samenvatting ethologie

Ethologie

A. Inleiding
I. Wat is ethologie?
 Biologische studie van gedrag
− Biologisch
 Wetenschappelijke methoden
 Vergelijkende studies
 Evolutieleer als achtergrond
 Triune brain theory
− 3 delen in de hersenen: lagen boven elkaar heen gegroeid in evolutie
 Reptiliaans
− Alles of niets reactie
 Lymbisch systeem
− Emoties, geheugen: nuance handelingen
 Neo-cortex
− Integratie, fantaseren, abstract redeneren
− Controle over de lagere hersenen
− Ieder organisme heeft de 3 hersendelen maar ze zijn anders
verhouden tot elkaar
− Gedrag
 Definities
− Iedere uitwendig waarneembare activiteit van het organisme
− Een eigenschap van het dier waarmee het zijn relatie tot het uitwendige
milieu kan veranderen
 Gedrag zorgt voor overleven/voortplanten
 Verzameling van regelbare processen [intern en extern]
 Ethologie vindt overal plaats
− Vanop celniveau tot het universum
− Alles werkt op elkaar in en heeft
invloed op elkaar

II. Vragen van de ethologie
 Hoe ziet gederag eruit?
 Tinbergen
− 2 ultieme vragen
 Functie: Wat is de functie of overlevingswaarde van het gedrag?
 Evolutie of fylogenie: Hoe is een gedrag ontstaan doorheen de evolutie en hoe
heeft het zich genetisch vastgelegd?
− 2 proximate vragen
 Veroorzaking of causaliteit: Welke oorzaken doen het beschreven gedrag
optreden?
 Ontwikkeling: Hoe heeft het gedrag zich ontwikkeld in de loop van het leven
van een individu?
B. Causaliteit
I. Soorten stimuli
 Oriënterende prikkel of priming stimulus
− Hormoon
 Deblokkerende prikkel of releasing stimulus
− Gedrag
 Functie stimulus
− Gedrag opwekken
− Gedrag sturen

, − Algemene waakzaamheid verhogen op het moment van een prikkel
II. Zintuiglijke mogelijkheden
 Receptoren → zintuigen
 Welke zintuigen heeft een dier
 “Umwelt” [zintuiglijke leefomgeving] van elke diersoort [wat
kunnen dieren waarnemen met hun zintuigen?]
− Ultrageluiden
 Prooien vinden door geluid uit te stoten
− Infrageluiden
 Dragen heel ver
 Slaapzone olifant produceert deze
− Zo herkennen olifanten elkaar
van mijlen ver
− Infrarood radiatie
 Tot op een duizendste van een graad
verschil in temperatuur herkennen
 Testen zintuiglijk vermogen
− Onderscheidingsvermogen
 Gevoeligheid van de zintuigen
 Gemeten via
− Fysiologische metingen [elektromyografie, EEG, …]
− Geluidsfrequenties
− Gedragsproeven of conditionering
 Trainen om geur te herkennen
 Heel efficiënt
 Honden kunnen zeer kleine hoeveelheden herkennen
 Perifere en centrale filtering
− Selectie van relevante prikkels
 Perifere filtering: via zintuigen
− Jij kan het niet horen maar andere organismen wel
 Centrale filtering: ter hoogte van het centrale zenuwstelsel
− Onnodige prikkels worden uitgefilterd
III. Sleutelprikkels
 Specifieke stimulus waarop dieren reageren met een welbepaald
gedrag
− Zonder reageren ze niet
 Gestaltkarakter
− Moet op bepaalde specifieke plaats aanwezig zijn
 Drempelwaarde
− Laagste intensiteit van prikkel die bij een organisme
een reactie uitlokt
 Heterogene summatie
− Meerdere stimuli samen
− Samen zijn ze sterker dan wanneer men de stimuli
apart zou aanbrengen
 Adaptieve waarde
− Hogere overlevingskans als je correct op de prikkel
reageert
− Enkel binnen een soort? => nee

,  Alarmkreet: bij bijna iedere vogel hetzelfde =
soort overschrijdend
 Supernormale stimuli
− Sterkere stimuli dan normaal
− Lokt een sterkere reactie uit
 Vogels gaan vaak het grootste ei gaan uitkiezen
om te broeden ook al is het niet van hun
omdat het superieur lijkt
− Komt ook voor bij mensen
 Supermodel lijkt extreem lange benen te hebben
 Een zeer gespierde man
 Eerlijke en valse signalen
− Sleutelprikkels als elementen van andere soorten of soortgenoten
− Informatie [motivatie] over het individu dat de prikel produceert, meestal voordeel voor
beiden
− “communicatie”
 Sleutelprikkels = signalen
− Structuren of gedragspatronen
met als functie het deblokkeren
van een reactie bij partner[s]
− Kunnen eerlijk of vals zijn
 Eerlijk of Müllerian
 Vals of Batesian mimicry
IV. Interoceptoren en hormonen
 Algemeen
− Interoceptoren: receptoren van het inwendig milieu
 Glucose
 Neurotransmitters
− Centraal zenuwstelsel
− Snelle invloed
 Hormonen
− Specifieke stoffen die in
bloedbaan terechtkomen
− Kunnen toestand veroorzaken
 Hormonen beïnvloeden het gedrag
− Signaal + onaangenaam = signaal gaan vermijden
− Blauwe vlekken: speciale receptoren
 Interacties gedrag-hormonen
− Hormonen → gedrag
 Aan of afwezigheid van hormonen beïnvloed de
evolutie
− Gedrag → hormonen
 Cognitieve effect van iets zien beïnvloed hormonen
− Hormonen ⇔ gedrag
 FSH lokt reactie op uterus uit => gedrag lokt LH
opwekking uit => LH zorgt voor eisprong =>
eisprong lokt hormonen uit => …