Maatschappij, Bestuur en Beleid Hoorcolleges
College 1 Week 1)
We leven in een democratische samenleving.
Democratie: is een manier waarop je een land kunt besturen. In een democratie heeft het volk het
voor het zeggen. Het woord democratie betekend ook letterlijk: heerschappij van het volk. Het is
afgeleid van de Griekse woorden demos (volk) en kratos (heerschappij).
De eerste democratie was in een stadstaat in Griekenland: Athene, democratie met een bepaalde
beperking, niet iedereen had er invloed maar alleen hele rijke mensen.
Democratie:
Basisdemocratie: burgers bepalen, geen staat; anarchie.
- Communisme (oorspronkelijk idee).
Representatieve democratie: burgers laten zich vertegenwoordigen.
Je stemt op een politicus of iemand en die vertegenwoordigd je wens.
- Parlementaire democratie
- Presidentiële democratie
Aristocratie: vaste groep (erfelijk) die ‘’vaderlijk handelt’’ (oneerlijk, gaat voor eigen belang).
Dictatuur: vrijheden tot een minimum, ook wel afgedwongen.
In de democratie is het belangrijk om een vrije pers te hebben, dit komt doordat: het nieuws van
beide kanten komt, de pers geeft heel veel informatie aan het publiek.
Nederland:
- Parlementaire democratie
Burgers worden vertegenwoordigd. Geven de macht dus weg.
- Hoe zorgen we er voor dat die weggegeven macht niet misbruikt wordt?
- Democratische rechtsstaat: overheidshandelen is onderworpen aan de regels van het
rech
1
,Misbruikt?
6 onderdelen rechtstaat:
1. Grondrechten (garantie van staatsvrije sfeer)
- Een ieder heeft fundamentele vrijheden en grondrechten.
2. Scheiding van de machten
- Wetgevende macht, uitvoerende macht en de rechterlijke macht liggen bij verschillende
instanties.
Wetgevende macht → het parlement en de regering
Uitvoerende macht → de regering
Rechterlijke macht → Rechters en officieren van justitie
3. Legaliteitsbeginsel (geen willekeur)
- Alles wat de overheid doet, moet op de wet gebaseerd zijn (de meeste) nieuwe wetten
mogen niet met terugwerkende kracht worden toegepast.
Willekeur→ Met het begrip willekeur wordt in het Nederlandse recht een manier van handelen
aangeduid die niet in lijn ligt met wettelijke voorschriften en regelgeving, met beleid of een reeks
van eerdere besluiten en slechts is ingegeven door de wil van de besluitnemer.
4. Onafhankelijke rechtsspraak
- Rechters moeten onafhankelijk en onpartijdig tot een oordeel kunnen komen.
5. Het bestaan van vrije en onafhankelijke media (persvrijheid)
6. Het bestaan van vrije en geheime verkiezingen
- Vrij in je keuze en geheim in de zin dat je keuze niet beïnvloed wordt.
1. Grondrechten:
Grondrechten in enge zin
Een onthouden van de overheid (doet iets niet)
- Vrijheid van meningsuiting.
- Vrijheid van godsdienst.
- Gelijkheidsrechten: verbod op discriminatie.
- Participatierechten: kiesrecht.
Sociale grondrechten
Overheid zorgt ergens voor
- Recht op onderwijs. (meer geschoolde mensen)
- Recht op sociale zekerheid.
- Recht op werkgelegenheid.
3. Legaliteitsbeginsel
Machtsgebruik door het openbaar bestuur moet legitiem zijn. (Iets wat legitiem is, is wettig en
aanvaardbaar)
Legitimiteit:
- overheidsoptreden heeft plaats volgens juridische normen (legaliteit).
- Aanvaarding of steun in het algemeen door de bevolking.
Responsief bestuur: volgt de behoeften en wensen van burgers (kenbaar vanuit
verkiezingen)
Doeltreffend (effectief):
- Het daadwerkelijk realiseren van de doelstellingen.
Doelmatig
- Met zo min mogelijk middelen.
4. Onafhankelijke rechtspraak
Onafhankelijk en onpartijdig tot een oordeel kunnen komen?
- Rechters kunnen niet zomaar worden ontslagen.
- Recht spreken op basis van wetten, verdragen en jurisprudentie.
- Rechters mogen niet zomaar allerlei bijbanen of nevenfuncties hebben.
Controle op rechters:
- Wraking van een rechter
- Hoger beroep
Door hoger beroep controleren rechters elkaar
Wraking: Wraking is een procedure bij de rechtbank, die bedoeld is om de objectiviteit van een rechter
te beoordelen. Het is daarmee een middel ter verzekering van de onafhankelijkheid en onpartijdigheid
van de rechter. → een andere rechter wordt toegewezen.
3
, 5. Persvrijheid
Geen voorafgaand toezicht
Wel wettelijke beperkingen
Wel mogelijk om achteraf aan te klagen/ aangeklaagd te worden
- Smaad: Smaad is wanneer iemand met het negatieve bericht uw goede naam wil
beschadigen door de waarheid over u te vertellen.
- Laster: als iemand een leugen verspreidt, terwijl die persoon weet dat het een leugen is
- Discriminatie: als iemand een leugen verspreidt, terwijl die persoon weet dat het een
leugen is.
Censuur: voorafgaand de pers laten controleren door de overheid.
Wet openbaar bestuur (wob) → Als burgerrecht om overheidsdocumenten in te zien, verplicht om te
antwoorden op het verzoek WOB.
6. Vrije en geheime verkiezingen:
Eisen:
- Algemeen stemrecht (iedereen mag stemmen, iedere Nederlandse meerderjarige).
- Vrijheid om je kandidaat te stellen.
- Geheime verkiezingen.
- Vrijheid tot de media.
Om een democratie te mogen heten dienen de genoemde 6 onderdelen aanwezig te zijn.
1. Grondrechten (garantie van staatsvrije sfeer)
2. Scheiding der machten
3. Legaliteitsbeginsel (geen willekeur)
4. Onafhankelijke rechtspraak
5. Het bestaan van vrije en onafhankelijke media (persvrijheid)
6. Het bestaan van vrije en geheime verkiezingen
Amerika democratisch?
Verkiezingen president
De president → het staatshoofd van de Verenigde Staten van Amerika. De president is het hoofd van
de uitvoerende macht en opperbevelhebber van het militaire apparaat.
De Amerikaanse democratie maar het minder democratie omdat in Amerika je stem er minder toe
doet.
Hoe werkt het systeem?
➔ 50 staten, per staat zijn kiesmannen te winnen →winner takes it all (dus bij relatieve
meerderheid stemmen win je alle kiesmannen van die staat. Uitzondering Maine en
Nebraska)
➔ Totaal 538 kiesmannen (270 nodig voor winst).
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller phoebevanderheijden1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.14. You're not tied to anything after your purchase.
