Hoofdstuk 3: Geletterdheid bij kleuters
3.1 Geletterdheid
De spontane belangstelling van peuters en kleuters voor het geschreven woord en de inzichten die ze
ontwikkelen in de functies van geschreven taal noemen we geletterdheid. Onderscheiden drie fases:
Ontluikende geletterdheid (0-4 jaar)
Beginnende geletterdheid (groep 1/3)
Gevorderde geletterdheid (na groep 3)
Geletterdheid is breed begrip dat betrekking heeft op boekoriëntatie, verhaalbegrip, functies van
geschreven taal, taalbewustzijn, alfabetisch principe, functioneel ‘schrijven’ en ‘lezen’. Voor deze
aspecten zijn tussendoelen voor beginnende geletterdheid geformuleerd.
De ontwikkeling van het taalbewustzijn gaat via het metalinguïstisch bewustzijn. Dit is het vormogen
om na te kunnen denken over de vorm en gebruik van taal. Zodra kinderen dit vermogen hebben
kunnen ze onbewuste taalregels verwoorden. Het metaliguïstisch bewustzijn is onderverdeeld in
twee soorten:
1. Fonologisch bewustzijn: kunnen reflecteren op de klankvormen van de taal (lettergrepen)
kaa/bou/ter.
2. Fonemisch bewustzijn: besef dat woorden zijn opgebouwd uit klanken, fonemen
k/a/b/ou/t/e/r.
3.2 De spontane schrijfontwikkeling bij peuters en kleuters
De ontwikkeling van spellingvaardigheid van kinderen valt samen met de ontwikkeling van de
schrijfvaardigheid. In de spontane schrijfontwikkeling nemen kinderen de volgende stappen:
a. Ze tekenen woorden.
b. Ze krabbelen lettertekens.
c. Ze schrijven letterachtige tekens.
d. Ze schrijven woorden door één of meer letters (vaak medeklinkers).
e. Ze schrijven woorden met zelf bedachte spelling.
3.3 Bepalende factoren voor de ontwikkeling van de spellingvaardigheid
De ontwikkeling van de spellingvaardigheid is afhankelijk van vier factoren:
1. Een goede mondelinge taalontwikkeling. Vooral een voldoende woordenschat en een goede
spraakmotoriek zijn hier van belang.
2. Een goede motorische varigheid. Een kind dat problemen heeft met de schrijfmotoriek komt
niet aan het automatiseren van de spelling van een woord.
3. Kennis van de geschreven taal. Het gaat er vooral om dat een kind de verschillende
tussendoelen beginnende geletterdheid goed beheerst.
4. Een goed fonemisch bewustzijn. Voor spelling is het belangrijk dat kinderen ontdekken dat
woorden zijn opgebouwd uit spraakklanken. Over het algemeen ontdekken ze dat niet uit
zichzelf.
3.4 Een rijke leeromgeving voor het stimuleren van geletterdheid
De school moet kinderen een rijke leeromgeving bieden voor het ontwikkelen van de geletterdheid.
De volgende materialen en activiteiten zijn belangrijk:
1. Betekenisvolle contexten. Dit zijn levensechte situaties waarin lezen en schrijven op een
natuurlijke manier een rol speelt.
2. Een leesschrijfhoek. Dit is een afgeschermd gedeelte van een lokaal dat uitnodigend is ingericht.
3. Het aanbieden van boeken en concreet materiaal. Belangrijk is hier herhaald voorlezen.
4. Gerichte auditieve training (fonemen/grafemen).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller femkebuiting. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.25. You're not tied to anything after your purchase.