Summary
Samenvatting eindexamenstof filosofie vwo
- Course
- Level
- Book
Samenvatting van de 77 leerdoelen voor het vwo eindexamen filosofie
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
annasfcanessa
Content preview
domein A: vaardigheden (beheer je al)- betoog analyseren en beoordelen
domein B1: begrippen van filosofie
domein C1: begrippen en visies van de ethiek
domein D1: begrippen en visies van kennistheorie
domein E1: begrippen en visies van de wetenschapsfilosofie
eindexamenboek 77 leerdoelen (elk met 3 punten)
deel 1: historische filosofie (descriptief)
deel 2: systematische filosofie (normatief)
voorwoord:
normatief standpunt schrijvers: vrije markt en economie is overal en dat draagt bij aan jouw
autonomie en vrijheid en zo ook je goede/gelukkige leven.
vrije markt heeft gezorgd voor meer welvaart. Vrije markt heeft ons veel gebracht,
Maar vrije markt en neoliberale denken heeft ook 5 schaduwkanten:
1. relaties: volgens economen zijn we alleen maar concurrenten of consumenten en
leveranciers, het is voor ons beide in het voordeel om een transactie aan te gaan.
Mensen zijn alleen maar producenten en consumenten van elkaar. als je alles op een
economische manier bekijkt dan gaat dat ten koste van de traditionele relaties
2. als vrije markt doordringt in alle hoeken van de samenleving, kan dat ten koste gaan
van instituties: als bijv school als een bedrijf wordt gezien, dan worden leerlingen
producten. Moeten ziekenhuizen en scholen wel als bedrijven geleid worden?
3. wat heeft de vrije markt manier van denken voor invloed op de manier waarop we
ons lichaam zien: lichaam wordt een marketingobject: tattoos, plastische chirurgie,
kleding. Lichaam is een object dat je naar je hand moet zetten ipv tevreden zijn met
zoals het is.
4. natuur: vrijemarkteconomie leidt er toe dat we de aarde uitputten en vervuilen. heel
moeizaam en heel lang voordat er verandering komt in onze manier van leven door
vrijemarkteconomie.
5. zin/zingeving: waar draait het om in het menselijk leven? Als je je behoeften zo ver
mogelijk bevredigt, komt door denken vrijemarkteconomie. Draait menselijk leven
niet ook om iets spiritueels, intellectueel en jouw ervaringen. Vrijemarkteconomie
draait om het bevredigen van menselijke behoeften en verlangen. Worden mensen
dan niet heel plat?
→ dit zijn de 5 fundamentele dimensies van het goede leven. dit zijn de voorwaarden voor
een goed en gelukkig bestaan, die komen onder vrije markt onder druk te staan.
je kon in de middeleeuwen niet zo gelukkig zijn, want er werd minder voldaan aan de 5
voorwaarden.
de kritiek op de vrijemarkteconomie en haar gedachte is eigenlijk de kritiek op de homo
economicus, dat is de manier waarop economen naar de mens kijken
mensbeeld van homo economicus: de mens is een individu die is rationeel en gericht op
eigenbelang en begeeft zich op de vrije markt in concurrentiestrijd met anderen.
vb. Bakker is rationeel die zijn winst probeert te maximaliseren om zo zijn welvaart te
verhogen door te concurreren met andere bakkers.
Dit is het mensbeeld van de economie, vrije markt en neoliberalisme. Schrijvers van het
boek zijn het niet eens met dit mensbeeld.
,De vrije markt is het wereldwijde systeem waarin ondernemingen en privépersonen
goederen en diensten kunnen ontwikkelen en aanbieden aan elkaar. Daarbij kunnen ze vrije
keuzes maken en beschikken zij over productiemiddelen, koopkracht en rationaliteit zodat zij
tot onderlinge transacties kunnen komen, waarbij de prijs primair wordt bepaald door de
verhouding van vraag en aanbod.
centrale vraag van boek: In hoeverre kan de vrije markt zoals die in de moderne tijd is
opgekomen en ingericht, bijdragen dan wel afbreuk doen aan het goede leven met
dimensies van relaties, instituties, de natuur en zinervaring.
Als we broek kopen dan zien we de vrije markt, namelijk de prijs, kwaliteit en de broek zelf.
De keuzes die wij maken hangen heel erg samen met ons idee van een goed en gelukkig
leven.
als je geen keuzes kan maken, heb je minder vrijheid en ervaar je minder vrijheid, ben je
minder gelukkig. De vrije markt laat ons keuzes maken. Wij zien van de vrije markt alleen
maar dat we kunnen kiezen, maar als je verder nadenkt dan ga je nadenken over
filosofische en ethische vragen; arbeidsomstandigheden productie, milieuvervuiling,
tussenhandel? Als je naar het bredere perspectief kijkt van de vrije markt dan kom je tot
filosofische vragen waar economen niet naar kijken.
Waar we ons door laten leiden in het maken van keuzes, bv media en marketing. Onze
keuze zijn helemaal niet zo vrij als we denken, we worden erg gestuurd in de keuzes die we
maken.
Vooronderstelling: vrijheid is essentieel voor een goed en gelukkig leven.
Wat is een goed en gelukkig leven nog meer? genot? geslaagd leven?
contrastbronnen
een contrastbron is een inspiratiebron vinden waaruit wij kunnen putten in antwoord op de
vraag wat is het goed en gelukkig leven. Tegelijkertijd door te kijken naar andere tijdperken
kunnen we zien dat vroeger een andere definitie was voor een goed en gelukkig leven.
gebruikt om:
1. verschillende tijden met elkaar te vergelijken en zien wat vroeger goed en gelukkig
leven was.
2. op zoek naar antwoord op goed en gelukkig leven
3. contrastbronnen gebruiken om ontstaan vrije markt te begrijpen
4 De kandidaten kunnen de vraag naar het goede leven relateren aan de vraag wat het
betekent dat de mens ‘zich tot zichzelf-in-de-wereld verhoudt’. Hierover kunnen zij een
beargumenteerd standpunt innemen aan de hand van: af
- Socrates’ opvatting dat het niet onderzochte leven niet de moeite van het leven
waard is;
- het verschil tussen mensen en dieren volgens Cassirer;
- Nietzsche's opvatting van de mens als ‘niet-vastgesteld dier’.
Socrates
Volgens Socrates is het leven dat zichzelf niet kritisch onderzoekt, niet waard geleefd te
worden. Hierin herken je een lange traditie die filosofie als de exclusieve weg naar een
goed en zinvol leven ziet. Bij Plato en Aristoteles zien we niet voor niets een belangrijke rol
,voor de filosoof in de samenleving en het ontwikkelen van een deugdzaam karakter en de
rede als hoogste doel voor het menselijke leven.
Het gaat bij het goede in de filosofische zin niet om ‘piekmomenten’ van plezier maar om
een bestendig, langdurig levenspatroon dat min of meer bewust wordt gekozen en
ontwikkeld en als goed ervaren wordt. Dit veronderstelt dat mensen bewust kunnen leven.
Socrates: je moet je leven onderzoeken wil je een goed en gelukkig leven leiden. Daarbij
heb je verstand nodig. Je hebt pas een zinvol leven als je over het leven hebt nagedacht, je
kunt een goed en gelukkig leven leiden als je weet wat een goed en gelukkig leven is.
Het gaat om langdurig geluk, niet momenten van geluk.
Heel veel mensen denken niet na over het leven, zij leven elke dag en die zijn ook erg
gelukkig en hun leven is minder complex.
Het stellen van vragen over het goede leven is typisch menselijk. Een koe stelt zich dit soort
vragen niet. Dus lijkt leven wel op dat van dier maar alleen mensen vragen ze zich af of hun
wel een goed leven is. De mens verhoudt zich tot zichzelf en in het bijzonder tot
zichzelf-in-de-wereld. We reflecteren, evalueren en beslissen over de totale situatie waarin
we ons bevinden. Met de wereld bedoelen we de andere mensen, de natuur, de dingen,
onze doelen en omstandigheden.
Dieren, bijvoorbeeld de koe, lijken juist samen te vallen met hun omstandigheden. En als
aan bepaalde voorwaarden is voldaan zijn ze tevreden. Als de omstandigheden veranderen
hebben ze een instinctmatig gedragspatroon om op veranderingen te reageren. Mensen
verhouden zich echter tot de totaliteit van hun leven en vragen zich af of het wel het goede
leven is. Ze kunnen zich hierdoor gelukkig of ongelukkig voelen.
Deze verhouding tot zichzelf drukt mensen ook uit in tekens of symbolen (dat zou zelfs wel
eens de mogelijkheidsvoorwaarde voor dat zelf-verhouden kunnen zijn.) Onze ervaringen
van blijdschap, frustratie of angst zetten we om in taal en symbolen. Volgens Ernste
Casiirer is de mens te omschrijven als Animal symbolicium, een symboliserend dier. In
religie, kunst, taal, wetenschap, filosofie drukken de mensen op heel veel verschillende
manieren uit hoe zij zich tot zichzelf-in-de-wereld verhouden.
Soms is dat heel mooi, maar soms vinden we het ook heel lastig om dit te doen. We zouden
ook weleens gewoon dieren willen zijn en niet hoeven na te denken of te kiezen.
Volgens Augustinus zit er een diepe onrust in alle mensen:‘ik ben mezelf een vraag
geworden’. Volgens Nietzsche zijn we zelfs zieke dieren. We hebben volgens hem veel
geriskeerd, vernieuwd en het noodlot uitgedaagd. Hierdoor zijn we onbevredigd en
onverzadigbaar en strijden met de dieren en de goden om de heerschappij van de
wereld. We kunnen geen rust vinden.
Nietzsche wees de heersende moraal af. Een gedeelde moraal is voor de kudde. de
Übermensch is een individu, vrij en creatief en schept zijn eigen waarden voorbij de
traditionele ideeën over goed en kwaad. Nietzsche ziet de mens als het niet vastgestelde
dier. Wij kunnen onszelf niet vaststellen als we de uitdaging aannemen. Helaas is dit
volgens Nietzsche niet voor iedereen weggelegd.
, Mens is ziek dier, want we hebben een apollinisch deel en dionysisch deel, we gebruiken te
veel ratio (apollinisch deel) en niet dionysisch, we raken uit balans en kunnen geen rust
vinden.
Wij kunnen nadenken over onszelf en onze rol in de wereld, dat is de traditie van de
filosofie. Met de ratio denken over wat een goed en gelukkig leven is en hoe ik daar kom.
5 De kandidaten kunnen de kritiek van Nussbaum weergeven op de opvatting dat het bruto
nationaal product (BNP) als criterium voor het goede leven kan worden gehanteerd. Daarbij
kunnen ze de capabilities approach, uitleggen, toepassen en beoordelen. af
Economen: aan de hand van bnp kun je geluk land kennen, daar heeft Nussbaum kritiek op.
Die kritiek komt in de capabilities approach.
Martha Nussbaum
- wereldberoemde amerikaanse filosofe
- laat zich inspireren door klassieke oudheid en aristoteles.
- capabilities approach met amartya sen (indiase econoom en filosoof)
bnp zegt iets over het welvaartsniveau van een land, dit leidt tot het denken: hoe hoger het
welvaartsniveau van het land, hoe gelukkiger de bevolking. Hierop heeft Nussbaum kritiek.
Het bnp wordt vaak als maatstaf gebruikt voor het goed doen of het welvaartsniveau van
landen, maar volgens Nussbaum zegt net bnp ofwel het totale inkomen van een land
(eventueel als gem berekend) weinig over hoe ontwikkeld een land is. Nussbaum vraagt zich
af of alfabetisering, voedsel, vrijheid, en de positie van vrouwen niet relevant zijn om de
vraag te beantwoorden of land het goed doet. Met andere woorden: of het land het goede
leven bevordert.
Nussbaum gaat ervan uit dat mens-zijn een aantal potenties of mogelijkheden
veronderstelt, capabilities. Een samenleving is goed georganiseerd als ze van elk van deze
potenties garandeert dat ten minste een bepaald minimum voor ieder burger mogelijk is.
Er bestaat volgens haar een lijst van capabilities waar mensen op zijn minst over moeten
beschikken als ze menselijke bloei of het goede leven willen realiseren. Deze capabilities
zijn niet tot elkaar herleidbaar! Een tekort aan de capability kan je compenseren met
een teveel aan de andere. Je hebt ze allemaal nodig om tot bloei te komen. Het gaat
daarbij niet zozeer om de specifieke uitkomst maar om de om Keuzes te maken.
1. je moet deze capabilities niet hebben, maar je moet ze wel kunnen kiezen
2. je kunt ze niet omruilen, je moet ze allemaal kunnen hebben
Leven, lichamelijke gezondheid, lichamelijke integriteit, zintuiglijke waarneming, emoties,
plannen maken. relaties met anderen kunnen en mogen hebben, andere soorten, spel,
zeggenschap over eigen omgeving (blz 42.)
Kritiek:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller annasfcanessa. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.16. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67866 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now