Deze samenvatting bevat het historische context 3: Nederland () van de methode MEMO.
Leerlingen uit 5 Havo kunnen deze samenvatting gebruiken. Dit is belangrijke examenstof.
Geschiedenis
Samenvatting
MEMO Historische context 3: Nederland (1948-2008)
Deelcontext 1, De Nederlandse maatschappij (1948-1978)
Hoofdvraag + kenmerkende aspecten
Waardoor veranderen de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948 tot 1978?
- De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de
daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
- De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
- De eenwording van Europa.
- De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren 60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende
sociaal-culturele veranderingsprocessen.
- De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.
Inhoud
Nederland in de wereld
In de periode van 1948 tot 1978 koos Nederland voor een actievere rol in de wereldpolitiek dan in de jaren voor
1940. Dit had te maken met WOII. Voor de oorlog had Nederland altijd een neutraliteitspolitiek gevoerd. Maar in
1940 was Nederland toch aangevallen door Duitsland.
Na WOII voelden veel Nederlanders een nieuwe dreiging, die van de Sovjet-Unie. Ze vonden dat hun land niet
meer neutraal kon blijven. Nederland werd daarom lid van de NAVO, het westerse militaire
samenwerkingsverband dat was gericht vanwege de spanningen tussen het Westen en de Sovjet-Unie.
In deze periode van Koude Oorlog probeerden zowel de VS als de Sovjet-Unie hun invloedssfeer in Europa te
vergroten. De VS deden dit bijvoorbeeld door Europese landen te helpen met hun wederopbouw na de oorlog.
Zij gaven financiële steun, die ook wel Marshallhulp wordt genoemd.
Nederland deed al snel mee aan Europese samenwerkingsverbanden, zoals de Europese Gemeenschap voor
Kolen en Staal (EGKS). Nederland was een van de oprichters van de Europese Economische Gemeenschap
(EEG), de voorloper van de huidige Europese Unie. Een van de doelen van meer Europese samenwerking was
nieuwe oorlogen binnen Europa te voorkomen.
Economische veranderingen
De wederopbouw door de oorlog duurde tot halverwege de jaren 50. Al die jaren hadden mensen weinig
besteden. Daarna groeide de welvaart in Nederland snel. Dit had een aantal oorzaken.
1. De Amerikaanse Marshallhulp zorgde ervoor dat allerlei bedrijfstakken zich goed konden herstellen.
Veel Nederlanders waren bereid hard te werken om hun land er weer bovenop te krijgen.
2. Ook de Nederlandse regering nam maatregelen. Na WOII zaten de socialistische Partij van de Arbeid
(PvdA) en de Katholieke Volkspartij (KVP) een periode samen in de regering. We spreken daarom wel van
1
, rooms-rode regeringen. Deze politici geloofden in een maakbare samenleving: ze dachten dat de
regering de economie kon sturen en zo kon zorgen voor een betere samenleving met meer
economische gelijkheid. Zij voerden daar een geleide loonpolitiek. Dit hield in dat de overheid alle
lonen in Nederland laag hield.
De geleide loonpolitiek had een paar voordelen. Als eerste dat werkgevers meer mensen in dienst konden
nemen, waardoor er minder werkloosheid was. Een tweede voordeel was dat Nederlandse producten relatief
goedkoop werden, waardoor de export steeg. Nederland profiteerde daarbij van het economisch herstel van
Duitsland, dat veel Nederlandse producten importeerde.
Nederland werd in de jaren daarna aangesloten op het aardgas. Het aardgas werd ook geëxporteerd naar het
buitenland en werd daardoor een grote bron van inkomsten voor de Nederlandse overheid. De snelgroeiende
welvaart had twee belangrijke gevolgen.
1. De rooms-rode regeringen vonden dat de staat iedereen een bestaansminimum en goede zorg moesten
garanderen. Nu er meer geld was, begonnen ze met het opbouwen van een verzorgingsstaat. Zo werd
in 1957 de Algemene Ouderdomswet (AOW) ingevoerd, waardoor ouderen verzekerd waren van een
pensioen.
2. Het ontstaan van een consumptiemaatschappij. In de jaren 60 kwam namelijk een einde aan de geleide
loonpolitiek en stegen de lonen ineens sterk. Mensen konden meer besteden.
Veranderingen in de bevolking
Na WOII was er sprake van een babyboom, waarbij er korte tijd veel kinderen werden geboren en de bevolking
dus snel groeide.
Daarnaast werd het aantal inwoners beïnvloed door migratie. Begin jaren 50 was er vooral sprake van
emigratie. Duizenden Nederlanders kozen om te verhuizen naar andere landen vanwege de wederopbouw. Deze
landen, zoals Australië en Canada, waren blij met de Nederlandse migranten, omdat zij grote behoefte hadden
aan werkkrachten.
Eind jaren 60 keerde de migratiestroom om. Door de groeiende welvaart probeerde Nederland nu juist
immigranten uit andere landen aan te trekken, omdat er steeds meer arbeidskrachten nodig waren.
Werkgevers huurden gastarbeiders in, eerst uit Spanje en Italië, later uit Turkije en Marokko. De verwachting
was dat zij na enige tijd weer zouden terugkeren. Velen deden dat ook, maar in de jaren 70 veranderde dat en
bleven veel gastarbeiders in Nederland wonen. Ook door gezinshereniging nam het aantal immigranten toe.
Ook door dekolonisatie kwamen nieuwe groepen mensen naar Nederland. Na WOII werd een groot aantal
landen in Azië en Afrika onafhankelijk. De dekolonisatie van Indonesië verliep op gewelddadige wijze. Nederland
erkende de onafhankelijk van Indonesië (1945) lange tijd niet en voerde een koloniale oorlog om het land te
heroveren. Toen Nederland deze oorlog verloor, verhuisden mensen uit Indonesië noodgedwongen naar
Nederland, bijv. omdat zij aan de kant van de Nederlanders hadden gevochten. De onafhankelijkheid van
Suriname in 1975 verliep geweldloos. Een aantal Surinamers koos ervoor om te emigreren naar Nederland. Zij
hadden weinig vertrouwen in hun toekomst in een onafhankelijk Suriname.
Sociaal-culturele veranderingen
Voor WOII was de Nederlandse maatschappij sterk ‘verzuild’: iedere religieus-culturele gemeenschap of ‘zuil’
had eigen scholen, kranten en verenigingen. Rond 1960 begon de ontzuiling van het sociale en politieke leven.
Dat had een paar oorzaken.
1. Minder mensen gingen naar de kerk. Zij raakten de binding met hun protestantse/katholieke zuil kwijt.
2. Door betere opleidingen en nieuwe communicatiemiddelen kwamen mensen in aanraking met andere
denkbeelden. Zij lieten zich niet meer zomaar van alles vertellen.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller tessspil1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.35. You're not tied to anything after your purchase.
