SWK 5 – FILOSOFIE – JAN DROST
INLEIDING
Mensen gaan vaak pas vragen stellen als ze tegen moeilijkheden aanlopen.
Dan stellen ze vragen als “Waarom ik?” en “Waar heb ik dit aan verdiend?”
We leren van oude filosofen dat wij de werkelijkheid nooit kunnen kennen
zoals die los van onze waarneming is. Wat wij de werkelijkheid noemen is
die wereld zoals wij die waarnemen. We zien altijd wat we denken te zien
HOOFDSTUK 1 – EPICURUS - GRIEKSE DENKER
Wat betekent angst voor Epicurus
- Epicurus wilde weten of hij een reden had om bang te zijn. Genieten van het
leven lukte hem namelijk niet zolang hij bang was. Maar hij moest eerst weten
waar hij dan bang voor was.
- “Angst is de grootste spelbederver van het menselijke streven naar geluk”
- Ouders die tegen hun bange kind zeggen dat er geen monsters in onze wereld
bestaan denken als Epicurus Je past op die manier je wereldbeeld aan.
- De kerntaak van de filosofie volgens Epicurus “Het begrijpen van de
werkelijkheid, dus het helemaal begrijpen van de wereld waar in je leeft, zodat je
angsten weggaan.”
- Epicurus vindt dat je onderzoek naar dingen moet doen die ook echt iets
opleveren. Als je alleen maar onderzoek doet om iets te weten is het nutteloos
volgens hem.
Wereldbeeld van Epicurus
- Het leven volgens Epicurus is niet geschapen en alles bestaat uit atomen:
1. De wereld is niet geschapen: er is geen schepper/god we zijn helemaal
alleen, niemand kijkt toe, en alles gebeurt met toeval niet met een reden.
2. Alles bestaat uit atomen: ooit regende het atomen, sommige atomen
kleefden toen aan elkaar en dat werd de kosmos/wereld waar wij nu op leven.
Mensbeeld en ethiek
- Epicurus vindt het streven naar een gelukkig leven heel belangrijk. De wereld is
namelijk van nature geen huis voor ons. We moeten de wereld zelf naar een
mooie plek voor ons maken. Je moet dus zelf een gelukkig leven en een thuis
maken, want ook al lijkt de aarde soms heel mooi, er zijn ook allemaal rampen
die het zo kunnen verwoesten.
- De keuzes die je maakt om gelukkig te worden moet je nemen op basis van je
verstand en op basis van lust en onlust oftewel genot en pijn.
- Met verstand kan je bijvoorbeeld je angsten weg nemen wat al heel veel is
- Lust (genot): genot voel je meteen, bijvoorbeeld als je een ijsje op een warme
dag eet of op een zaterdagavond een biertje drinkt.
- Onlust (pijn): pijn is onmiddellijk, je voelt het meteen. Dit geldt ook voor alle
gevoelens van onlust honger, dorst, kou, behoefte en gemis.
, - Epicurus constateert dat wij vanaf de geboorte naar lust streven (dit is echter niet
de bedoeling van ons leven) en als het kan gaan we pijn en onlust uit de weg
- Epicurus zegt echter wel dat het niet alleen maar draait om genot na te jagen,
want als je te hard probeert om plezier te hebben creëer je juist onrust. En dat wil
je juist niet bereiken
Drie soorten genoegens
1. Natuurlijke en noodzakelijke genoegens: alles wat een mens nodig heeft
om in leven te blijven, dus voedsel, onderdak, kleding, zuurstof, warmte,
veiligheid, slaap. Deze moet je ALTIJD najagen en ze liggen vrijwel altijd
binnen handbereik
2. Natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens: dit zijn genoegens die fijn zijn
om te hebben maar je gaat er niet dood van als je het niet hebt. Dit zijn dan de
uitgebreidere dingen van de eerste genoegens, dus i.p.v. 1 dak twee daken,
i.p.v. brood champagne en kaviaar etc.
3. Niet-natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens: dit moet je nooit
najagen. Dit is alles wat je je hebt laten aanpraten waar je niet zonder kan
zoals rijkdom, status, extreme luxe etc. als de een iets heeft moet jij het ook.
Echter word je er alleen maar ongelukkig van als je dit blijft najagen.
- Gefundeerd en ongefundeerd: De derde genoegens zijn ongefundeerd. De
dingen die wij van nature nodig hebben zijn gefundeerd. In ons leven besteden
wij onze tijd vooral aan de ongefundeerde behoeftes, terwijl we hier juist
ongelukkig, angstig, ontevreden en onrustig van worden.
Toeval
- Volgens Epicurus gebeurt alles met toeval in plaats van met een reden. Zo was
het ook toeval dat de atomen die tegen elkaar aan gingen de wereld/kosmos
hebben gevormd. Omdat alles gebeurt door toeval is er ook meer vrijheid voor de
mens.
Dood
- Epicurus vindt dat de mens ook uit atomen bestaat. Als wij dood gaan vallen
deze atomen uiteen. Je gaat dus niet naar de hemel of naar een ander leven, je
bent gewoon dood en weg.
Zelfredzaamheid (autarkeia) en Gemoedsrust (ataraxia)
- Volgens epicurus draait een gelukkig leven om twee dingen: zelfredzaamheid
(lichamelijke) en gemoedsrust (geestelijke).
Nullijn
- Je zit op de nullijn als je vrij bent van lichamelijk en geestelijk lijden, dus als je
geen pijn/ongenoegen ervaart. Als je alle primaire behoeften bezit zit je in de
maximale plus, dus op de nullijn. Als je dan nog extra dingen wil zoals
champagne in plaats van water voegt dat niks toe aan je geluk, maar je bent dan
alleen meer aan het variëren. Voorbeeld: als wij naar ons gezonde lichaam kijken
denken we vaak dat we te dik/dun zijn etc. maar eigenlijk ben je helemaal gezond
en dat is waar het om moet gaan, dus je zit met je gezonde lichaam al op de
nullijn. Het willen veranderen van je uiterlijk is dan het variëren.
De hedonistische calculus
- Hedonist: iemand die zijn/haar leven laat draaien om genot. Hēdonē betekent
lust, dus een aanhanger van het hedonisme zou daarmee waarschijnlijk ook een
, aanhanger van het epicurisme zijn, maar dit hoeft niet per se. Als de hedonist
een epicurist wil zijn moet ie laten zien dat ie volgens de nullijn leeft.
- De hedonistische calculus: soms kies je toch onlust omwille van de lust. Je kan
bijvoorbeeld heel erg klagen over je studie, maar toch ga je door omdat je er in
de toekomst lust van krijgt. Dit heet ook wel lust rekenen
Rationalist
- “Alles draait volgens epicurus om genot, maar als we ons verstand niet inzetten
om een gezonde afstand tot de zon te bewaren, dan branden we ons lelijk”
Het viervoudige medicijn (tetrapharmakos)
1. Wees niet bang voor de goden. De goden doen niets
2. Wees niet bang voor de dood. De dood betekent niets voor ons, want als wij
er zijn is de dood er niet en als de dood er is zijn wij er niet meer.
3. Genot is makkelijk te bereiken
4. Pijn is gemakkelijk te negeren/te vermijden en als het er wel is hoeft dat ons
geluk niet in de weg te staan.
Nietzsche versus Epicurus
- Nietzsche vond juist dat je wel voor die extra dingen van genot moest gaan. Ook
vond hij dat epicurus te snel de pijn en onlust wilde wegstoppen
De boze buitenwereld
- Epicurus vindt dat de buitenwereld chaotisch, onoverzichtelijk en gevaarlijk is en
daarom vindt hij dat wij onze eigen microkosmos moeten maken om jezelf af te
schermen, dus een plek om te wonen.
- Epicurus zegt ook dat wij in drie kringen leven:
1. De kleine kring van onze vrienden
2. De kring daaromheen is die van de samenleving/maatschappij. Dit zijn niet
onze vrienden maar we benadelen elkaar niet
3. De grote boze derde kring die ons niks aan gaat, hier zijn onze vijanden van
wie we ons ver buiten moeten houden
- Epicurus vindt dat je je leven zo klein mogelijk moet houden, want hoe groter je je
eigen wereld maakt hoe meer onrust en machteloosheid dit geeft.
Vriendschap
- Veel mensen vermijden kwetsbaarheid en afhankelijkheid door zich van anderen
af te sluiten maar hierdoor kom je in een eenzaamheid. Voor epicurus is dit dan
ook onzin, hij vindt vriendschap het belangrijkste in het leven. Zonder vrienden is
het volgens hem niet mogelijk om gelukkig te zijn.
- Je denkt vaak dat vriendschappen ophouden als vrienden lastig worden.
Epicurus is het hier niet mee eens. Hij vindt dat het wel begint uit eigenbelang,
maar dat het na verloop van tijd zijn eigen waarde krijgt. Het verandert ons en
krijg een eigen dynamiek. Het maakt ons rustiger en minder angstig
God
- Epicurus gelooft dat er geen god is
- Epicurus zegt dat ook al is er wel een god, dan bemoeit Hij zich niet met ons,
want een god is volmaakt. Als de god zich wel met ons zou bemoeien is hij dus
niet volmaakt en dus ook geen god.
