Dit is een samenvatting over het deel adolescentie in het boek van Robert S. Feldman. Hoofdstuk 14, 15 en 16 zitten hierin verwerkt. Ik heb zowel de info uit de slides, het boek en mijn eigen notities hierin verwerkt. In het document heb ik een andere nummering gehanteerd (hoofdstuk 5, 6 en 7), maa...
HOOFDSTUK 5 – DE FYSIEKE ONTWIKKELING
DEEL 1: FYSIEKE GROEI EN HERSENONTWIKKELING
ADOLESCENTIE
LICHAMELIJKE VERANDERINGEN
• adolescentie = fase tussen kindertijd en (jong)volwassenheid
• in die fase gebeurd de transformatie: kinderlichaam volwassen lichaam
• dit is een heel ingrijpende transformatie die in diverse culturen/religies wordt gevierd met eigen
overgangsrituelen
o bat mitswa en bar mitswa (joodse traditie, ceremonie die gaat over het feit dat dochter/zoon
overgaat naar een fase waar zij/hij verantwoordelijkheid neemt om aan de geboden en
verboden van de joodse wet te gehoorzamen)
o quinceañera (meisje heeft leeftijd van seksuele rijping bereikt)
o vormsel (katholieke kerk, zalving en handoplegging)
o lentefeest (vrijzinnige gemeenschappen)
o …
vooraf:
• primaire geslachtskenmerken
o van bij geboorte aanwezig
o organen en structuren van het lichaam rechtstreeks betrokken op de voortplanting
o primaire geslachtskenmerken ondergaan veranderingen in de puberteit
o mannen: penis, scrotum/testikels
o vrouwen: vagina, schaamlippen
• secundaire geslachtskenmerken
o zichtbare tekenen van seksuele rijping
o ontstaan in puberteit
o mannen: schaamhaar, okselhaar, baard, stem
o vrouwen: borsten, schaamhaar, okselhaar
Puberteit komt op gang door activatie van neuro-endocriene systemen:
• HPG-as (verantwoordelijk voor gonadarche)
o H: hypothalamus
o P: hypofyse
o G: gonaden (= geslachtsklieren)
• HPA-as (verantwoordelijk voor adrenarche)
o H: hypothalamus
o P: hypofyse
o A: adrenal (= bijnieren)
Gonadarche en adrenarche zijn activatieprocessen die allebei een rol spelen in de puberteit.
activatie van de HPG-as:
• hypothalamus scheidt Gonadotropine Releasing Hormone (GnRH) af
• GnRH stimuleert hypofyse tot aanmaak gonadotrope hormonen namelijk:
, o LH (luteïniserend hormoon)
o FSH (follikelstimulerend hormoon)
• LH en FSH stimuleren de geslachtsklieren (= gonaden)
o jongens: testikels
o meisjes: eierstokken
• gonaden beginnen geslachtshormonen te produceren
o jongens: testosteron
o meisjes: oestrogeen/progesteron
• proces start bij meisjes gemiddeld twee jaar vroeger dan bij jongens (10/11j vs 12/13j)
activatie van de HPA-as:
• hypofyse maakt ook hormonen aan die de bijnieren activeren
• bijnieren produceren een aantal specifieke geslachtshormonen (J: androgenen, M: oestrogeen)
• dit proces komt al op gang voor de activatie van de HPG-as
• het is na start van de gonadarche mee verantwoordelijk voor enkele secundaire
geslachtskenmerken (o.m.: groei schaamhaar, acne…)
• hypofyse produceert ook meer groeihormoon
↓
• versnelde aanmaak v nieuwe kraakbeencellen in groeischijven
↓
• pubertaire groeispurt
o gemiddeld 9 à 10.5 cm per jaar (bijna even snel als in babytijd)
o MAAR groeipatronen tegengesteld aan die van babytijd
o start en einde bij meisjes gemiddeld twee jaar vroeger dan bij jongens (vanaf 10 vs. 12 jaar en
tot rond 14/15 vs 17 jaar)
o groei stopt wanneer groeischijven dichtgegaan zijn geen verdere groei meer mogelijk
vanaf dan
meisjes:
- borstontwikkeling (= telarche)
- schaamhaar
- groei schaamlippen en clitoris
- groeispurt, heupen breder
- okselhaar, zweet, acne
- baarmoeder groeit
- eisprong en eerste menstruatie (= menarche) (eerste menstruatie is zonder echte eisprong)
jongens:
- groei testikels (= teelballen)
- schaamhaar
- groei penis en scrotum
- groeispurt, schouders breeder
- okselhaar, zweet, begin baardgroei, acne
- spermatogenese → eerste zaadlozing (= spermarche/semenarche)
- stemverandering (doordat strootenhoofd groeit stembanden w langer diepere/lagere
stem)
, tannerschaal ( referentiekader voor artsen)
• vijf stadia puberteit
• gebaseerd op borstontwikkeling (V), schaamhaar (M en V) en externe genitaliën (M)
Verschil bij meisjes en jongens in timing van puberteit.
• verandering vet- en spiermassa verschillend naar gelang van geslacht
o jongens: sterkere toename spiermassa en minder vetpercentage in armen en benen
o meisjes: toename vetpercentage in armen en benen en relatief kleinere toename spiermassa
• bij jongens nemen ook longvolume en aantal rode bloedcellen in sterkere mate toe dan bij
meisjes
J meer fysiek uithoudingsvermogen
J betere atletische vaardigheden
HERSENONTWIKKELING
• hormonale veranderingen brengen grote veranderingen in structuur van en communicatie tussen
hersengebieden mee
o myelinisatie (= coating van axonen wat zorgt voor betere geleiding)
o pruning (= snoeien van overbodige synapsen)
• emotioneel/sociaal netwerk binnen hersenen rijpt sneller dan het cognitieve controlenetwerk →
tijdelijk onevenwicht
o verhoogde reactiviteit ten aanzien van zowel positieve als negatieve stimuli
o verhoogde sensitiviteit voor sociale stimuli
o impulsiviteit, roekeloosheid, sensatie zoeken, regelovertredend gedrag...
hersenontwikkeling tss 5 en 20 jaar:
- bij 5j nog heel wat niet-rijpe delen
- bij 20j zijn de grootste delen gerijpt, wat overblijft en dus nog niet gerijpt is zijn nog een paar
stukjes in de prefrontale cortex (= deel vd hersenen waarmee mensen denken, oordelen en
complexe inschattingen maken)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jitsevanderhulst. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.03. You're not tied to anything after your purchase.
