Summary
Samenvatting Rechtsfilosofie A
- Course
- Institution
Met deze samenvatting is een 10 behaald voor het eerstekanstentamen Rechtsfilosofie A op 5 juni 2023.
[Show more]
Seller
Follow
anouklooijmans
Reviews received
Content preview
Rechtsfilosofie Module 1‘’Wat is recht?’’
Week 1 en 2: natuurrecht
Rechtsfilosofie heeft een dubbele taak:
1. Conceptuele analyse:
a. Wat is het recht?
b. Wat is de rechtstaat?
2. Normatieve analyse geven richtlijnen aan ons handelen. Wat moeten wij doen?
a. Is een bepaalde wet rechtvaardig?
b. Welk mensenrecht zou zwaarder moeten wegen wanneer er twee botsen?
c. Waarom is het gerechtvaardigd om mensen te straffen bij overtredingen?
Antigone
Er is een burgeroorlog in Thebe. 2 zoons van de voormalige koning staan aan verschillende
kanten van dit conflict. Polyneikes leidt een buitenlandse macht van de stad Argos en valt Thebe
aan. Thebe wordt verdedigd door zijn broer, Eteokles en zijn leger. Dit eindigt in een duel tussen
de twee broers waarbij zij elkaar doden. De nieuwe koning van Thebe, genaamd Creon, beveelt
dat het lijk van landverrader Polyneikes niet te begraven. Wie hier niet naar luistert (en hem zal
begraven) zal gestenigd worden. Als schrikbeeld zal zijn lijk onbegraven blijven. Antigone staat
nu voor een dilemma. Moet zij naar recht van Creon luisteren en accepteren dat 1 van haar 2
broers niet begraven wordt? Dit kan zij niet accepteren, want de goden gebieden immers dat
doden op een bepaalde manier begraven worden. Anders zullen zij nooit het hiernamaals
bereiken. Het niet mogen begraven is een vreselijke straf voor de oude Grieken.
Antigone staat voor een dilemma:
1. Creon/positief recht gehoorzamen: de wet van Creon overtreden en haar broer –
de landverrader – niet mogen begraven.
2. Hogere wet gehoorzamen: wet van Creon overtreden en haar broer wel begraven.
Zij gehoorzaamt hiermee een hogere wet, omdat de oude Grieken dit zo gewild
zouden hebben (natuurrecht).
Antigone besluit om haar broer te gebraven en kiest ervoor om hogere (goden)wetten voor te
laten gaan op een menselijke wet (het verbod op het begraven van haar broer).
Antigone: beroept zich op een hoger, goddelijk recht. De bevelen van de goden. Zij meent
dat wanneer de wetten van een staat niet in overeenstemming zijn met de wil van de goden
(het hogere recht), die wetten van de staat dan ook niet gehoorzaamt moeten worden. Dit is
het natuurrecht.
Natuurrecht:
- Universeel (overal en altijd geldig, wat de lokale geschreven wetten ook mogen
stellen);
- Hogere vorm van recht dan het geschreven recht;
- Van nature gegeven (door God, de menselijke rede);
- Wil het positieve recht geldig zijn, dan moet het in overeenstemming zijn met
natuurrecht.
1
,De positie van Creon het rechtspositivisme:
- Geen noodzakelijk verband tussen het gestelde recht en moraliteit;
- Onrechtvaardige wetten zijn nog steeds wetten en moeten nog steeds gehoorzaamt
worden;
- Geldend recht is simpelweg dat wat door legitieme overheid gesteld is.
Tragedie van Antigone, of de tragedie van Creon?
Creon heeft onrechtvaardig gehandeld door de wil van de goden te tarten. Het positieve
recht moet in overeenstemming gebracht worden met het natuurrecht, anders komen er
problemen. De goden eisen een gepaste begrafenis. Creon heeft dit verboden en moet
daarvoor een gruwelijke prijs betalen (Antigone gaat dood, zijn zoon ziet dat en pleegt
zelfmoord en dan gaat vrouw Creon ook dood).
__________________________________________
Thomas van Aquino (1225-1274)
De teksten van Thomas:
- 90: geeft de definitie van ‘wet’;
- 95.2: menselijke wetten alleen wetten voor zover zij van de wet van de natuur
afgeleid zijn. wijken zij af van natuurwet, dan zijn het geen wetten, maar
verdorvenheid van de wet;
- 96.4: op welke wijze kunnen wetten onrechtvaardig zijn?
- 96.6: mogen we de wet ongehoorzaam zijn?
Definitie van de wet volgens Thomas van Aquino
Wat is een wet? (= conceptuele vraag)
Een wet is ‘’een bepaalde:
1) Afgekondigde (moet bekend zijn bij iedereen);
2) Ordening van de rede (de wet is een bepaalde regel die mensen tot een bepaalde
handeling moet aanzetten of afhouden. Leidraad voor ons toekomstig handelen.
Zorgt voor orde);
3) M.b.t. het gemeenschappelijke goede (een wet moet niet gericht zijn op de belangen
van de heerser, maar op die van de gemeenschap als geheel);
4) En afkomstig van hem die de zorg voor de gemeenschap heeft (door de juiste
instantie afgekondigd en niet door Henkie op de hoek);
5) Wetten hebben dwingende kracht (kunnen afgedwongen worden, desnoods met
geweld).
Wil iets een wet zijn, moet het aan deze criteria voldoen!
Verschillende soorten wetten volgens Thomas
- Eeuwige wet: Gods ordening van de kosmos;
- Natuurlijke wet: eeuwige wet voor ons, voor zover wij deze kunnen kennen;
2
, - Menselijke wet: positieve wetten;
- Goddelijke wet: openbaring (Bijbel).
Thomas: onrechtvaardige wetten zijn geen wetten
Wetten kunnen op drie wijzen onrechtvaardig zijn – want tegengesteld aan het
gemeenschappelijke goede:
1. Onrechtvaardig doel: bestuurder niet door gemeenschappelijke goede gemotiveerd
maar door hebzucht en eer => tirannie;
2. Onbevoegde autoriteit (maker): bestuurder maakt wet die haar bevoegdheid te
buiten gaat;
3. Ongelijke lasten (vorm): lasten van wet ongelijk over gemeenschap verdeeld;
4. Tegengesteld aan het goddelijke goede: wetten die dwingen tot afgoderij
bijvoorbeeld (Antigone).
Dergelijke onrechtvaardige wetten zijn meer daden van geweld dan wetten. Dat kan je niet
echt wetten noemen: in tegenstelling tot de rechtspositivisten. Dus een onrechtvaardige wet
is geen wet volgens Thomas.
Onrechtvaardige wetten zijn geen wetten, want ze hebben geen bindende kracht.
Een wet moet op het gemeenschappelijke goede gericht zijn. Als dat niet zo is, is het geen
wet. Als het geen wet is, bindt het ons dus ook niet. We mogen onrechtvaardige wetten
dus ongehoorzaam zijn.
Thomas en ongehoorzaamheid
Als wij niet verplicht zijn onrechtvaardige wetten te gehoorzamen, dan is het toegestaan ze
te overtreden.
Uitzondering: tenzij soms om schandaal of onrust te vermijden, omwille waarvan de mens
zelfs afstand moet doen van zijn recht.
Als ongehoorzaamheid tot verdere onrust leidt, moet je soms, om dat te vermijden, is het
soms verplicht om een onrechtvaardige wet te gehoorzamen om verdere narigheid te
vermijden.
Er is ook een algemene plicht om de wet te gehoorzamen. Echte wetten zijn gericht op
het gemeenschappelijke goede. Dan heb je een algemene plicht om wet te gehoorzamen,
want dan bevordert gehoorzaamheid aan die wetten ook het algemene goede en heb je een
plicht om die wetten te gehoorzamen.
Maar in specifieke gevallen kan volgen van wet het gemeenschappelijke goede schade. Dan
is ongehoorzaamheid alsnog geoorloofd, omdat de wetgever dat per definitie niet beoogd
kan hebben.
Voorbeeld: De stadspoorten moeten gesloten blijven (wet). Die wet bevordert in veel
gevallen het algemeen belang (veiligheid stad). In specifieke gevallen kan het zo zijn
dat die wet zeer nadelig is voor de stad. Bijvoorbeeld als sommige burgers die de
3
, stad aan het verdedigen zijn opgejaagd worden en zich achter de poort willen
veiligstellen.
‘’Dan zou het in een dergelijk geval de poorten geopend moeten worden, in strijd met
de letter van de wet, opdat zij het gemeenschappelijke nut zou dienen waarop de
wetgever bedacht is geweest.’’
Ongehoorzaamheid van die wet zou dan gerechtvaardigd zijn.
_________________________________________
Het vroege werk van Gustav Radbruch (rechtspositivisme)
De vroegere Radbruch was vooral bezig met de vraag ‘wat is recht’?
Antwoord rechtswetenschappers was Radbruch niet mee tevreden:
- Inductieve wijze van beantwoording (beginnen bij de feiten op de grond algemene
regel);
- Concept van het recht afleiden uit juridische ‘fenomenen’ (fiscaal recht,
contractenrecht, strafrecht, etc);
- Wat hebben al die juridische fenomenen gemeen? Dat is het concept ‘recht’;
- Maar dat was volgens Radbruch niet voldoende. Wat maakt dat we iets als recht
herkennen?
De idee van het recht is nodig.
Volgens Radbruch bestaat het idee van recht uit 3 a priori’s (voorafgaand aan het recht).
3 a priori’s volgens Radbruch:
1. Rechtvaardigheid als gelijkheid;
2. Doelmatigheid (purposiveness);
3. Rechtszekerheid (legal certainty).
1e a priori van het recht – Rechtvaardigheid als gelijkheid
Gelijke behandeling. Gelijke gevallen moeten gelijk behandeld worden. Ongelijke gevallen
moeten ongelijk behandeld worden. Zonder gelijkheid kunnen we iets niet als recht
herkennen.
Een regel die in gelijke gevallen soms wel soms niet geldt, is geen regel.
Er is een probleem bij deze methode: het is slechts een formeel criterium dat we gelijke
gevallen gelijk moeten behandelen. Maar dat verduidelijkt niet wie gelijk is en wie ongelijk is
hoe ze behandeld dienen te worden.
Voorbeeld: mensen zijn gelijk vanuit het perspectief van menselijkheid. Iedere
wereldbewoner behoort tot de categorie ‘mens’. Echter voor het Nederlandse recht
maakt het wel degelijk uit of je de Nederlandse nationaliteit bezit. Dat geeft bepaalde
rechten die mensen die die nationaliteit niet hebben, niet bezitten.
Dus mensen zijn gelijk vanuit menselijk perspectief, maar ongelijk vanuit het
perspectief van nationaliteit.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anouklooijmans. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.94. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
66579 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now