In dit document vindt je alle examenstof die je moet kennen binnen het domein aarde voor het VWO-examen. Het bevat ook extra aantekeningen (via foto's en tekst) van mijn docent . Zelf leer ik al sinds 4-vwo met deze samenvatting en heb altijd goede cijfers gehaald.
Wil je ook van de andere dome...
De aarde krijgt energie van de zon. De atmosfeer zorgt ervoor dat de warmte wordt
vastgehouden, waardoor wij een leefbaar klimaat kennen.
De inkomende zonnestraling bestaat uit kortgolvige straling. Er wordt veel energie heel
compact vervoerd. De atmosfeer is te dun om dit goed te absorberen. Het aardoppervlak
wordt verwarmd en straalt hierna weer straling uit. Dit is langgolvige straling en de energie
wordt minder compact vervoerd.
Wat hierboven te zien is heet de stralingsbalans. Het aardoppervlak straalt meer langgolvige
straling uit dan het aan kortgolvige ontvangt. Dit omdat het aardoppervlak naast 49 nog 95
langgolvige straling ontvangt door het broeikaseffect. De 100 inkomende eenheden
(kortgolvig) worden verwerkt en uiteindelijk weer als 31 eenheden (kortgolvig) en 69
eenheden (langgolvig) teruggekaatst aan het heelal, de uitgaande straling. Dit heet het
dynamisch evenwicht. Als er geen evenwicht was, zou de aarde opwarmen/afkoelen
Door de menselijke toevoeging van broeikasgassen, wordt er meer zonlicht teruggekaatst
naar de aarde. Hierdoor ontstaat het versterkt broeikaseffect.
Niet overal op aarde is het even warm. Waar zonnestralen recht op het aardoppervlak
vallen, is het warmer, omdat het een kleiner oppervlak hoeft te verwarmen. Hoe hoger het is,
hoe kouder. De lucht wordt dunner (minder zuurstof). Hierdoor worden er minder
zonnestralen teruggekaatst. Het is dus kouder.
Paragraaf 2.2: Wereldwijde luchtstromen
De zon staat hoog in de tropen, het is warm. Lucht zet uit bij opwarming en er ontstaat een
lagere dichtheid. Er is een lagere druk en een lagedrukgebied. Lucht stijgt op. Op hogere
hoogte is er een lagere luchtdruk, de lucht zet zich nog verder uit. De lucht koelt af en daalt
zijdelings af. De lucht is zwaar en er is een hogedrukgebied. Het is gortdroog.
Aan het aardoppervlak stroomt de lucht deels terug naar de evenaar en deels naar de polen.
5
,Al deze luchtstromen noemen we de atmosferische circulatie.
De luchtstromen aan het aardoppervlak hebben een afwijking door de draaiing van de
aarde. Dit effect heet de wet van Buys Ballot of het corioliseffect.
De passaten zijn de winden die richting de ITCZ waaien. De passaat waait niet altijd. de
ITCZ (intertropische convergentiezone) verplaatst zich met de zon door het jaar. Omdat
de zon twee keer langs de tropen komt, is het daar zo warm.
Een moesson is een afgebogen passaat. Ze zorgen vaak voor veel regen.
Op de polen is het koud en koude lucht is zwaar. Hierdoor zijn de polen hogedrukgebieden.
Het ITCZ verschuift met de zon mee. De omlopen worden hierdoor in elkaar gedrukt of uit
elkaar getrokken. De wind uit een hogedrukgebied waait altijd naar een lagedrukgebied.
Op het noordelijke halfrond waait de wind bij een lagedrukgebied naar links en bij een
hogedrukgebied naar rechts. Op het zuidelijk halfrond is het andersom.
Paragraaf 2.3: Oceaan- en zeestromen
Wind die over het water waait, neemt ook het zeewater mee. Daardoor krijgen zeestromen
ongeveer hetzelfde patroon als luchtstromen.
Een warme zeestroom komt uit een relatief warm gebied. Deze zorgt voor een warm en
vochtig klimaat. Een koude zeestroom komt uit een relatief koud gebied. Deze zorgt voor
een extra koud klimaat.
In de subtropen met een koude zeestroom aan de kust zijn woestijnen te vinden. Het koude
zeewater koelt de lucht erboven af, koude lucht kan weinig vocht vasthouden. De wind waait
naar het land, waar het opwarmt. Er is hier geen vocht om op te nemen, het is land. De wind
is daarom droog en er is geen neerslag.
6
, Thermohaliene circulatie is het stromen van zeewater op grote diepte. Verschillen in
temperatuur en verschillen in zoutgehalte zorgen voor dichtheidsverschillen. Dit zorgt voor
de circulatie. Wanneer warm water naar een kouder gebied stroomt, verdampt er veel water.
Daardoor wordt het water zouter. Het water koelt af en de warmte wordt meegegeven aan
een windstroom.
Het water koelt nog verder af en bevriest. Zout kan niet bevriezen en het water wordt nog
zouter. Dit water is heel zwaar en gaat zinken. Dit noem je de diepwaterpomp. Dit is de
motor voor thermohaliene circulatie. Het water komt verderop weer boven, maar dit duurt
duizenden jaren. Hierdoor zijn sommige gebieden warmer/kouder ondanks dezelfde
breedtegraad.
Al deze termen horen tot de oceanische circulatie. Dit is belangrijk voor de verdeling van
warmte op aarde. Zonder het water zouden de klimaten extremer zijn.
Paragraaf 2.4: El Nino - zuidelijke oscillatie
ENSO (El Nino Southern Oscillation) is een atmosfeer-oceaaninteractie. De zuidelijke
oscillatie is de voortdurende (cyclische) verandering in het luchtdrukverschil over de Grote
Oceaan. La Nina is het versterkte effect van de normale omstandigheden.
Normale situatie:
1. Passaten waaien van Andes richting Australië en nemen zeewater mee
7
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller marisevelthoven. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.16. You're not tied to anything after your purchase.
