Samenvatting economie A (Handelswetenschappen Ugent) inclusief voorbeeld examenvragen uit de lessen. Alleen deze samenvatting is voldoende om te slagen voor het examen!! Succes!
H.02 – Voorlopig niet kennen.................................................................................................................................15
H.04 – Vraag, aanbod en marktevenwicht ..............................................................................................................19
4.1. Inleiding .................................................................................................................................................................... 19
4.2. Wet van de vraag ..................................................................................................................................................... 19
Het vraagschema en de vraagcurve ............................................................................................................................ 19
Individuele vraag en marktvraag ................................................................................................................................. 20
Verandering van vraag en verandering van de gevraagde hoeveelheid ..................................................................... 20
4.3. Wet van het aanbod ................................................................................................................................................. 22
Herhaling ......................................................................................................................................................................... 22
Bepaling van het marktevenwicht................................................................................................................................... 23
Inleiding ....................................................................................................................................................................... 23
Marktevenwicht .......................................................................................................................................................... 23
Verandering van het marktevenwicht ......................................................................................................................... 24
Wet van Davenant-King............................................................................................................................................... 24
H.08 – gezinnen consumeren .................................................................................................................................39
Inleiding ........................................................................................................................................................................... 40
Goederenbundel en consument ................................................................................................................................. 40
(Marginaal) nut............................................................................................................................................................ 40
Budgetlijn .................................................................................................................................................................... 41
VOorkeuren ..................................................................................................................................................................... 42
Duurzame consumptie .................................................................................................................................................... 42
Grafische afleiding .......................................................................................................................................................... 43
Afleiding van de indifferentiecurve ............................................................................................................................. 43
Kenmerken van indifferentiecurve.............................................................................................................................. 43
Wijziging in het budget................................................................................................................................................ 45
Wijziging in de prijzen ................................................................................................................................................. 45
Afleiding van de vraagcurve ........................................................................................................................................ 46
H.06– welvaart ......................................................................................................................................................47
Welvaartseconomie......................................................................................................................................................... 47
Welvaart van de consument (consumentensurplus) ............................................................................................... 48
Impact prijswijziging op CS .......................................................................................................................................... 50
Welvaart van de producent (producentensurplus) ................................................................................................. 51
Impact prijswijziging op producentensurplus ............................................................................................................. 52
Totale welvaart op de markt ........................................................................................................................................... 53
Marktefficiëntie ............................................................................................................................................................... 54
Deadweight loss (welvaartsverlies) ................................................................................................................. 54
Efficiëntie......................................................................................................................................................................... 56
Welvaart op de markt ..................................................................................................................................................... 56
H9.0 – Gezinnen bieden arbeid aan ........................................................................................................................57
De budgetlijn ................................................................................................................................................................... 57
De voorkeuren – Keuze van de gezinnen: algemeen evenwicht ...................................................................................... 58
Hoeveelheid aangeboden arbeid ................................................................................................................................ 58
Duurzame arbeid ............................................................................................................................................................. 58
Wijziging in het loon ........................................................................................................................................................ 59
Stijging van het reële loon ........................................................................................................................................... 59
Arbeidsaanbodscurve ...................................................................................................................................................... 59
2
, Afleiding van de arbeidsaanbodcurve ......................................................................................................................... 59
H.10 – Basisbegrippen productie ............................................................................................................................60
De producent ................................................................................................................................................................... 60
Productie en productiefactoren....................................................................................................................................... 60
Het productieproces ........................................................................................................................................................ 61
Schematische voorstelling ........................................................................................................................................... 61
De productiefunctie ......................................................................................................................................................... 61
De (traditionele) productiefunctie op KT .................................................................................................................... 62
Productiviteit ................................................................................................................................................................... 62
Gemiddelde productiviteit .......................................................................................................................................... 62
Marginale productiviteit.............................................................................................................................................. 63
Wet op de toe- en afnemende marginale productiviteit ............................................................................................ 63
H.12 – Productiekosten .........................................................................................................................................67
Vaste, variabele en totale kosten .................................................................................................................................... 67
Gemiddelde kosten .......................................................................................................................................................... 67
Marginale kosten ............................................................................................................................................................ 69
Verloop MK vs GVK & GTK........................................................................................................................................... 71
Kostenverloop op lange termijn ...................................................................................................................................... 72
Schaaleffecten ................................................................................................................................................................. 73
H.13 – inleiding .....................................................................................................................................................74
Inleiding ........................................................................................................................................................................... 74
Marktvormen .............................................................................................................................................................. 74
Duurzaamheidsrapportering: ...................................................................................................................................... 74
Studie van de marktvormen (2)................................................................................................................................... 75
H.13 – perfecte concurrentie ‼ ....................................................................................................................76
Eigenschappen van perfecte concurrentie ...................................................................................................................... 76
Basiskenmerken perfecte concurrentie ...................................................................................................................... 76
Opbrengsten, winstmaximalisatie en de aanbodcurve van de individuele producent .................................................... 77
Opbrengsten bij perfecte concurrentie ....................................................................................................................... 77
Productiebeslissing ...................................................................................................................................................... 77
Economisch verlies… (tijdelijk?) sluiten of niet? ......................................................................................................... 79
Individuele aanbodcurve ............................................................................................................................................. 80
Producentensurplus op KT .......................................................................................................................................... 81
Break-even hoeveelheid .............................................................................................................................................. 81
Hoeveelheid en vooropgestelde winst ........................................................................................................................ 82
Inleiding bij 13.3 en 13.4 ................................................................................................................................................. 82
Marktuitkomst ............................................................................................................................................................. 82
De marktuitkomst op korte termijn................................................................................................................................. 83
Goede/slechte/normale tijden op KT .......................................................................................................................... 83
De marktuitkomst op lange termijn ................................................................................................................................ 85
Marktuitkomst ............................................................................................................................................................. 85
Marktwerking op LT .................................................................................................................................................... 85
3
, Marktuitkomst op LT ................................................................................................................................................... 86
Is perfecte concurrentie efficiënt? ................................................................................................................................... 88
H.14: monopolie....................................................................................................................................................89
Eigenschappen van een monopolie ................................................................................................................................. 89
Inleiding ....................................................................................................................................................................... 89
Vormen van monopolies ............................................................................................................................................. 89
Hoe ontstaan monopolies? ............................................................................................................................................. 90
Toetredingsbarrières ................................................................................................................................................... 90
Opbrengsten, winstmaximalisatie en het gedrag van de monopolist ............................................................................. 91
Vraag en prijs bij de monopolist .................................................................................................................................. 91
Prijs en totale opbrengsten bij de monopolist ............................................................................................................ 92
Prijs, gemiddelde opbrengst en marginale opbrengst bij de monopolist ................................................................... 92
Productiebeslissing en winst monopolist .................................................................................................................... 93
Monopolie en welvaart ................................................................................................................................................... 95
Monopolie en welvaart ............................................................................................................................................... 95
Marktmacht en prijsdiscriminatie ................................................................................................................................... 95
Prijsdifferentiatie & -discriminatie .............................................................................................................................. 95
Perfecte prijsdiscriminatie.......................................................................................................................................... 96
Wat kunnen we leren uit de analyse van de monopolist?............................................................................................... 98
Een monopolie… goed of niet? ................................................................................................................................... 98
H.15: monopolistische concurrentie .......................................................................................................................99
Eigenschappen ................................................................................................................................................................ 99
Opbrengsten, winstmaximalisatie en monopolistische concurrentie op KT .................................................................... 99
Monopolistische concurrentie op LT.............................................................................................................................. 100
MC en PC vergeleken in het LT-evenwicht ..................................................................................................................... 102
Welvaart ........................................................................................................................................................................ 103
Welvaart bij monopolistische concurrentie (MC) ..................................................................................................... 103
H.16: oligopolie ................................................................................................................................................... 104
Eigenschappen .............................................................................................................................................................. 104
Wat is het? .................................................................................................................................................................... 104
Evenwicht, strategische interactie en speltheorie ......................................................................................................... 105
Collusie, kartels en prijsleiderschap............................................................................................................................... 107
H.18: mededingingsbeleid ................................................................................................................................... 109
Wat is economie? Wat doet de econoom? ................................................................................................................... 109
Inleiding ......................................................................................................................................................................... 109
De overheid als bewaker van competitie ...................................................................................................................... 110
Competitie? ................................................................................................................................................................... 111
Efficientie? ..................................................................................................................................................................... 112
Concurrentieverstorende praktijken en hun impact ...................................................................................................... 112
Kartelvorming ............................................................................................................................................................ 113
Misbruik van dominante positie................................................................................................................................ 114
strategische activiteiten ................................................................................................................................................ 115
Fusies en overnames ................................................................................................................................................. 115
4
,ECONOMIE A HANDELSWETENSCHAPPEN
H.01 – WAT IS ECONOMIE? WAT DOET DE ECONOOM?
WAT IS ECONOMIE?
Economie = de organisatie van de systemen van consumptie en productie
Micro-economie
Macro-economie
- Consumeren: door consumenten = Economische agenten
- Productie: door producenten Andere economische agenten: overheid, banken, buitenland
➔ Consument + producent = pro-sumenten (= producenten die ook consumeren)
Vb. gezin produceert en consumeert: huisje verhuren via airBnB = pro-sument
- Mens staat centraal → economie = sociale wetenschap
KEUZE
Wat je wil bereiken: mooie villa met zwembad, duur eten/drinken, uitgebreide klerendressing, activiteiten, auto…
= onbeperkte behoeften
Realiteit: huis in St-Andries, eten frituur/pizza, gewone kleren, nmbs…
= schaarse goederen
→ budgetbeperking = keuzeprobleem = met schaarse goederen een maximale behoefteninvulling bekomen
ECONOMIE
Economische wetenschap bestudeert:
- Keuzes inzake consumptie als gevolg van schaarste
- Keuzes inzake productie als gevolg van schaarste
- Gevolg van deze keuzes voor de maatschappij
Aanname 2: rationele keuze
Keuze = gedrag → economie = sociale wetenschap
Schaarste = centraal begrip in economie als wetenschappelijke discipline
SCHAARSTE
Schaarste = wanneer het middel meer gewild is dan het beschikbaar is
Schaarste zeldzaam (= weinig beschikbaar)
- Zeldzaam = weinig voorkomend
Goud is weinig voorkomend = zeldzaam
Zeldzaam, maar niet schaars
- Zonder vraag is zeldzaam goed NIET schaars = er moet vraag zijn
Vraag naar goud is beperkt
- Niet-zeldzame zaken kunnen schaars zijn
Drinkbaar water is op wereldvlak niet zeldzaam, maar soms wel schaars
Schaarste = subjectief
→ Wil je steeds meer = tekort ervaren (mooier kot, mooiere wagen, meer vakantie), dan is er schaarste
→ Als je tevreden bent met wat je hebt, dan is er geen schaarste
→ Schaarste evolueert
5
, o Gevolg van economische en technologische ontwikkeling
Vb. 18e eeuw: tekort voeding overconsumptie vandaag
o Gevolg keuzes => creatie welvaart
Welvaart = mate waarin schaarste wordt verminderd
ECONOMISCHE BEHOEFTEN
Economische behoeften = verlangens van mens waaraan men slechts kan voldoen door het inzetten van schaarse
middelen
= verlangen naar iets door tekort te ervaren
- Immateriële behoeften
<-> economisch goed/dienst kan aan behoefte voldoen
Goed/dienst… … vult de … … behoeften in.
= immaterieel
→ Verwachtingen omtrent digitale omgeving, wooncomfort, werkschema, ecologie…
Vb. niet meer zomaar willen verplaatsen, maar ook ecologisch
- Behoeften zijn onbeperkt
→ Na elke ingevulde behoefte => nieuwe niet-ingevulde behoefte = eindeloos
→ Verklaring: toename economische productie en technologische ontwikkeling (meer mogelijkheden,
goederen, diensten dus er ontstaat verlangen om dat te hebben)
→ theoretische veronderstelling (onbeperkte behoeften staan tegenover):
Duurzaamheid denken anno 2023
Recente Degrowth gedachte
6
,2 tegenstrijdige concepten:
1. Behoeften zijn onbeperkt ( duurzaamheid/degrowth)
2. Middelen om aan behoefte te voldoen zijn schaars (= meer gewild dan beschikbaar)
➔ Gevolg: keuzes maken
Economie
= wetenschap van keuzes die gemaakt worden als gevolg van schaarste
= set van beslissingsregels die in diverse contexten inzetbaar zijn
Economische problemen
= keuzeproblemen
= afwegen van baten/voordelen en kosten/nadelen
BATEN/OPBRENGSTEN KOSTEN
Voordelen van de keuze Nadelen van de keuze
= voldoen aan behoeften = ingezette middelen zijn niet meer
beschikbaar
OPPORTUNITEITSKOST
Opportuniteitskost = door het kiezen voor het beste verlies je de opbrengst van het tweede beste, je kan er niet meer
voor kiezen
Economisch begrip boekhoudkundige invulling van ‘kost’
Vb1: beschikbare financiële middelen bedrijf Vb2: beschikbare tijd student
- Alternatieven: - Alternatieven:
o Geld op bank o Studeren
o Aankoop aandelen andere o Studentenjob
onderneming o Vrijwilligerswerk
o Investeren project A, B of C o …
o … - Stel: keuze valt op…
- Stel: keuze valt op… o Studeren (boven job)
o Investeren in project A (ipv B)
- Economische kost is inclusief gederfde baten (=opbrengsten) van best mogelijke alternatief
Vb.: aankoop project A Vb.: boeken, internet, energie…
+ gederfd rendement van project B + gederfde opbrengst studentenjob
(door te studeren krijg je geen inkomen)
- Economisch en boekhoudkundig resultaat:
, OEFENING: OPGAVE
Veronderstel :
Een studente die afweegt hoeveel uur studentenjob ze zal uitvoeren per week
Haar marginale baten worden weergegeven door MB
Haar marginale kost van 2 uur studentenarbeid bedraagt 3 en bij 5 uur arbeid bedraagt die MK 5. Veronderstel een
lineair verloop van MK
Gevraagd:
Wat zouden die marginale kosten kunnen inhouden?
Bepaal grafisch het aantal uur studentenarbeid die zullen uitgevoerd worden
Antwoord:
MK : opportuniteitskost, mindere studieresultaten, werkkledij,
verplaatsingskosten, sociale/fiscale lasten…
Het aantal uur ligt in het interval :
WETENSCHAPPELIJKE BENADERING
Economie = wetenschap van keuzes die economische agenten maken als gevolg van schaarste
→ wetenschap maakt gebruik van modellen
o Y = f(x)
o Doel: impact van x op y verklaren
o Vereenvoudiging van de werkelijkheid
Model zorgt ervoor dat we complexe werkelijkheid beter begrijpen
Gebruik van aannames = noodzakelijk:
1. Behoeftes onbeperkt
2. Economische agenten kiezen rationeel
3. Keuzes gemaakt uit eigen belang = nastreven van eigen maximale nut
4. Optimale keuze is waar MO = MK
5. Rekening houden met verlies van beste alternatief = opportuniteitskost
6. Ceteris paribus = veronderstelling dat bij de studie van de impact van x op y, alle
andere factoren (z,…) ongewijzigd blijven
Vb. impact van Pvliegtickets op de Vvliegtickets
→ V = f(P)
→ verwacht verband: negatief → hoe hoger de prijs, hoe lager de vraag
→ veronderstelt: alle andere vraagbepalende factoren zijn constant
(geen impact van gezondheidsrisico’s als gevolg van corona, wijziging in vertrouwen
van consument in vliegtuigmaatschappij, vrees terrorisme, ecologische discussie…)
7. Perfecte informatie = veronderstelt dat alle economische agenten op hetzelfde
moment volledig op de hoogte zijn van alle belangrijke factoren in een economische
transactie
→ Keuze = afweging MK-MB → correct bij perfecte informatie
Vb. bij koop/verkoop
→ aanname: koper/verkoper hebben beide kennis over prijs, nut, kwaliteit, kosten…
van het goed/dienst => leidt tot transactie
→ realiteit: kosten bij producent? Betalingsbereidheid koper? Wat is de kwaliteit?...
= imperfecte & asymmetrische info in de realiteit
= perfecte markt is de uitzondering (=> gebruik van mental shortcuts)
Mental shortcuts/vuistregels = intuïtieve beslissingsregels die bij gebrek aan
volledige informatie gebruikt worden bij het maken van een keuze
9
, MODEL: DE PRODUCTIEMOGELIJKHEDENGRENS (PMG)
- Begrippenkader:
o Productie = activiteit waarin productiefactoren en intermediaire goederen worden ingezet om via een
transformatieproces andere economische goederen (en diensten) voort te brengen
o Productiefactoren (arbeid, kapitaal, natuur) = schaarse middelen die de producenten inzetten om tot
productie te komen
Arbeid = arbeidsprestaties van intellectuele en fysieke aard
Kapitaal = voorraad kapitaalgoederen die ingezet worden
Natuur = natuurlijke rijkdommen (vb. lucht, zonlicht, grond, water, grondstoffen…)
o Intermediaire goederen = verwerkte grondstoffen, hulpstoffen, halfafgewerkte producten… die een
verdere verwerking vergen
o Economische goederen (en diensten) = materiële zaken of immateriële prestaties die ontstaan uit de
inzet van productiefactoren
o Productiemogelijkhedengrens (PMG) = geeft voor elk productieniveau van een bepaald goed weer
hoeveel er maximaal van een ander goed kan geproduceerd worden, gegeven de productiefactoren en
de productiviteit
→ productiviteit = verband tussen gerealiseerde output en de daartoe ingezette productiefactoren
PMG/PRODUCTIEMOGELIJKHEDENGRENS
- Veronderstel:
o Kleine economie
o Productie ananas en kokosnoot
o Productiefactoren
landbouwgrond en arbeid
o Technologie blijft constant
o PMG als grafische weergave van
maximale output
- Voorbeeld: punt B: 12 ton ananas
produceren => 2 kokosnoten mee
produceren
A. Productiefactoren schaars:
→ meer van ene produceren = minder
van andere produceren
→ resultaat: PMG altijd dalend verloop richting horizontale as
B. Opportuniteitskost:
→ van punt B naar C = dalend verloop
= concept van opportuniteitskost
(je geeft ananas op om extra kokosnoot te bekomen = best alternatief gaat verloren)
→ 2 eenheden ananas opgeven om 1 extra kokosnoot te bekomen:
verlies ananas 2
Opportuniteitskostkokosnoot = I winst kokosnoot I = 1
→ verschilt van punt tot punt!!
Vb. van punt C → D: opportuniteitskost = 3
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller hogeonderscheidingxx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
