaan met het coachcontract/de coachovereenkomst: coach stelt de
verwachtingen/grenzen van de coachovereenkomst met de cliënt vast en
leeft deze na
Vormgeven van de coachrelatie: coach bouwt zorgvuldige/vruchtbare
relatie op met de cliënt en onderhoudt deze
Stelt de cliënt in staat inzicht te verkrijgen en te leren
Doel- en actiegerichtheid: coach laat zien hoe hij werkt en zijn
vaardigheden omzet om de cliënt te ondersteunen
Gebruik van modellen en technieken: coach past naast
basiscommunicatievaardigheden ook modellen, hulpmiddelen, technieken
en ideeën toe om inzicht te krijgen en om te leren
Evalueren: coach verzamelt informatie over de effectiviteit van zijn/haar
werkwijze en levert een bijdrage aan een cultuur waarin resultaten worden
geëvalueerd
Vaardigheden: aan hoe goed een coach iets kan kun je afleiden hoe bekwaam
hij is in elk van deze 8 competentiecategorieën.
Als je een coach wordt, zorg dan dat je een niche vindt: thematiek/beroepsgroep
(bijv onderwijs, oudere werknemers) waarin je je specialiseert en waar maar
weinig andere coaches mee bezig zijn.
, 1.4 De coachingsrelatie
Hoe beter de relatie tussen coach en coachee, hoe tevredener de coachee is met
de geboden hulp en hoe groter de positieve gedragsverandering bij de coachee.
Coach en coachee sluiten een verbond om samen iets aan het probleem te doen,
er ontstaat een gevoel van solidariteit en saamhorigheid: men werkt aan een
gezamenlijk doel alliantie komt tot uiting in 3 zaken:
Cliënt en coach zijn het eens over de doelen van de hulp, behandeling of
therapie
Cliënt en coach zijn het eens over de taken die er moeten worden verricht
Cliënt en coach ervaren een positieve band met elkaar
Pas als er een ‘verbond’ is tussen coach en coachee, staat de cliënt open voor de
geboden hulp en is hij bereid nieuwe inzichten tot zich te nemen en te
experimenteren met nieuw gedrag hiervoor is nodig: het vormgeven van de
coachrelatie, inlevingsvermogen, humor en communicatieve vaardigheden.
Coach heeft tijdens een coachingstraject ook te maken met een opdrachtgever:
kan coachee zelf zijn, maar kan ook iemand anders zijn (bijv werkgever,
bedrijfsarts). Als de opdrachtgever iemand anders is, moet de coach overleggen
met deze persoon: over de doelen, opdrachtgever wordt op de hoogte gehouden
van de voortgang/resultaat.
Kan ook dat coach met meerdere mensen tegelijk werkt (bijv teamcoaching
sport, organisaties waar in teamverband wordt gewerkt).
1.5 Ethische aspecten van coaching
Voor ethische vraagstukken (bijv ‘wat doen als er seksuele toenadering bij komt
kijken’, ‘wat als de coach zich aangetrokken voelt tot coachee’?) kennen
beroepsverenigingen voor coaches een beroepscode: biedt globale critera voor het
handelen van een coach coach moet wel per geval bekijken hoe hij deze codes het
beste kan toepassen.
Als een coach geconfronteerd wordt met een ethisch vraagstuk inzake een coachee,
doet een coach er goed aan dit in de brengen bij:
Intervisie: vorm van gestructureerd overleg tussen meerdere collega’s
waarbinnen onder meer lastige en ethische problemen worden besproken er
is geen sprake van hiërarchie, want alle deelnemers zijn gelijk aan elkaar
Supervisie: de supervisor heeft hier de rol van tutor en begeleidt de
supervisant (de coach wordt hierbij begeleid). Doel: de supervisant krijgt door
middel van reflectie inzicht in zijn handelen en de drijfveren daarachter
1.5.1 Grens tussen coaching en psychotherapie
Kan gebeuren dat een coach zich (onbedoeld) begeeft op het gebied van
psychotherapeut coach moet zich dan bewust zijn van de grenzen van zijn
competenties en zelfinzicht tonen en hij moet de coachee doorverwijzen. Dit is niet
vanzelfsprekend, want we hebben de neiging om onszelf te overschatten illusoire
superioriteit: mensen denken beter te zijn in allerlei vaardigheden dan de meeste
andere mensen.
Coach kan last hebben van hulpverlenersyndroom: de coach helpt niet om de
coach te helpen, maar om zelf een goed gevoel te krijgen en het gevoel te hebben
dat hij nodig is en de moeite waard men kan eigen frustraties en gemis op de
coachee projecteren. Hulpverlenersyndroom zorgt ervoor dat een coach altijd voor
