In deze samenvatting behandel ik alle deelcontexten van hc Verlichting. Deze samenvatting is van het boek Memo geschiedenis examenkatern bovenbouw vwo. Dit is belangrijke stof voor het centraal examen.
Geschiedenis Historische Context
De verlichting (1650-1900)
Deelcontext 1
In de 16e en 17e eeuw ontwikkelden geleerden nieuwe manieren om naar de
wereld te kijken. Ze vormden een mening door zelfstandig denken, observeren
en redeneren. Door microscopen en telescopen deden ze ontdekkingen. De
vernieuwing ging erg snel, vanaf ca. 1600. De wetenschappelijke revolutie hing
samen met 4 andere historische ontwikkelingen:
De ontdekkingsreizen confronteerden Europeanen met een nieuwe wereld,
de Bijbel klopte niet. Geleerden zochten verklaringen.
Er ontstond een vernieuwde interesse voor literatuur en geschiedenis uit
de Griekse en Romeinse oudheid humanisme. Ze keken met een
scherpe blik naar klassieke auteurs. Wetenschappelijke kennis kwam ter
discussie.
Er was een belangrijk debat over het vergaren van kennis. Het
rationalisme (René Descartes) vond logisch redeneren betrouwbaar. Het
empirisme (John Locke) ging af op zintuigelijke waarnemingen.
In de 16e en de 17e eeuw was er een kruisbestuiving tussen ambacht en
wetenschap. Wetenschappers gebruikten ambachtelijke kennis bij het
maken van eigen onderzoeksinstrumenten en ambachtslieden waren
geïnteresseerd in de wetenschap.
Sommige denkers vonden dat wetenschappelijke methoden toegepast moesten
worden op de samenleving, dit leidde rond 1650 tot de verlichting. In deze
periode kwamen allerlei aspecten van de samenleving ter discussie. Eerst
kwamen er discussies over de positie van godsdienst in de samenleving. Newton
kon verschillende natuurverschijnselen verklaren volgens een vaste wiskundige
systematiek. Dit had gevolgen voor het westerse wereldbeeld, deze was minder
afhankelijk van God. Het geloof was een persoonlijke zaak en kon niet opgelegd
worden door de vorst.
De rede en het verstand waren leidend, niet tradities en gezagsverhoudingen. Ze
verwierpen het systeem waarin de adel meer rechten bezat. Filosofen waren
optimistisch, door redelijk denken was echte vooruitgang mogelijk. Deze
vooruitgangsgedachte kwam tot uiting in de opvoeding en in het onderwijs. Er
moesten kritische burgers opgevoed worden en niet alles was met de rede op te
lossen.
Locke en Rousseau dachten na hoe ze burgers konden beschermen tegen
machtsmisbruik van de staat. Ze gingen uit van het natuurrecht het idee dat
mensen van nature bepaalde rechten bezitten. De macht moest bij het volk
liggen. Dit was vastgelegd in het sociaal contract:
Locke gemeenschappelijke overeenkomst met de koning. Burgers zijn
trouw aan de vorst, ze houden zich aan de door de regering gemaakte
wetten en de vorst biedt bescherming. Als de vorst zich niet aan de
afspraken hield, mocht de bevolking hem afzetten.
Rousseau ging uit van de algemene wil: wetten van een land moeten
overeenkomen met de wil van burgers, de regering moest de wil van het
volk uitvoeren. Er was een directe democratie in het belang van iedereen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ymkesteunenberg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.01. You're not tied to anything after your purchase.
