Staatsrecht B2
Hoorcollege 1 -Constitutionele uitgangspunten van het politieke
staatsrecht
Overzicht inhoud
Rechtsbronnen
Constitutionele iuitganngsnunten
Manchtenscheiding: iinhoud ien ikenmerken
Rechter ien inolitiek i
Rechtsbronnen politieke staatrecht
Atynisch ivankgebied
o Veel igebruiken, igewoontes ien iconventies idie imoeilijk ianls istanantsrechtelijk iregel ite ibeschouwen izijn i
(bijvoorbeeld ide ikanbinetormantiei
Nanuwelijks ijurisnrudentie
Weinig i(gewonei iwetgeving i(weinig iwetgeving iin iformele izini
Internantionananl iof iEuronees irecht iwerkt inanuwelijks idoor i
Wel: iGrondwet i& iReglementen ivann iOrde
o Eerste iKanmer, iTweede iKanmer i& iMinisterranand i
Ongeschreven irecht i
o Vertrouwensregel i
Constitutionele uitgangspunten
4 iconstitutionele iuitganngsnunten:
1. Democrantie
2. Rechtsstanant
o Wordt ibehanndeld iin ide iwerkgroenen i
3. Grondrechten i
4. Manchtenscheiding i
Machtenscheiding
Manchtenscheiding:
Geen istrank iomlijnde idefnitie i
18de ieeuws iconcent iontwikkeld idoor iMontesquieu
Scheiding iuitvoerende, iwetgevende ien irechtsnrekende imancht
o Uitvoering ianann iTrians ikann ion iverschillende imannieren i(vergelijk iVS ien iNLi
Inhoud imanchtenscheiding:
Organnisantorisch: iwetgevende, iuitvoerende ien irechtsnrekende imancht
Functioneel: iwetgever, ibestuur, irechter
Doel: ivoorkomen imanchtscumulantie, iéén ianmbt idant iteveel imancht ikrijgt
Manchtenscheiding iin iNL;
Let ion ide ihoofdstukindeling iin ide iGw
o Hf. i2 iRegering
o Hf. i3 iStanten-Generananl
o Hf. i6 iRechterlijke imancht
Vergelijkend imet ianndere ilannden
o 20 ilid i2 iDuitse iGrundgesetz i– imanchtenscheiding ileterlijk igenoemd
, o US iConstiution: iexecutive inower ien irechtsnrekende imancht i(congres, inresident, iUS iSunreme iCourti i
duidelijk igescheiden
Manchtenscheiding iuitgewerkt idoor:
o Staten-Generaal:
58/60 iGw: iS-G ibenanlen izelf iwie ize itoelanten itot ide iTweede iKanmer
Stanantsrechtelijk isoms iwel ikritiek
61 iGw: iKanmer ibenoemd izelf ieen ivoorziter
71 iGw: inanrlementanire iimmuniteit i
Niet ide irechter, imananr ide ikanmer ikann izelf iingrijnen
57 iGw: iniet itegelijkertijd iminister ien itweede ikanmer ilid i(uitvoerende imancht ien iwetgevende imancht
tegelijkertijdi
Dit iin itegenstelling itot iDuitslannd ien iEngelannd i
o Regering:
43 iGw: iminister-nresident ien iministers ibij ikoninklijk ibesluit iontslangen ien ibenoemd
Koninklijk ibesluit i= idoor ide iregering i
44 ilid i1 iGw: ibij iKB iworden iministeries iingesteld
De iregering ibenananlt izelf ihoe ize ide idenanrtementen ivormgeef i(en ihoeveel, iwelkei
49 iGw: ibeëdiging iministers ien istanantssecretanrissen
Beëdiging igebeurt ibinnen ide iregering izelf i(ten ioverstanann iKoning, iKoning iis ideel ivann i
de iregeringi
o Rechterlijke macht
117 iGw: ileden irechterlijke imancht imet irechtsnranank ibelanst iworden ivoor ihet ileven ibenoemd
De iregering ionwelgevanllige iuitsnranken imoeten iwel igedanann ikunnen iworden
117 ilid i3 iGw: iontslang ivoorbehouden ianann ide irechterlijke imancht izelf
116 ilid i4 iGw: ide iwet iregelt ihet itoezicht ion ide irechterlijke imancht, idoor ide irechterlijke imancht izelf
Functioneren ivann irechters iwananrborgen, imananr ianlleen ide irechterlijke imancht iziet ieron i
toe
Wetsvoorstel: inieuwe isanncties ion ite ileggen idoor igerechtsbestuur i(bestuur ivann ieen i
rechtbannk iof ihof idant ibestanant iuit ieen inresident i= irechter, irechterlijk ilid= irechter ien i
een idirecteur ibedrijfsvoering i= ihoogste ianmbtenananr ivann ihet igerecht, igeen irechter ien
niet ibehorend itot ide irechterlijke imanchti. iHet igerechtsbestuur istanant ibovendien iin i
een ihiëranrchische iverhouding itot ide iRanand ivoor ide iRechtsnranank ien ide iminister ivann i
Veiligheid ien iJustitie.
Bovendien iChecks iannd iBanlannces
o In iNL igeen ianbsolute imanchtenscheiding
Voorkomen idant ibenananlde istanantsmanchten ivolledig iloskomen ivann ianndere istanantsmanchten, idananrom i
onderlinge icontrole imogelijk imanken i(controlemechannismeni
Checks iannd ibanlannces iwel ieen ionderdeel ivann ide imanchtenscheiding i(manchtenscheiding iniet ilos ite i
zien ivann ichecks iannd ibanlanncesi
o Gedeelde bevoegdheden iin ide ihuidige iGrondwet i1983
Regering iheef iwetgevende itanank
81 iGW: ivanststelling iweten igeschied idoor iregering ien iStanten-Generananl igezanmenlijk
o Regering iis iuitvoerder ivann ide iweten, iheef iook imet ide ivanststelling iook ite i
doen i(immers izanl ide iwet imoeten iganann iuitvoereni
o Pranktisch ielement: iniet ianlle iweten ianlleen idoor iS-G izelf ite imanken, i
nranktisch iom iministeries ivoorbereidingen ite ilanten itrefen
89 ilid i1 iGW: iAlgemene imanantregelen ivann ibestuur iworden ibij iKoninklijk iBesluit i
vanstgesteld
o Koninklijk iBesluit i(door ide iregeringi ivanstgesteld, iwetgeving ivann ide i
bestuurder
o Ondoenlijk iom ianlle iweten idoor ide iwetgever izelf ite ilanten ivanststellen i
Stanten-Generananl iheef ibestuurlijke itanank
, 105 iGW: ivanststelling ibegroting ibij iwet iin iformele izin
o Strikt igenomen iniet inoodzankelijk i(zou iook idoor ihet ibestuur ianlleen igedanann i
kunnen iwordeni, ide iregering idie igeld iuitgeef imoet ihiervoor ieen i
manchtiging ikrijgen ivann ide ivolksvertegenwoordiging i
o Autorisantiefunctie
91 iGW: igoedkeuring iverdrangen idoor iStanten-Generananl
78an/77/118 iGW: iTweede iKanmer iheef iinvloed ion ide ibenoemingen i
i
Regering ien iwetgever ibeïnvloeden irechterlijke imancht
Vorm ichecks iannd i ibanlannces imananr iook icontrole
Gevananr idant ide irechterlijke imancht icomnleet ilos ikomt ite istanann ivann ide ianndere i
manchten i– i(coöptatie i= ibijvoorbeeld idoordant ide irechterlijke imancht izelf izou imogen i
benanlen iwie itot ide irechterlijke imancht imogen iganann ibehoreni
o 117 iGW: ibij iKoninklijk iBesluit ibenoemd i(door ide iregeringi
Regering ikann izorgen ivoor ieen iredelijke ianfsniegeling ivann ide i
manantschannnij i
o Controle itussen imanchten
Ministeriele iveranntwoordelijkheid ien ivertrouwensregel i
Kanmers ikunnen ihet ivertrouwen ionzeggen iin ide iministers iof ihet igehele ikanbinet i
wananron ideze ivernlicht izijn ihun iontslang ianann ite ibieden ianann ide ikoning i
o In inrincine ibenananld ide iregering izelf iover iontslang ien ibenoeming, imananr i
controle idoor ide iKanmers idus imogelijk
Kanmerontbinding
Artikel i64 iGW i– ibij iKoninklijk iBesluit ikann ielk ider iKanmers iworden iontbonden
o Uitvoerende imancht iheef iinvloed ion izitngsduur iwetgevende imancht
o Lid i2, idoel iis inieuwe iverkiezingen
o Kanmerontbinding iganant isanmen imet iontbinding ikanbinet
Drie imanchten ikunnen ielkananr iook icorrigeren
Meerenberg ianrrest ien ireanctie iin ianrt. i89 ilid i2 iGW
Vergelijkend
Seneranted iinstuted ishanring inowers i– iUSA i(on inunten imanchtenscheiding isterker i
doorgevoerd, imananr izeker iniet iover ihet ianlgemeen i– inuanncei
Congres ikann ibijvoorbeeld iministeries iinstellen
Rechter en politiek
Rechtsnranank i(inhoudelijke imanchtenscheiding ikenbananr, irechter iwil iniet iin inolitieke igeschillen ibetrokken irankeni:
Guldemond-Noordwijkerhout
o Burgerlijke irechter iis ibevoegd ianls ieiser istelt iin ieen iburgerlijk irecht ite izijn igeschonden
o Ontvannkelijk? i(ligt ieranann iof ier inog ieen ibestuursrechtelijke irechtsganng imet ivoldoende iwananrborgen i
omkleed ionenstanant iof iheef igestananni
Verkiezingsanfsnanank iElsoo
o Niet ide ilijstvolgorde, imananr iananntanl istemmen izou ibenanlend imoeten izijn i(onderling ianfgesnrokeni
o Kieswet iganant iwel iuit ivann ilijstvolgorde i(zetel izou idoor ide inummers i4,5 ien i6 iongegeven imoeten iwordeni
o Eén ivann ide igemeenteleden iwilde iniet izijn izetel iongeven ianann ide i#7
o Geen iburgerlijk irecht igesteld i(geen iwannnrestantie iananngedrangeni, imananr i‘ik iheb idananr irecht ion’
o Rechter iverklananrt izich ionbevoegd i(wannt igeen iburgerlijk irechti
Uitzondering iGuldemond-Noordwijkerhout?! i– iniet iuitdrukkelijk ieen iburgerlijk irecht igesteld, i
mananr idit iwans ier ieigenlijk iwel
Golfcrisis i(eerste iGolfcrisisi
o Nederlannd izendt ifreganten inananr iGolf iin iverbannd imet iKoeweit-confict i
o Toenanssing i96 iGW iwordt igevorderd
o Onrechtmantige idanand idant i96 iGW iniet iwordt igevolgd i(eisi
, o Rechter: isituantie ianrtikel i96 iGW iniet ivann itoenanssing i(geen ioorlogsvoering ianann ide iordei
Rechter idus iwel ibevoegd, imananr imanankt ieen imankkelijke ibeoordeling i(geen ioorlog…i
Wanternankt
o Zie iook iwerkgroen i8
o Nitranantrichtlijn iEU iover igrondwanter iin iNederlannd, iNL ihand ide irichtlijn iniet iomgezet iin iNederlanndse iwet- i
en iregelgeving
o Wanternankt i(milieuorgannisantie, idie ionkomt ivoor ischoon iwanteri istelt idant ide irechter ide istanant imoet i
vernlichten ide initranantrichtlijn iom ite izeten ivoor ieen ibenananlde idantum
o HR: iDe ivranang iof, ien iin iwelke ivorm, ien iwannneer, iwetgeving itot istannd imoet ikomen ianlleen ianann ide iformele i
wetgever iis i(anrtikel i81 iGWi. iDananrbij iis ide irechter iniet ibetrokken. iOok iis ivereist ieen ianfweging ivann ianllerlei
belanngen i(die iken iik ianls irechter iniet ianllemananli.
o Kritiek:
EU iRichtlijn iwans itoch ianl iwetgeving idie iomgezet imoest iworden i(geen inieuw irecht idoor i
onleggen ieisi
ESM-zanank
o Noodfonds ivoor ide ieuro, ihonderden imiljanrden igestort. iEuronees iStanbiliteits iMechannisme.
o Begrotingswijziging ien igoedkeuringsverdrang inoodzankelijk, iWilders iwans itegen ionder imeer iomdant ieen i
demissionanir ikanbinet ihet iwetsvoorstel ihand iingediend. i
o Wilders ivordert idant ide iwetsvoorstellen imoeten iworden iananngehouden ien inans inan ibijeenkomst ivann ide i
nieuwe ikanmer ibehanndeld imogen iworden. i
o Uitsnranank iWanternankt ieigenlijk igekonieerd:
Artikel i81 iGW ilanant igeen inlek ivoor ide irechter
Hoe, iin iwelke ivorm ien iwannneer iwetgeving itot istannd ikomt iniet ianann ide irechter
Rechter ikann iniet ianlle inolitieke ibelanngen ianfwegen i
Merkwaardig (nan izeggen i‘dananr igan iik iniet iover’i ibehanndeld ide irechter inog iwel ianlle ianrgumenten
en inlannnen/voorbereiding iwetgeving
Urgenda zaak
o Co2 iterugdringen idoor ide iNederlanndse istanant
o Rechtbannk iDen iHanang
o Urgendan istelt idant ide imanantschannnelijke izorgvuldigheid i(6:162BWi iin ihet igeding iwans idoor ihanndelen i
overheid i
o Rechter, iik ikann imij ibest ibemoeien imet izanken idie imet ide imanchtenscheiding ivann idoen ihebben
Co2 iuitstoot ianlleen ite iverminderen imet iformele iwetgeving i(en idwanngmiddeleni i
Rechter igeef ihiermee idus ieigenlijk ieen i soort iwetgevingsbevel i
Forum ivoor iDemocrantie
o Oekranïne iverdrang, ionderdeel ivann ieen ireferendum i
o Meerderheid iongekomen ikiezers iwijst ihet iverdrang ianf
o Artikel i11 iWet iRanandgevend iReferendum i– imeteen inan ihet ireferendum imoet ide iregering ieen i
wetsvoorstel itot iintrekking iindienen iof ihet ivoorstel itoch igoedkeuren
o Onrechtmantige ioverheidsdanand istelde iFvD i(intrekken iof ibevestigeni
o Rechter: iherhananlt iWanternankt ianrrest
81 iGW: igeen inlanants irechter
Of, iwannneer, iwelke iwijze iwetgeving iniet ianann ide irechter
Politieke ianfweging iwananrbij iveel ibelanngen izijn ibetrokken i– iniet ianann ide irechter
Conclusie
Er izijn ipolitical questtionst i
o Zo igenoemd iin ide iVS i– iin ide iVS izanl ide irechter inooit iin izo’n igeschil irechtsnreken
Rechter imág itoetsen, imananr idoet idant iniet ibij inuur inolitieke igeschillen
o Politicanl iquestion ilijkt iook iin iNederlannd ianann ide iorde ite izijn
o Rechter ihoef iniet ianltijd ihet ilanantste iwoord ite ihebben iin iNederlannd i– isoms ihet ilanantste iwoord ianann ide i
nolitiek igelanten
,Hoorcollege 2 – De Koning
Actueel
Hulnverlenen ianann iSt. iMananrten iis igeen iKoninkrijksbeleid, imananr ieen ilanndsananngelegenheid i(ordehanndhanving iis ieen i
lanndsananngelegenheidi. iEr iis iwel ieen inoodtoestanndverordening i(WIFZi, ion igrond ihiervann iis ihuln igevranangd ianann iNederlannd. i
Deze ihuln iis iwel ion iRijksniveanu igeregeld, iwananrvoor ide iRijksministerranand igoedkeuring imoet iverlenen. i
Koning, terminologie
Oude iGrondwet isterk imonanrchananl i
o Het ileek ianlsof ide iKoning iveel ibevoegdheden ihand i
Uitvoerende imancht/oorlogsverklanring/verdrangssluiting/Kanmerontbinding ianllemananl idoor iKoning i
geregeld
o Leek…, iwannt: ibesluiten ivann ide iKoning imoeten isinds i1840 iworden igecontransigneerd i
o Grondwet istanmde iin ide ibansis iuit i1815 i(toen ihand ide iKoning iwel iveel imanchti
Grondwet ivann i1983:
o Zou imoeten iverwoorden iwant idanandwerkelijk ibedoeld iwordt: iKoning i= ikoning inersoonlijk, iregering i= iregering i
& iKoninklijk iBesluit i= iregering i
o Modernisering iniet iconsequent idoorgevoerd:
Artikel i82 i– idoor ianf ivannwege ide iKoning i(regering ibedoeldi i
Artikel i83, i84 ilid i1, i87 i
Artikel i36: ide iKoning ikann ide iuitoefening ivann ihet igezang itijdelijk ineerleggen i(bedoeld iis ide iKoning i
nersoonlijki, ien idie iuitoefening ihervanten ikranchtens ieen ivoorstel idoor ihem iingediend i(hem, islanant i
terug ion ide iKoning, imananr inu ibedoeld iis ide iregeringi
Twee functies van de koning
Twee ifuncties ivann ide ikoning:
Stanantshoofd
o Stanant inergens iin ide iGrondwet i
Wans izo ivannzelfsnrekend idant ihet ivermelden iniet inodig iwans i– iGrondwetgever i‘83
Artikel i24 iGw i– iwordt isoms iananngeduid ianls iinstellingsbenanling, imananr ibenananld islechts ide i
erfonvolging
Lid ivann ide iregering
o Artikel i42 iGw: iregering iwordt igevormd idoor ide iKoning ien iministers
Nevenschikking ivann ifuncties i– igeen iondergeschikte irol ivoor ide iKoning ivolgens ideze ibenanling
o Artikel i47 iGw: idoor ide iKoning ien ieen iof imeer iministers iondertekend i
Een iwederzijdse ianfannkelijkheid ivann iKoning ien iministers i
Onschendbaarheid koning
De ikoning iis ionschendbananr
Artikel i42 ilid i2 iGw:
o Kern iKoninklijke ianmbtsuitoefening i
Vroeger iwans ide iKoning isoeverein ien ikon ihij inolitiek ijuridisch igeen ifouten imanken i(King icann ido i
no iwrongi
Oude ionvantng ivann ide ionschendbananrheid ivann ide iKoning i(die ianlle igezang ibezanti
Sinds i1814 iechter igeen ihoogste igezang imeer ivoor ide iKoning
De ikoning iis ionverantwoordelijk (hij ihoef igeen iveranntwoording ianf ite ileggeni
o Ministeriele iveranntwoordelijkheid
Omdant ide iKoning ionschendbananr iis i(dant iidee iis iblijven ibestanann iook inan i1814i, ikann igeen ienkele i
overheidsinstelling idwingend igezang iover ihem iuitoefenen. iNiet ianann iministers, iS-G iof irechters
, Koning ikann iniet ivoor ide istranfrechter igedanangd iworden i(wel ivoor ide iciviele irechter, i
mananr idann imoet ier iiemannd iin izijn inlanants ikomeni. iWananrheidsvindend ionderzoek idoor i
OM iwel imogelijk.
De iwet igeldt iechter iwel ivoor ide iKoning i(anrtikel i32 iGw, ide iKoning ihoort itrouw ianann ide i
Grondwet ien iwet ite izweren i& ianrtikel i35 iGw i– ibuitenstanant iverklanringi
Ministeriele iveranntwoordelijkheid ivloeit ivoort iuit ide ionschendbananrheid ivann ide iKoning i– i
ministers ianannsnrankelijk/veranntwoordelijk ivoor ianl ihet ihanndelen iKoning i(anls istanantshoofd, ianls i
deel iregering ien ianls inrivé inersooni
Minister-nresident imoet iuitleg ikomen igeven iover ihanndelen iKoning i(biertje imet i
Poetini, iKoning imoet imedian-ananndancht ilijdelijk ionderganann
Privé inersoon i– iblijf ieen ilanstig ionderwern: izie iGreet iHofmanns ianfanire i
Voor ileden van het Koninklijk Huist idie igeen iKoning izijn, igeldt ivolgens ide iGrondwet i
geen iministeriele iveranntwoordelijkheid i– iwordt itegenwoordig iwel iananngenomen i
voor ileden ivann ihet iKoninklijk iHuis idie ibenananlde itanken ion izich inemen i
Koning als staatshoofd
In ibeginsel igeen icontranseign inodig
o Artikel i41 iGw: iinrichting ihuis
o Artikel i39 iGw: ilidmanantschann iKoninklijk iHuis, itanankverdeling ibinnen ihet iKoninklijk iHuis
Artikel i74 iGw: iVoorziter iRanand ivann iStante
o iGeen iministeriele iveranntwoordelijkheid i ion idit igebied i
o RvS ikent itwee ianfdelingen i(wetgeving ien iandviesi, iin ide iwet istanant igedefnieerd iwie ilid izijn ivann ibeide i
anfdelingen ien ide iKoning iis iniet igenoemd i– iKoning iheef igeen iinhoudelijke ifunctie i(eigenlijk ianlleen ibij i
verenigde ivergandering ieens iner ijananri
Kanbinetsformantie i(voorheeni
o Tot i2012, iReglement ivann iOrde ivoor ide iTweede iKanmer
VVD, iCDA, iCU i& iSGP iwanren inooit iovertuigd i– iconstitutioneel ineutrum iwerd igewananrdeerd i
o Koning iwees ivroeger ide i(iniformanteur ianann i(echter iwel ionenbanre iandviezen ivann iTweede iKanmeri
1994 iBeantrix iwees ieen iinformanteur iKok ianann
o Contranseign igold iniet i
Symboolfunctie
o Symbool ieenheid istanant
o Artikel i39 iGw: iook ianndere inersonen ibinnen ihet iKoninklijk iHuis ianann ite iwijzen ivoor ivervulling iteken
o Kersttboodstchap i(nersoonlijke iboodschann iKoning ianls istanantshoofdi iit iTroonrede ion iPrinsjesdang
Koning als lid van de regering
Zie ianrtikel i42 ijo. i47 iGw:
Is ide iKoning ivernlicht ite itekenen?
o Stanantsrechtelijk: inee
o Sommige ijuristen izeggen idant i45 ilid i3 iGw ieen ibeletsel itot iniet itekenen iis i(stanantsrechtelijk iniet ijuist, i
anrtikel i45 iis ieen ibenanling iin ide ieerste inlanants iover ide iministerranand ien iis iintern iwerkend ivoor ide i
ministerranand i(comnetentieverdelingi ianls igeheel i– iministerranand ibesluit ien iberanandslanangt, imananr ide i
minister idient ieen iwet iin i(niet ide iranandii
Hoe ite idenken iover ilidmanantschann iregering?
o Niet itekenen iweten imananr ivolgens iBangechot: iThe iright ito ibe iconsulted, ito iencourange iannd ito iwanrn…
Echter iin iNederlannd istanantsrechtelijk/nositiefrechtelijk iniet ijuist: ianrtikel i47 iGw, i
meebestliststende postitie
Weigeren itekenen?
o Weigering ikomt ibijnan iniet ivoor, ivertranging iwel i(Juliannan imet igrantieverzoekeni
o Belgische iconstructie?
Koning iBoudewijn i(begin ijanren i90i, ianbortus itoestanann i– iKoning iwilde iniet itekenen
Koning ivoor iéén idang ibuitenstanant iverklananrt i
In iNederlannd: ianrtikel i36 iGw i(tijdelijk ineerleggen idoor iKoningi i& ianrtikel i35 i(buitenstanant i
verklanringi i– iIn iNL idus imogelijk, imananr izeer ibewerkelijk
, Het igeheim ivann ide iKroon/Panleis iHuis iden iBosch
o Intern iberanand itussen ide itwee idelen ivann ide iregering i(Koning ien iministersi iis ivertrouwelijk
Invloed iKoning idus iniet ibekend
Onvantngen ivann ide iKoning izijn idus iook ionvantngen ivann ide iregering i(en iannders iomi i– iwannt i
deze izijn idezelfde ien iverschillende ionvantngen imoeten igelijk iblijven i– i er izit igeen ilicht itussen
Zie iBeantrix ien ihoofddoek i(Kanmervrangen iWildersi
Democrantische ilegitimantie ilanstig ite iinternreteren
o PVV, iD66 ien iPVDA ihebben ivoorstellen igedanann iom ide inositie ite iverannderen
Met inanme inositie iin ide iregering iis ibelanngrijk i(RvS inositie iis ivolledig isymbolischi
o Erfonvolging iis iniet idemocrantisch i
Echter, ide iGrondwet iis iin i1983 ionnieuw ivanstgesteld i(zwanre inrocedurei. iDemocrantisch i
element, iverkiezingen ien idann inans itweede ilezing. iDemocratistche legitimatie van de Koning
ligt in de 2/3de meerderheid die voor de Grondwet heef gesttemd i(met idananrin ide inositie ivann i
de iKoningi
Voorstellen itot iveranndering inositie iKoning izullen ieen i2/3 de imeerderheid ibehoeven
Geheim ivann ide iKroon: iniet itrannsnanrannt, imananr ibinnen ide iregering izijn iKoning ien iministers i
anfannkelijk ivann ielkananr. iAls ide iKoning iiets iwil, izanl ier ianltijd ieen iminister ivoor inodig izijn i(die i
veranntwoording ianfegti ien iwananrdoor ide ionvantng ivann ide iKoning iniet iduidelijk iwordt.
Ambanssande iin iJemen i& iAmbanssandeur iZuid-Afrikan i- ifout ivann ide iminister i
Hoorcollege 3 – Ministers en strafrechtelijke ministeriele
verantwoordelijkheid
Actueel
Prinsjesdang
o Jananrlijks ion iderde idinsdang isentember i– igeregeld iin ide iGrondwet i
o Twee ifuncties:
Uiteenzetng ite ivoeren iregeringsbeleid i(anrtikel i65 iGwi
Jananrlijks ide ivoorstellen ivann ianlgemene ibegrotingsweten ivoorgesteld i(anrtikel i105 iGwi
Begroting: iuitlantingen ionderhanndelananrs
o Wijziging ibegrotingswet i(eigen irisico izorgi
Lanngste ikanbinetsformantie iooit?
o 208 idangen, iKanbinet iVann iAgt i1
Burgemeester iAmsterdanm itreedt iterug
o Geen iontslang iingediend idoor iVann ider iLanann, imananr ifunctie ineergelegd
o Vannuit ide iProvincie igeen inrocedure iongestanrt i(wannt igeen iontslangi
o Loco-burgemeester ineemt ide itanken iwananr i(ontie i1i, iCommissanris ivann ide iKoning ikann ieen iwananrnemer i
anannstellen/benoemen i(ontie i2i
Ministers
Ontstanann ien iontwikkeling ivann ihet ianmbt
Dominannte inositie iKoning i(Willem iIi, izwananrtenunt iregering iligt ibij ide iKoning iondannks ihet izijn ivann ieen i
constitutionele imonanrchie isinds i1814
o Koning iWillem iI: iregeerde ianls iverlicht idesnoot, izolanng ide iwet ihem iniets iverbood ianchte ihij izich i
bevoegd. iBestluitenregering; iKoning inanm ianlle ibesluiten idie ihij inodig ianchte
o Geen iministeriele iveranntwoordelijkheid, iministers iwanren ihoofden ivann ide iMinisteriele iDenanrtementen i
(soort isuneranmbtenanren, igeen inolitieke ifuncties i– islechts iuitvoeren ibesluiten iKoningi
1830: ianfscheiding iBelgië
o Onvrede iBelgen imet iregeren iKoning iWillem iI
o Verdere iinnerking imancht iKoning iook iin iNederlannd igewenst
1839: iMinisters itreden ianf in.an.v. iverwernen ibegrotingswet
, o Ministers idie iveranntwoordelijk iwanren ivoor ide ibegrotingswet itreden ianf i– istellen izelf ihun ifunctie iter i
beschikking
o Dant ilanant izien idant ide iministers ihet ierg ivinden idant ihun ibegroting iwordt iverwornen idoor ide iKanmer
o Minister imanankt izelf ianfwegingen, iniet imeer iondergeschikt ianann ide ikoning
i1840 i: isttrafrechtelijke ministeriele iveranntwoordelijkheid i& contrasteign
o Elk ikoninklijk ibesluit ibehoef imede iondertekening idoor ieen iminister
o Koning ikann idus iniet imeer izelfstanndig ihanndelen i– ieinde bestluitenregering
o Minister imoet izelf ianfweging imanken
i1848 i: ipolitieke iministeriele iveranntwoordelijkheid
o Ministers imoeten iveranntwoording ianfeggen ianann ide iKanmer i(niet ilannger ianlleen ianann ide iKoningi
o iPanrlementanire istelsel inog i iniet
i i igevestigd
i i i– iveranntwoording ianfeggen ianann ihet inanrlement imananr ide iKoning i
benananlt inog isteeds iof ieen iminister iontslangen iwordt
i1866/68: ikwesties iMijer ien iLuxemburg i
o Vesttiging parlementaire sttelstel i– inanrlement iheef ihet ilanantste iwoord ien ikann ibenanlen iof ieen iminister ikann
anannblijven iof iniet i
Ontwikkelingen inananr ieen inanrlementanir istelsel iin iNederlannd inans ilanant ion iganng igekomen. i
Vier vormen van ministeriele verantwoordelijkheid
1. Civielrechtelijk
Hanndelen iminister iwordt itoegerekend ianann ide istanant
Gewone iBW iis ivann itoenanssing i(6:162BW, iRoterdanmse iHuizenanrresti
Sbrenican ianrrest i
2. Financieel/comptabele ministteriële verantwoordelijkheid
Veranntwoordelijkheid ivoor ide iuitganven ivann ihet idenanrtement ivann ide iminister
Comntanbiliteitswet iregelt ifnannciën i
Veranntwoording ianfeggen ianann iAlgemene iRekenkanmer, idie irannnort ioverleggen ianann ide iStanten-Generananl
3. Strafrechtelijk
4. Politiek
Zie iweek i4
Strafrechtelijke ministeriele verantwoordelijkheid
Minister istranfrechtelijk ianannsnrankelijk istellen ivian ieen isnecianle inrocedure ivoor ihet ibeganann ivann ianmbtsmisdrijven i
o Bansis iomschrijving i– ilanter inuanncering/dienganng i
Onderscheid iinhoud ien inrocedure
o Vroeger: iGrondwet istelde iinhoud icentrananl
o Tegenwoordig: iGrondwet inoemt ianlleen inog imananr ide inrocedure i(anrt. i119 iGwi
Inhoud strafrechtelijke ministeriele verantwoordelijkheid
1840: ianrt. i75/77 iGW
o Voor ianl ihet ihanndelen iwananrdoor iGrondwet iof iwet iworden igeschonden izijn iministers iveranntwoordelijk
o iContranseign ibenananld iof ier isnranke iis ivann imedewerking i i
o Hoge iRanand ioordeelt inananr ivoorschrifen ider iwet
o Minister ikrijgt ieen izorgnlicht iongelegd idie iinhoud idant ihij iveranntwoordelijk iis ivoor ianl ihet i hanndelen iin i
strijd imet ide iwet i(voornanmelijk ibesluiten, iimmers ifeitelijk ihanndelen iwordt iniet igecontransigneerdi
1848: i
o Grondwet iheef izelfde istrekking, imananr itoevoeging i(veranntwoording idoor ide iwet igeregeldi
o Wet iMinisteriele iVeranntwoordelijkheid i1855
o Legde iin ianrt. i1-3 ide iinhoud ivann ide istranfrechtelijke iministeriele iveranntwoordelijkheid ivanst
1866: ianrt. i3 iWmv i(delictsomschrijvingi igeschrannt, inu: iart. 355/356 WvSr
1983
o Grondwetelijke ibansis ivann ide iinhoud ivann ide istranfrechtelijke iministeriele iveranntwoordelijkheid ivervanlt i
(anrt. i73 iGw, i1848i; iwant iin ide iGrondwet ioverblijf iis ide inrocedure
o Inhoud iis inu: ianrt. i1 ien i2 iWmv ijo. i355/356 iWvSr i(niet ilannger iin ide iGrondwet ivanstgelegdi
,Procedure van de strafrechtelijke ministeriele verantwoordelijkheid
Grondwetelijke ibansis: i119 iGw i
o Leden ivann ide iStanten-Generananl
o iAlle i ianmbtsmisdrijven iin ibetrekking igenleegd i(niet ianlleen iWvSri
o Hoge iRanand ianls iforum inrivelegiantum i(geen irecht ion ihoger iberoeni
o Ondrancht itot ivervolging igegeven ibij iKB i(regeringi iof idoor ide iTweede iKanmer
Verdere inrocedure: iWmw i1855
o Art. i4 iWmv:
Ondrancht itot ivervolging ivoor inrocureur-generananl
P-g imang iniet ianfwijken ivann ide iondrancht idie ianann ihem iis itoegezonden
o Art. i7/8 iWmv:
Kanmer i… i[evt. iterugkijken…]
o Art. i9/12 iWmv:
Procedurele iregels iwananranann ide iKanmer izich imoet ihouden
Art. i8 ilid i1: itoetsingskander i– izedelijkheid ien istanantsbelanng… i(onen inormeni
Art. i11: icommissie ivann ionderzoek iingesteld, ionsnoringsbevoegdheden iWet iPanrlementanire i
Enquête igelden iook ihier i
Let ion: inrocedure igeldt idus iook ivoor iKanmerleden i(en istanantssecretanrisseni!
Mananr imeer ianrtikelen ivann ibelanng:
o Art. i76 iWet iRo
Hoge iRanand iberecht iin ieerste ien ienige ianannleg imet i10 ileden i
Bij i5/5 iuitganann ivann ionschuld
Hoge iRanand itreedt iook ion ianls ifeitenrechter i
o Art. i483 iWvSv
Deze inrocedure ivann itoenanssing ion ianlle ianmbtsmisdrijven ien i-overtredingen
o Art. i44 iWvSr
Procedure igeldt ivoor iKanmerleden, iMinisters ien iStanantssecretanrissen idie ieen imisdrijf ihebben i
beganann itijdens ianmbtsneriode i(elk mistdrijf [delict eigenlijk, want ook overtredingen]wordt
gezien alst een ambtstmistdrijf)
Toepassing in de praktijk
Nooit itoegenanst, iwel inog isteeds ide idreiging
Kuyner: i1904, idreiging imet ivervolging
o Kuyner ikreeg igeld iananngeboden inan iuitreiken iKoninklijke ionderscheiding
Minister iPelsrijke ihand ion-ananngelijnd izijn ihond iuit igelanten i(wans iechter ivoor ide ihuidige inrocedure ivann i1855 i
ingerichti
Aannklancht iPVV itegen iMinister iVann ider iLanann i(Wonen, iwijken ien iIntegrantiei
o Vann ider iLanann ihand ion ibansis ivann i68 iGw iKanmervrangen igekregen
o Vann ider iLanann ivond ide ivrangen iniet ionnortuun, istigmantiserend ien iniet ite ibeanntwoorden i
o Geen iKanmermeerderheid ivoor ivervolging i
o 355/256 iStranfrecht i– ianchterhananld, ianannsnrankelijkheid ivoor izorg ien iuitvoering iwet
o Wilders ihand inieuwe iKanmervrangen imoeten istellen
Kanmerstukken i32158
Toepassing in de praktijk
Lek iuit ide icommissie iCIVD i(Commisie-Stiekemi
o Schending i272 iWvSr
o Plansterk, iNederlanndse iinlichtingen- ien iveiligheidsdiensten ihandden iwel imet ide iNSA isanmengewerkt
o NRC iHanndelsbland iciteerde icommissie iwananrin iPlansterk ihand itoegegeven i
o OM iging ionderzoek idoen: i‘Wij izijn iniet ibevoegd, iwe izijn ieranchter igekomen idant ihet ieen ifranctievoorziter
is’ i ier iwanren ion igrifer inan ianlleen ifranctievoorziters ianannwezig…
Commissie-Schouten: ionbeganannbanre iweg imet ideze inrocedure i
, o De iwet iis ihoneloos iverouderd i
o Klancht i5 ileden ionderzocht idoor ianfdelingen i(die ibestanann iniet imeeri
o Art. i11 igeen ionsnoringsbevoegdheden i(anlleen iWPE ibevoegdhedeni
o Art. i16 ilid i1 i– ibinnen idrie imanannden inan ide ianannklancht ieen ieindbesluit inemen
Motie-Tellegen: i
o Voor i01-01-2017 iwetsvoorstel itot iherziening iindienen idoor iregering
o Nog iniet igebeurd, iregering iis ier iwel imee ianann ide islang igeganann
Zanank iAsscher i– iuitkering ianann ibewoners ivann ibezet iPanlestijns igebied
Gebruik iis ionlossen ivian inolitieke iveranntwoordelijkheid
Toepassing in de praktijk III
Beklang iex. ianrt. i13 iWvSv: iniet-vervolgen ivann ianmbtsdrangers
HR: iniet ibevoegd i(Donner ien iVerdonk in.an.v. iSchinhol ibrannd i& imoord ion iFortuyn, ite iweinig ibeveiligingi
o Bedoeld ivoor ivervolging imedenlegers i(anrt. i485 iWvSvi
o Alleen regering en Kamer bevoegd (burgerst niet)
1880: ikwestie-Pincofs i(medenlegeri
Hoorcollege 4 – Politieke ministeriele verantwoordelijkheid
Actualiteit
Duitslannd:
o Merkel i‘overwinningsnederlanang’
o Verkiezingen iBondstang ien iKannzlerwanhl
o Mengvorm: istemmen ion ilijst, ien istemmen ivoor idistrict i
2,1 imiljanrd ieuro iextran iuitganven idoor iregering, inanrlement iheef iniet iingestemd
o Nantionanle iZorginstituut iheef ide izorgeisen iongeschroefd
o Voor ide izorgeisen imoet ibudget ibeschikbananr igesteld iworden
o Formeel begrotingstbegrip i(it iinstemming isteeds ivereist idoor iregering ien inanrlement i= imanterieel i
begrini
Sanlanrisanfdrancht iSP inolitici i
o Leden istemmen izonder ilanst, imogen iniet ifnanncieel ianfannkelijk izijn ivann ihun inanrtij
o Bezoldiging idirect inananr iSP ibannkrekening i(zie irb. iMidden-Nederlannd, igemeente imocht iweigeren i– iniet i
gezegd idant ihet iverboden iisi
o Plansterk iwil ihet imomenteel iganann iverbieden
Correctief iwetgevend ireferendum
o Initiantiefnemers iwetsvoorstellen iondersteunden ihet ivoorstel iniet imeer
o Steun iingetrokken idoor ibijv. iD66
o Wijziging iwetsvoorstel iuiterananrd iniet imeer imogelijk
Politieke ministeriele verantwoordelijkheid
Korte igeschiedenis
o Stranfrechtelijke iministeriele iveranntwoordelijkheid i– i1840 i
Veranntwoording inog isteeds ischuldig ianann ide iKoning
Alleen ieen irechtmantigheidstoets
o Politieke iministeriele iveranntwoordelijkheid, i twee grote verstchillen imet istranfrechtelijk:
1) Volledige verantwoordelijkheid i= iveranntwoordingsnlicht ivoor ianl ihetgeen ide iminister idoet i
Niet ianlleen ieen irechtmantigheids, imananr iook ieen idoelmantigheidstoets
2) Ministter aanstprakelijk in de Staten-Generaal
Vertrouwensregel inog iniet idirect igevestigd! i(ong. i20 ijananr ilanter inansi
