Samenvatting Psychiatrie een Inleiding - Nevid e.a. 9e editie
55 views 1 purchase
Course
Forensische psychopathologie (RGBUSTR010)
Institution
Universiteit Utrecht (UU)
Book
Psychiatrie, een inleiding
Complete en uitgebreide samenvatting van alle te lezen hoofdstukken uit 'Psychiatrie, een Inleiding' van Nevid e.a. (9e editie) voor het vak Forensische Psychopathologie aan de Universiteit Utrecht.
Samenvatting Psychatrie een Inleiding - Nevid e.a. (9e
editie)
H1. Introductie
Afwijkend gedrag
Psychopathologie is een deelgebied van de psychiatrie en psychologie die zich bezighoudt
met het beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen
daarvoor. Bijna iedereen heeft in meer of mindere mate wel eens in zijn leven met
psychische problemen of stoornissen te maken omdat we weleens extreme of onprettige
gedachten en gevoelens hebben of onbegrijpelijke, vreemde reacties of gedrag vertonen.
Maar wanneer is iemand nu gestoord of afwijkend? In de simpelste zin is het hebben van
een psychiatrische diagnose een criterium om deze vraag te beantwoorden. Ca. een op de
twee Nederlanders krijgt in zijn leven rechtstreeks te maken met een diagnosticeerbare
psychische stoornis: het geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragingen dat wordt
gekenmerkt door o.a. een storing in het functioneren en (persoonlijk) lijden. Dit grote aantal,
dat gepaard gaat met hoge zorgkosten, maakt dat psychische stoornissen een grote
maatschappelijke impact hebben. Wat (ab)normaal is hangt af van de tijd, de plaats en de
persoon: van de sociaal-culturele omgeving.
Criteria voor afwijkend gedrag
Deskundigen op het gebied van de geestelijke gezondheid gebruiken verschillende criteria
om te beoordelen of emoties, gedachten en gedrag afwijkend zijn:
1. Uitzonderlijk gedrag: afwijkend of abnormaal gedrag, afhankelijk van de cultuur
waarin iemand leeft. Echter, afwijkend gedrag op zichzelf is niet voldoende om
gedrag afwijkend te noemen (VB: een sporter die een wereldrecord neerzet).
2. Sociaal afwijkend: alle culturen hebben normen die bepalen welke vormen van
gedrag in welke context acceptabel zijn. Als behandelaren zich afvragen of gedrag
normaal of afwijkend is, moeten ze dus rekening houden met culturele verschillen.
tevens moet rekening worden gehouden met wat voor de betreffende generatie van
de patiënt als (ab)normaal kan worden beschouwd (VB: homoseksualiteit werd
vroeger als ziekte gezien).
3. Foute perceptie of interpretatie van de realiteit: als iemand de wereld om hem heen
niet accuraat waarneemt of interpreteert wordt dit gewoonlijk opgevat als teken van
een onderliggende psychische stoornis.
4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon: wanneer klachten zo hevig zijn dat
iemand niet meer goed kan functioneren.
5. Ongepast of contraproductief gedrag: gedrag dat geen bevrediging maar onprettige
gevoelens oproept wordt als afwijkend gezien. Gedrag dat ons beperkt in ons
vermogen om bepaalde rollen te vervullen of ons ervan weerhoudt om ons aan onze
omgeving aan te passen, kan ook als afwijkend worden opgevat.
6. Gevaar: gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf of voor anderen noemen
we doorgaans afwijkend./ ook hier is de sociale context van belang (VB: in tijden van
oorlog noemen we mensen die zichzelf opofferen moedig en heldhaftig, maar
mensen die zelfmoord plegen omdat ze de druk van het dagelijkse leven niet
aankunnen noemen we afwijkend).
1
,Afhankelijk van de situatie wegen sommige criteria zwaarder dan andere, maar in de meeste
gevallen gebruiken deskundigen een combinatie van de genoemde criteria.
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
In verschillende culturen wordt er anders gekeken naar wat afwijkend gedrag is. Gedrag fat
in de ene cultuur als afwijkend wordt bestempeld, kan in een andere cultuur heel normaal
zijn. Het is bij de beoordeling van afwijkend gedrag dan ook van belang om rekening te
houden met bijvoorbeeld culturele gebruiken, tradities, gewoontes, verklaringen en normen.
Woorden waarmee we psychische stoornissen in het westen beschrijven, hebben in
verschillende andere culturen een andere betekenis of er bestaat zelfs helemaal geen
equivalent voor. Daarnaast ligt de nadruk in andere culturen vaak op fysieke, somatische
symptomen, terwijl in westerse culturen de nadruk meer ligt op psychologische symptomen.
Het is dus belangrijk rekening te houden met de invloed van cultuur, etniciteit en religie op
de geestelijke gezondheid van mensen.
Historische visies op afwijkend gedrag en de behandeling ervan
In de hele geschiedenis zijn concepten van afwijkend gedrag bepaald door het
overheersende wereldbeeld van die tijd. Grofweg is het Westerse wereldbeeld veranderd
van geloof in bovennatuurlijke krachten, demonen of boze geesten waardoor mensen
gestraft of bezeten werden naar geloof in wetenschap en rede. In sommige andere culturen
echter, heerst nog steeds het geloof in bovennatuurlijke krachten en boze geesten.
Hippocrates stelde dat de gezondheid van het lichaam en de geest wordt bepaald door een
evenwicht in de lichaamssappen (humores). Een verstoring van dit evenwicht was
verantwoordelijk voor afwijkend gedrag.
In de middeleeuwen vond de katholieke kerk dat afwijkend gedrag een teken van
bezetenheid door boze geesten of de duivel was. Deze mensen werden door middel van
excorcisme (gebed, bezweingen, heen en weer zwaaien met een kruis,
afranselen/geselen/uithongeren van de ‘bezetene’) of uitdrijving behandeld. In dezelfde tijd
werd in de Arabische psychiatrie een humane visie op en behandeling van psychiatrische
patiënten nagestreefd. Het eerste psychiatrische ziekenhuis opende in 705. Rond 1600
werden krankzinnigengestichten (‘gekkenhuizen’) gebouwd, waarin de leefomstandigheden
zeer slecht waren. Mede dankzij Pussin en Pinel ontstond rond 1800 morele therapie:
behandeling gebaseerd op het idee dat patiënten door een menselijke bejegening en verblijf
in een ontspannen en respectvolle omgeving weer normaal zouden gaan functioneren.
In de jaren ’50 van de vorige eeuw begon er een nieuwe wind te waaien in de psychiatrie
door de introductie van nieuwe effectieve medicijnen en therapeutische behandelingen.
Hierdoor konden steeds meer patiënten in de gewone maatschappij functioneren voortaan.
De antipsychiatrische beweging uit de jaren ’70 stelde dat psychiatrische stoornissen
überhaupt niet bestonden en dat patiënten helemaal niet moesten worden behandeld, laat
staan in ziekenhuizen.
Eind 20e/begin 21e eeuw overheerst het idee dat men patiënten niet moet opnemen, tenzij
er geen goed alternatief is. Burgers en patiënten hebben in eerste instantie zelf de
verantwoordelijkheid om te participeren en hun problemen aan te pakken. Daarbij wordt er
steeds meer vanuit de herstelbenadering (patiënten krijgen een actieve rol in hun eigen
herstel en maatschappelijke participatie) gewerkt, is er een toenemend gebruik van
ervaringsdeskundigheid en krijgt het thema (de-)stigmatisering meer aandacht.
2
,Evidence-based medicine: het streven om gebruik te maken van het best beschikbare bewijs
(hoogste niveau: meta-analyse van randomized controlled trials) bij het maken van een
keuze voor de behandeling van een patiënt.
Ethiek in psychologisch onderzoek
In sociaalwetenschappelijk onderzoek gelden ethische principes voor onderzoek en
manieren om mensen aan onderzoek te onderwerpen. Twee belangrijke ethische principes
waarop de ethische richtlijnen zijn gebaseerd, zijn informed consent en vertrouwelijkheid.
Informed consent veronderstelt dat proefpersonen de vrijheid moeten hebben ervoor te
kiezen al dan niet mee te doen aan onderzoek en voldoende geïnformeerd moeten zijn over
het doel, de methoden, risico’s en voordelen van het onderzoek zodat zij een beslissing
kunnen nemen over hun deelname. Bij onderzoeken waarbij informatie is achtergehouden
of sprake is van misleiding, moeten de deelnemers hier achteraf over worden geïnformeerd
(debriefing).
Vertrouwelijkheid houdt in dat degenen die meedoen aan een onderzoek anoniem zullen
blijven. Onderzoekers zijn verplicht de vertrouwelijkheid te beschermen door hun verslagen
veilig op te bergen en geen identiteiten aan anderen te onthullen.
Kritische houding en denkwijze ten aanzien van de bestudering van afwijkend gedrag
Om wijs te worden uit de grote hoeveelheid beschikbare informatie over gezondheid via
media, kranten, internet en de wetenschap moeten we kritisch denken: een onderzoekende,
vragende houding aannemen ten opzichte van de zaken die we horen en lezen. Kritisch
denken betekent nooit afgaan op een eerste indruk en altijd beide kanten van een argument
of stelling bekijken. Een aantal belangrijke aspecten van kritisch denken zijn:
1. Blijf sceptisch: ga niet op eerste indrukken af en beoordeel zelf bewijsmateriaal, zoek
naar aanvullende informatie, en onderzoek de geloofwaardigheid van bronnen.
2. Denk na over definities en terminologie: afhankelijk van gebruikte terminologie
kunnen beweringen waar of onwaar zijn.
3. Weeg de aannamen of premissen waarop argumenten gebaseerd zijn: worden
verschillen verklaard door stoornissen of door stereotypering en etnische/culturele
verschillen?
4. Houdt in gedachten dat correlatie niet gelijk staat aan een causaal verband.
5. Overweeg de aard van de bewijzen waarmee conclusies worden onderbouwd:
sommige conclusies, zelfs schijnbaar wetenschappelijke, berusten op anekdotes en
persoonlijke voorkeur, niet op solide onderzoek.
6. Simplificeer niet te sterk
7. Generaliseer niet te sterk
3
, H2. Visies op afwijkend gedrag en behandelmethoden
Inleiding
Als we naar oorzaken en gevolgen van een stoornis kijken, is de patiënt tegenover ons het
resultaat van zijn eigen levensverhaal, de kenmerken van de stoornis, de leef-, woon- en
werkomgeving en de context waarin de persoon zich heeft ontwikkeld en de stoornis zich
afspeelt. Tot slot zijn de houding, visie, kennis en vaardigheden van de
behandelaar/onderzoeker tegenover de persoon en de culturele context waarin zij zich
bevinden van invloed.
Er zijn verschillende perspectieven te onderscheiden die een verklaring geven voor het
ontstaan van (afwijkende) emoties, gedachten en gedrag. De hieronder besproken
perspectieven geven alleen een gedeeltelijke verklaring van aspecten of processen die
betrokken zijn bij het ontstaan van emoties, gedachten en gedrag. Geen ervan geeft op
zichzelf een totale verklaring voor het ontstaan van psychische stoornissen.
Het biologische perspectief
Na de antipsychiatrie in de jaren ’70 heeft er weer een groei van het biologische perspectief
plaatsgevonden in de jaren ’80. Dit was het gevolg van de ontwikkeling van medicijnen voor
bepaalde psychische medicijnen, de opgang van hersenonderzoek en verbeterde technieken
om hersenfuncties en lichamelijke processen te meten met wetenschappelijk onderzoek.
Onze kennis van afwijkend gedrag is de afgelopen jaren dan ook enorm gegroeid.
Door middel van genenonderzoek probeert men te achterhalen welke rollen erfelijkheid en
omgeving spelen in de totstandkoming van gedrag.
- Genotype: verzameling eigenschappen die is vastgelegd in onze genetische code
- Fenotype: geheel van onze werkelijke, zichtbare trekken die een weerslag is van de
interactie tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden (zoals voeding,
onderwijs, lichaamsbeweging, ongelukken, ziekten en cultuur).
Mensen met een genotype dat hen gevoelig maakt voor bepaalde psychische stoornissen
hebben een genetische aanleg, waardoor de kans groter is dat ze die stoornis ontwikkelen
als respons op stress of andere factoren zoals een lichamelijk of psychologisch trauma.
Ook andere biologische factoren spelen een rol in de ontwikkeling van afwijkend gedrag,
met name het functioneren van het zenuwstelsel. Het zenuwstelsel is opgebouwd uit
neuronen: zenuwcellen die door het hele lichaam signalen doorgeven en met elkaar
communiceren door middel van chemische boodschappen (neurotransmitters).
Neurotransmitters transporteren de zenuwimpuls van het ene naar het andere neuron door
de synaps/synaptische spleet: een smalle spleet die zich tussen twee neuronen bevindt.
Dentrieten ontvangen boodschappen van andere neuronen, axonen sturen boodschappen
aan andere neuronen. Psychofarmaca zoals medicijnen tegen angst, depressie en
schizofrenie, lijken de beschikbaarheid van neurotransmitters in de hersenen te
beïnvloeden. Daarom vermoeden veel wetenschappers dat onregelmatigheden in de
werking van de neurotransmitters in de hersenen een belangrijke rol vormen in het ontstaan
van deze abnormale gedragspatronen. Welke exacte mechanismen hier de oorzaak van zijn
is echter nog niet bekend.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anneschnitzler. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.62. You're not tied to anything after your purchase.
