Summary
Basisbegrippen recht VOLLEDIGE samenvatting,
- Course
- Institution
- Book
Basisbegrippen recht VOLLEDIGE samenvatting, obv boek en slides !! volledig samengevat
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
EllenUgent
Content preview
BASISBEGRIPPEN VAN HET RECHT – 2022/23DEEL 1: WAT IS RECHT
HOOFDSTUK 1: HET RECHT ALS EEN GEHEEL VAN GEDRAGSREGELS
DEFINITIES EN CENTRALE ELEMENTEN (AFDELING 1 + AFDELING 2 / LES1)
Een universeel aanvaarde definitie van het recht bestaat niet. De omschrijving die aan het
begrip wordt gegeven en de rol die het speelt, verschillen van maatschappij tot
maatschappij. In de landen van continentaal West-Europa bestaat echter een vrij grote
eensgezindheid omtrent de functie en inhoud van het begrip recht.
Ondanks de verschilpunten zijn er een aantal elementen die in de meeste definties van het
recht terugkomen. Het gaat over een geheel van gedragsregels die worden opgelegd door de
maatschappij. Zij beogen de ordening vd maatschappij en de overtreding ervan wordt
gesanctioneerd.
A. Een geheel van gedragsregels met bijkomende institutionele voorschriften…
Rechtsregels formuleren een bevel of een verbod, zij bepalen hoe het moet. De
intensiteit van dit bevel of verbod is verschillend.
- Toepasbaarheid vd rechtsregel is afhankelijk vd wil van de burger zelf (vb:
plichten van echtgenoot gelden enkel voor degene die beslissen te huwen,
strafrecht geldt voor iedereen).
- Onderscheid tussen: Aanvullend recht, Dwingend recht en Regels die de
openbare orde raken.
o Bepaling van het dwingend recht en de openbare orde raken hebben een
imperatief karakter = men kan er niet op (geldige wijze) van afwijken (vb:
publiekrecht en meeste delen vh personen- en familierecht)
o Bepalingen van het aanvullend recht hebben een suppletief karakter =
men kan zelf geldig een afwijkende regeling bedingen die voorrand heeft
op de wijze waarop de wet dezelfde rechtsverhoudingen reguleert.
B. … met bijkomende voorschriften die een institutioneel en begripsmatig kader
vormen …
Gedragregels = de kern van het objectief recht.
Daarnaast bevat het objectief recht ook een aantal bijkomende voorschriften die het
nodige institutioneel en begripsmatig kader vormen voor de formulering en de
toepassing van de eigenlijke gedragsregeld en die de afdwinging ervan verzekeren
(vb: grondwettelijke, administratieve en gerechtelijke organisatie).
C. …opgelegd door de maatschappij…
Rechtsregels onderscheiden zich van elkaar doordat zij hun gelding ontlenen aan de
wil van de maatschappij.
- In minder ontwikkelde rechtsstelsel: wil blijkt uit een gewoonte vd leden vd
gemeenschap
- in meer moderne maatschappijvormen: formulering van rechtsregelen wordt
toevertrouwd aan wetgevende organen (door mensen die wij verkozen hebben).
1
,- Het recht loopt nooit voorop op maatschappelijke ontwikkelingen.
D. …met als doel de ordening van de maatschappij.
Dit (doel) vereist dat er een evenwicht wordt verzekerd tussen de conflicterende
belangen, dit evenwicht wordt bereikt door beperkingen aan eenieders vrijheid.
Verder moet vorm worden gegeven aan de samenwerkingen tussen de leden vd
maatschappij, hierdoor zijn politieke en gerechtelijke instellingen ontstaan die tot taak
hebben de regels te formuleren, toe te passen en te handhaven.
De kwaliteit van deze ordening is afhankelijk van drie parameters
• Rechtszekerheid
Om rechtszekerheid te bieden moeten rechtsregels voldoen aan juridisch-technische
vereisten:
o Voorspelbaarheid (cf. het adagium Nemo censetur ignorare legem = niemand
wordt geacht de wet niet te kennen). De burger moet vooraf weten welk
gedrag van hem verwacht wordt
▪ Hyperspecialisatie: specialisatie in bepaalde domeinen (Economie)
want we kunnen nooit alles weten over alles
o Vastheid: constante evolutie, maar bij te frequente veranderingen komt de
voorspelbaarheid in gevaar
o Algemeenheid: rechtsregels beogen van toepassing te zijn op (alle)
gelijkaardige gevallen. Zij zijn dan ook meestal abstract geformuleerd. Hoe
meer specifieke regels, hoe moeilijker het recht kenbaar wordt.
o Onderlinge consistentie: het gevaar op tegenstrijdigheden neemt toe
naarmate de complexiteit vh recht toeneemt. (er worden wetten
ingevoerd/gewijzigd die ook andere wetten beïnvloeden, maar die laatste
worden op hun beurt niet gewijzigd, wat leidt tot inconsistentie)
• Rechtvaardigheid
o Wat rechtvaardig is, is evolutief (afh van plaats en tijd), maar met een harde
kern van immer te respecteren vaste waarden.
In een maatschappij zonder eengezinsheid over rechtvaardigheid => Juridisch
pluraliusme: uiteenlopende opvattingen worden zoveel mogelijk
gerespecteerd door de wetgever
o Verder zijn er een aantal essentiele waarden die door elke rechtsorde
gerespecteerd moeten worden. Deze algemene waarden komen tot uiting in
oa het EVRM en nationale grondwetten
• Doeltreffendheid
o Doelen zijn vaak onduidelijk. Middelen worden aangepast aan de
doelstellingen (is het middel evenredig met de doelstelling? Bereikt het dat
doel?)
o In vele gevallen is de doeltreffendheid vh recht ook afhankelijk vd mate
waarin de wetgever er in slaagt de relevante niet-juridische gegevens op te
nemen in juridische normen.
o Doeltreffendheid wordt getest/verbeterd adhv wetsevaluatie. Vaak zijn
teksten onduidelijk, te ingewikkeld,… Sinds 2007 is er het Parlementair Comité
belast met wetsevaluatie dat verslag brengt aan de Kamer van
volksvertegenwoordigers, de Senaat en de Premier.
▪ door de afbouw vd Senaat is het comité niet operationeel id praktijk.
2
, Rechtsregelen worden gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag
Voor de ordening vd maatschappij moeten de juridische regels effectief worden
nageleefd. De maatschappij treft maatregelen om de naleving te verzekeren.
Dit geschiedt op 2 vlakken
- in het algemeen is de uitvoerende macht belast met het ten uitvoer leggen van
wetten en decreten. De werking vd uitvoerende recht wordt geregeld in het
bestuursrecht.
- De rechterlijke macht staat in voor de sanctionering van overtredingen vd
rechtsregel.
Het initiatief tot handhaving verschilt bij privaatrecht en publiekrecht: als recht
geschonden wordt in privaatrecht moet de burger zelf initiatief nemen. Als een
bepaling van het publiekrecht wordt geschonden dan neemt het Openbaar Ministerie
(= de overheid) initiatief (Procureur des Konings) door vervolging door de
strafrechter.
In sommige rechtstakken is de afdwingbaarheid gering omdat effectieve sancties
ontbreken. Dit is het geval in het grondwettelijk recht en het internationaal
publiekrecht.
(Continentaal) recht is dus: een geheel van gedragsregelen en ermee samenhangende
institutionele voorschriften uitgevaardigd en gehandhaafd door of krachtens het
maatschappelijk gezag, met het oog op een rechts zekere, rechtvaardige en doeltreffende
ordening van de maatschappij
BRONNEN VAN HET BELGISCHE PRIVAATRECHT (AFDELING 1 / LES2)
De belangrijkste bron van het Belgische burgerlijk recht is het Burgerlijk wetboek = Code
civil.
- Ingevoerd door napoleon in 1804, bestaat uit 3 boeken
- Onder impuls van minister van justitie, Koen Geens, is met ingang van 1 november
2020 een nieuwe structuur ingevoerd met 9 boeken
o Code napoleon = oud BW met Romeinse cijfers
o 1 nov 2020 = BW (niet nieuw!) met Arabische cijfers
▪ Boek 8: eerste boek dat invulling kreeg
▪ Boek 2: gecoördineerde hervormingsoef moet nog van start gaan.
Naast het BW zijn er ook nog tal van private rechten en plichten die vervat liggen in
bijzondere wetten = les lois particulières (worden volgens art1.1BW als afzonderlijke bron
van recht genoemd).
Het gaat om materies die:
- Behoren tot de bevoegdheid vd federale OH, maar nog niet zijn gecodificeerd. Vb: de
verschillende wetten inzake beroepen (voor architecten, vastgoedmakelaars,..)
- Behoren tot de bevoegdheid vd federale OH, maar buiten het BW zijn gecodificeerd.
Vb: het wetboek van belgische nationaliteit en consumentenbescherming ih wetboek
van economisch recht
- Behoren tot de bevoegdheid van de gemeenschappen, zoals jeugdbeschermingsrecht
3
, - Behoren tot de bevoegdheden van de gewesten, zoals begraafplaatsen en
lijkbezorging of bescherming van leefmilieu en wonen.
Daarnaast zijn er ook nog gewoonterechtelijke regels. Dit is een regel die voortvloeit uit een
bestendig gebruik waarvan het bindend karakter steun vindt in de algemene overtuiging
(cass.16 feb 1979).
En ook nog algemene rechtsbeginselen
DEFINITIES
objectief recht VS subjectieve rechten
Het objectiefrecht = le droit objectif = geheel van gedragsregels met specifieke kenmerken.
De juridische gedragsnorm heeft een hypothetische structuur: aan bepaalde algemeen
omschreven feiten worden bepaalde algemeen omschreven gevolgen gekoppeld voor
degene tot wie de norm zich richt. Om de norm toepassen op concrete feiten: nagaan of de
feiten beantwoorden aan de in de norm beschreven hypothese.
Subjectieve rechten = les droits subjectifs = juridisch bekrachtigde aanspraken en
bevoegdheden die een rechtssubject op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen kan
uitoefenen om zijn doelstellingen te verwezenlijken.
Subjectieve rechten zijn die rechten die personen ontlenen aan het objectief recht
Er is geen hiërarchie tussen beide
Het recht zegt dat…= objectief (legt plichten op)
Ik heb recht op…= subjectief
publiekrecht VS privaatrecht
Publiekrecht = le droit public = regelt de organisatie van de overheid en bepaalt de
rechtsverhoudingen tussen de verschillende overheden en tussen de overheid en burgers.
Voorbeeld: strafrecht, grondwettelijk recht, fiscaal recht, bestuursrecht, sociale
zekerheidsrecht..
Het gaat om een verticale verhouding waarin de OH sterker staat dan de burger
Privaatrecht = le droit privé = bevat die rechtsregels die de private rechtsverhoudingen
tussen de burgers onderling regelen.
Voorbeeld: personenrecht, familierecht, erfrecht, handelsrecht, verbintenissenrecht,..
Het gaat om horizontale rechtsverhoudingen tussen gelijken
Art1.1 BW geeft aan dat de wetgever het privaatrecht ruimer acht dan het publiekrecht.
vervaging van klassieke onderscheiden:
- de rechtsbronnen vh privaatrecht zijn steeds verder geïnternationaliseerd en
geëuropeaniseerd, terwijl de nationale regelregeving is aangevuld met of
vervangen door regionale regels => onstaan van een meergelaagde rechtsorde,
die veel complexer is.
- De OH zelf gebruikt steeds meer private instrumenten bij de uitwerking van haar
beleid.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller EllenUgent. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $21.27. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
76669 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now