Summary
Samenvatting mediageschiedenis
- Course
- Institution
Samenvatting van nota's en slides. Geslaagd met 15/20
[Show more]
Seller
Follow
dw_vub
Reviews received
Content preview
Module 1 : De geschiedenis van de journalistiek1.1 Wat is journalistiek?
• nieuws, artikel schrijven voor kranten,…
• Kritisch zijn over wat er gebeurt ( de 4e macht, de waakhond )
• journalistiek als genre : bepaalde manier van schrijven
• het product zelf
• een beroep/discipline -> geheel aan normen, procedures, ..
Dominante visie op journalistiek als autonoom veld/beroep, en principes zoals objectiviteit,
feitelijkheid, scheiding opinie/feiten sterk Anglo-Amerikaans gekleurd
1.1.1 Vaak voorkomende woorden in kranttitels
Post (EN), Courrier (Fr); Times, De Tijd; Gazet van,..; Daily; Het laatste; Nieuws, News; Chronical,
Telegraaf; Plaatsnamen
1.1.2 Van waar komen bepaalde woorden?
• Gazet > Gazetta (Venetië, 1556) : gaza
• Coranto/ courant (actuele berichten)
• Newspaper : term uit 1670
• Verschijningsmoment : Le Soir, Le Matin, De Morgen
• Zeitung / tijding : “berichten uit”
➔ Geschiedenis traceren o.b.v. namen
1.2 Handel, religie, politiek, technologie & de vroege ontwikkeling van
de journalistiek
1.2.1 Wat is een krant?
• Vier voorwaarden :
1. Regelmatig en vast verschijningsritme
2. Continuïteit en herkenbare identiteit (titel, formaat, rubrieken, inhoud)
3. Focus op actualiteit
4. Gericht op (relatief) breed aantal thema’s
• Geen plots ontstaan maar trage ontwikkeling vanuit voorlopers & door verschillende bredere
ontwikkelingen
• Evolutie naar online nieuws met gedeeltelijk andere productie en consumptie (1 & 2 in mindere mate)
1.2.2 Nieuws & de prehistorie van de journalistiek
Sinds wanneer bestaat journalistiek?
o Altijd bestaan & is omnipresent : elke samenleving heeft manieren om nieuwheid te monitoren &
te delen
o Orale communicatie lange tijd zeer dominant : roddels & geruchten; nieuws verspreid door oa
marktkramers, kermismensen; analfabetisme, vertakt transportsysteem,..
Geschreven nieuws:
• 1e voorbeelden gekoppeld aan bestuur van grote rijken
• Belang ontwikkeling handel, kapitalisme → nieuws als instrument
1e gedrukte (voorloper vd) krant = 1605 Straatsburg (Toen DE); ‘Nieuwe Tydinghen’ in Antwerpen
Journalistiek als de relatief autonome sector/discipline die nieuws produceert : voornamelijk vanaf 2e
helft 19e eeuw (afhankelijk van wat we wel of niet als journalistiek beschouwen)
1
,1.2.3. Nieuws en politiek bestuur
Communicatie als beleidsinstrument
• Nood aan communicatie binnen grondgebied dat vanuit centraal machtscentrum wordt geregeerd
• Grote rijken (China tipao; voor ambtenaren & soms op publieke plaats) & Romeinse Rijk : bodes
(transporteren brieven))
• Orale communicatie te onbetrouwbaar voor efficiënte communicatie
Communicatie met het publiek
• 1e gekende communicatie van nieuws aan brede publiek : acta diurna (dagelijkse
handelingen) vanaf 59 vC tot 3e eeuw nC
• WIE : staatskrant : officiële mededelingen
• WAT : politiek, militair & gerechtelijks nieuws, natuurrampen, roddels,..
• HOE : opgehangen op publieke plaatsen; op perkament verspreid; voorgelezen aan
analfabeten
1.2.4 Nieuws, handel & de voorlopers vd krant
Handel als bron & publiek van nieuws
• Nieuws altijd belangrijk geweest voor handel :
o nood aan up-to-date info over wat er gebeurt in den wereld (oorlog,..)
o belang groeit door internationalisering handel, vooral vanaf 15 eeuw
• Nieuws verzameld door handelaars
o Nieuws verzameld via correspondenten (koopmansbrieven, handelsvertegenwoordigers)
o Gebundeld in nieuwsbrieven (vanaf 16e eeuw gedrukt)
o Verspreid via koeriers
o Rijke handelaars & banken hebben eigen nieuwsdiensten met koeriers
Verspreiding nieuws verbonden aan handel
• Transport, reizen
• Ontwikkeling postsysteem voor handel -> snellere verspreiding nieuws mogelijk
• Belangrijke handelssteden centraal in ontwikkeling krant
o Venetië (15e & 16e eeuw), Amsterdam (17e eeuw), Londen (17e & 18e eeuw)
o Voorlopers vd krant : gazetta (Venetië), coranto/courant (Amsterdam), gazetta (Londen)
o Knooppunten transport – wegennetwerk voor verspreiding
De handel in nieuws
• Veranderende relatie handel-nieuws
o “private exchange of intelligence” → “public consumption of information”
o nieuws wordt handelswaar, product
1.2.5 De boekdrukkunst en de krant
De boekdrukkunst
• Blokdruk vanaf 1000 in Europa, 770 in China
• Drukken losse karakters in China al vanaf 11e eeuw (groot # karakters groot nadeel); Europa in
1450 : Gutenberg , Vlaming Dirk Martens , Nederlander Laurens Janszoon Coster : 1e
boekdrukken met losse letters
• Verspreidt zich snel : Venetië wordt 1e centrum
• Prijs (sterk) van boeken
• Eerst vermenigvuldigen van bestaande boeken & maken van meer boeken zoals ze al
bestonden (Latijnse & Griekse boeken, + effect op verspreiding wettenschappelijke boeken)
• Belang van en voor religie :
o Drukken van pamfletten voor propaganda in godsdienststrijd vanaf 1e helft 16e eeuw
(Protestantisme – schisma binnen christendom)
o Pamfletten ook vormen van nieuws (nog geen verschijningsritme)
o Belang godsdienststrijd voor ontwikkeling van publicaties in nationale talen
2
,De krant & de boekdrukkunst
• Groeiende vraag naar nieuws
• 1e wekelijkse kranten vanaf 1605
o postsysteem door handel verder ontwikkeld
o focus op buitenlands nieuws
o vorstelijke censuur blijft wel behouden
• angst voor mobiliserende kracht vh medium
• privileges: toegang tot beroep van drukker afhankelijk van goedkeuring vorst
• preventieve censuur
• 1 vd verklaringen voor afwezigheid binnenlandse politieke berichtgeving
in kranten tot in 18e eeuw (ook: buitenlands nieuws meest interessant voor handelaars)
o 1e dagblad: 1783 (Pennsylvania, VS)
• Relatief late introductie gedrukte krant: minstens 150 jaar na boekdrukkunst (discussie over
welke titel precies de 1e gedrukte krant was
• Nieuws nog lang na ontwikkeling boekdrukkunst, handgeschreven : bv. koopmansbrieven
blijven dominant tot 17e eeuw
• Factoren die ontwikkeling gedrukte krant bemoeilijken
1. Slecht wegennetwerk bemoeilijkt distributie
2. Hoge graad analfabetisme
3. Technische onmogelijkheid om snel te drukken
4. Hoge kostprijs voor kopers
5. Preventieve censuur: vorstelijke keuring
1.3 Evolutie vd krant in de 19e eeuw
1.3.1 Krant en politiek in de 19e eeuw
Minder overheidscontrole en meer politiek
• Krant wordt politiek medium
• Krant als ruimte voor politiek debat/opinie pas vrij laat in ontwikkeling van kranten, vanaf 19 e eeuw :
bouwt deels verder op eerdere religieuze pamfletten
• Wegvallen/verminderen overheidscontrole in 19e eeuw 1 vd factoren in groeiende prominentie
binnenlands politiek nieuws
Krant & politiek in België in de 19e eeuw
Pers net voor ontstaan vd Belgische staat (tot 1814)
• Franse overheersing :
o Centralistisch persbeleid
o Kranten moeten regeringskrant Moniteur Universel volgen
o Alle kranten verplicht in Fr → verdere verfransing
• Koninkrijk der Nederlanden (1814-1830)
o Octrooi & preventieve censuur afgeschaft
o Ook vervolging om oppositiepers monddood te maken, verbannen van oppositiejournalisten
o Groot deel pers tegen Willem I (vanuit katholieke & Franstalige hoek)
o Journalisten betrokken in Belgische Revolutie & Voorlopig Bewind : bv Louis De Potter,
Charles Rogier
Belgische grondwet & de persvrijheid
• Voorlopig Bewind beschermt persvrijheid
• 7 feb 1831 : Belgische Grondwet zeer liberaal t.o.v. buurlanden
o art 18 : “Drukpers is vrij : censuur kan nooit ingesteld worden : geen borgstelling kan worden
geëist vd schrijver, uitgevers of drukkers”
o decreet op pers dat vrijheid beperkt (kritiek op koning & parlement)
• Kritische buitenlandse journalisten vestigen zich in Bxl : bv : Karl Marx
De 19e eeuwse opiniepers in België
• Pers sterk geopinieerd in 19e eeuw (sterker dan vandaag) : brede waaier aan opiniebladen
3
, o zeker 1e helft 19e eeuw binnen burgerlijke consensus
o nadien meer linkse bladen
o bijna allemaal Franstalig, pas laat 19e eeuw NL
Liberaal Katholiek Unionistisch Orangistisch radicaal
Progressieve & Progressievere & ultra- Tegen partijpolitieke Voor aansluiting bij Sociaal-
conservatieve conservatieve vleugel strijd, gesteund door NL, vooral in Gent, progressief &
vleugel Leopold I Luik & Antwerpen republikeins
Nederlandstalige kranten
• 1e helft 19e eeuwse pers hoofdzakelijk in het Frans
o bv. 1844: 33 dagbladen, allemaal in het FR; NL 1 tot 3-maal per week
o te weinig NL publiek voor dagblad (analfabetisme, Frans als taal elite in Vlaanderen)
• 1e Nederlandstalig Vlaams dagblad: Vlaemsch Belgie (1844-1844)
o initiatief van schrijvers (o.a. Henri Conscience)
o moreel conservatief (koppeling met anti-Franse)
o Vlaamsgezind en Belgisch patriottisch ( de evolutie van het Vlaams nationalisme)
• 1848 : nieuw NL dagblad in Vlaanderen (na afschaffing zegelbelasting)
Zegelbelasting & de elitaire pers
• Zegelbelasting tot 1848
o dure krant enkel voor bemiddelde burgers (+ er zijn 50 000 stemgerechtigden)
o remt radicale linkse pers voor lagere sociale klassen af
o ‘burgerlijke’ pers, liberaal of katholiek, grotendeels consensus over socio-economische
kwesties
• Verlaging zegelbelasting 1839, afgeschaft 1848
o prijs kan dalen
o belangrijke voorwaarde voor ontwikkeling massapers maar bv. geen plotse groei NL
dagbladen in Vlaanderen (te weinig publiek door ongeletterdheid) (wel meer weekbladen )
• Pas eind 19e eeuw echte groei NL dagbladen, loopt deels gelijk met ontwikkeling naar krant als
massamedium
1.3.2 Technologie, snelheid & prijs
Goedkoper en sneller drukken
• Massale oplages worden mogelijk door technologische innovaties :
drukpers & papier
• Stanhope drukpers (1800)
o metaal ipv hout → duidelijker drukken mogelijk
o 250 exemplaren/uur (Gutenberg is 125/uur)
• Pers aangedreven door stoomkracht (1914) → 1000/uur
• Rotatiepers (1850) verhoogt snelheid nog verder (8-12000/uur)
• Grotere oplagen → prijs (daling prijs ook door daling papier door gebruik ipv hout)
• Deadline kan later → nieuws actueler
Elektrische telegraaf & de snelheid van nieuwsgaring
• Ontkoppelt communicatie van (fysiek) transport
• Nieuwstransmissie nu langs correspondenten via post, spoorweg & scheepsvaart
• Grote impact op snelheid
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dw_vub. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.43. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
78140 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now