Samenvatting Rechtswetenschap (literatuur en aantekeningen hoorcolleges)
52 views 3 purchases
Course
Rechtswetenschap
Institution
Tilburg University (UVT)
Dit document is een samenvatting van alle verplichte literuur dat is opgegeven door Tilburg University. Daarnaast bevat het aantekeningen van alle gegeven hoorcollege's en extra colleges.
Het document heeft een duidelijk inhoudsopgave en structuur.
Week 1:
Witteveen – Geordende wereld van het recht
Ippel – Recht in perspectief: over de normatieve grondslagen van het recht
Loth – meesterlijk recht
Witteveen:
Recht als betekenissysteem: een betekenissysteem betreft de geordende, georganiseerde
blik. Er is altijd meer dan 1 manier van kijken. Eigenlijk het recht als betekenissystemen.
Wie een bepaald standpunt heeft ingenomen, komt snel in de verleiding te denken dat wat
er vandaar uit te zien is, ook het juiste beeld is. Pas als we ook een ander standpunt hebben
ingenomen, kunnen we van die verleiding loskomen.
De hiërarchische methode heeft een functie: namelijk orde aanbrengen in een anders
chaotische veelheid aan wetgevers.
Antwoord op: Wat is het recht? Ligt aan je visie op het recht.
Uitspraak:
Man begraven van vrouw. Gemeente wilde vrouw eruit te halen.
Rechtbank: de voorzieningenrechter stelt vast dat verzoeker onbestreden heeft gelaten dat
hij de Wet op de lijkbezorging heeft overtreden door zijn op 20 juli 2016 overleden
echtgenote te begraven op grond die niet door de gemeenteraad is aangewezen als
bijzondere begraafplaats.
In geschil is of sprake is van bijzondere omstandigheden op grond waarvan van verweerder
kan worden gevergd dat handhavend optreden achterwege wordt gelaten. Hiertoe oordeelt
de voorzieningenrechter dat van een concreet zicht op legalisatie niet is gebleken. Verzoeker
heeft weliswaar aan de gemeenteraad verzocht om van de tuin een begraafplaats te maken,
een besluit op die aanvraag is nog niet genomen en geen idee over of de gemeenteraad
bereid is om zo’n verzoek te behandelen.
Resteert de vraag of handhavend optreden zodanig onevenredig is in verhouding tot de
daarmee te dienen belangen dat verweerder op grond daarvan van optreden had behoren af
te zien. De voorzieningenrechter beantwoordt die vraag bevestigend. De mogelijkheid
bestaat namelijk dat de gemeenteraad de begraafplaats wijst als bijzondere begraafplaats.
Aanwijzing zou tot gevolg hebben dat de echtgenote van verzoeker, na uitvoering van de
last, nogmaals opgegraven en herbegraven zou moeten worden. Nu het belang dat aan
grafrust wordt gehecht blijkens de totstandkomingsgeschiedenis van de Wet op de
lijkbezorging groot is en dit zelfs als uitgangspunt dient te worden genomen, acht de
voorzieningenrecht dit zeer onwenselijk.
Conclusie rechter: zolang geen duidelijkheid bestaat over de aanwijzing van de begraafplaats
als bijzondere begraafplaats door de gemeenteraad prevaleert het belang van verzoeker om
die reden boven de beginselplicht tot handhaving van verweerder.
Het belang van grafrust weegt hoger.
Maar als de gemeente de plaats toch afwijst, zou de hergraving moeten plaatsvinden. Voor
nu even een pas op de plaats.
1
,Visie op het recht:
Niet een definitie die niet heel strikt de wet volgt.
Casus: Duitslandse had geschreven ‘Hitler ist ein massemorder und schuld am kriege!’.
Justitie (Puttfark) had hem aangegeven. Die man werd vermoord.
Puttfark werd veroordeeld na de oorlog tot levenslang gevangenis. Medeplichtig tot moord.
Volgens de rechter bestond er geen algemeen rechtsplicht tot aangifte. Ook niet tijdens de
oorlog. Bovendien voldeed de justitie in die tijd niet aan de criteria om echt van recht te
kunnen spreken.
Rechter: Puttfark was in strijd met het recht. Maar als je naar de geschreven recht kijkt, is dit
niet zo makkelijk gezegd.
3 betekenissystemen/ perspectieven:
1. Positivisme: neemt als positieve, geldende recht als uitgangspunt. Recht is een door de
bevoegde instanties gezaghebbend vastgestelde verzameling van regels en begrippen. Ziet
het recht als een tekst. Taak van de jurist is dat hij of zij degene is die in het labyrinth van
regels en begrippen de weg kent. De verzamelen is voortdurend in beweging (nieuwe of
afgeschafte).
Belangrijkste vraag: wat is geldend recht?
Puttfark: goed of slecht recht maakt niet uit. Als het maar op goede procedure tot stand is
gekomen.
Zachtere stelling van de rechter: je wordt vervolgd omdat wat je hebt gedaan niet goed is.
Dit was wel gerechtvaardigd door de wet maar nog steeds niet goed. Rechter is open
hierover. -> rechtszekerheid wordt geschonden. Hij wordt met terugwerkende kracht
vervolgd.
Recht is verzameling van regels en begrippen die op basis van de daarvoor geldende
procedures zijn tot stand komen. -> bijv. NL Grondwet: formele wet wordt gemaakt door
regering en Staten-Generaal samen (art. 81 Gw).
Vormelijke kenmerken zijn belangrijk om te bepalen wat recht is = geeft houvast.
Recht en moraal zijn niet onlosmakelijk met elkaar verbonden = slecht recht is dus ook
geldend recht.
Voor positivist gaat het in het recht om dwingende voorschriften: regels de aard hebben van
bevelen. Achter die bevelen staat het hele geweldsapparaat van de overheid: alleen al het
bestaan van de mogelijkheid van afdwinging van het recht leidt het maatschappelijk verkeer
in goede banen, omdat mensen beseffen dat ze zich maar beter aan de regels kunnen
houden dan een conflict met de staat te riskeren.
Verschillen tussen soorten rechten is belangrijk, omdat door deze verschillen het recht
systematisch kan worden bestudeerd. Belangrijk verschil:
- primaire rechtsregels: die normen geven voor het gedrag van degenen tot wie de regels
zich richten
- secundaire rechtsregels: die aangeven op welke manier en door wie primaire rechtsregels
geldig kunnen worden gemaakt.
2
,Positivisme is een benadeling die democratisch is, want door de gelding van de beslissingen
van de wetgever te aanvaarden, toont men respect voor het democratisch proces: bij het
maken van wetten is immers de volksvertegenwoordiging betrokken.
Probleem is wel waarop de gelding van de secundaire rechtsregels van een bepaalde
rechtsgemeenschap eigenlijk berust. Welke rechtsregel beheerst eigenlijk de
totstandkoming van de grondwet?
Voordelen:
- door zich te concentreren op de verzameling geldende regels en begrippen, kan men
methoden ontwikkelen om het geldende recht op te sporen.
- door gebruik te maken van die methoden een zeker normatief houvast ontstaat voor de
jurist en voor de niet-jurist. Er is een verstandige werkverdeling mogelijk: de jurist is de
ambachtsman die de gewone burger kan helpen het geldende recht te begrijpen.
- de positivistische aanpak leidt tot volledige kennis van het geldende recht en daarmee
wordt gestalte gegeven aan het ideaal van de rechtszekerheid: dat iedereen die daaraan
behoefte heeft, in staat is kennis te nemen van de regels die hem of haar aangaan. Als het
recht kenbaar is voor iedereen en als precies vaststaat wat de betekenis van de rechtsregels
is, kan er pas echt voor gezorgd worden dat iedereen in rechte gelijk behandeld wordt.
- rechtszekerheid, helderheid, duidelijk
- rechter heeft een stevige achterbang.
Nadelen:
- de formule ‘recht is een verzameling regels en begrippen’ is onvolledig. Er wordt bijv. niets
gezegd over de uitvoering van de regels in de praktijk en die hoort ook tot het recht.
- de visie op het recht heeft een gebrek aan inhoud. Waar hoort de rechtvaardigheid in het
recht thuis?
Rechtszekerheid heeft niet alleen te maken met kennis van het recht, maar in de eerste
plaats met het maatschappelijk verkeer en met wat men daarin redelijkerwijs van anderen
mag verwachten. De gelijkheid van mensen heeft niet alleen een juridische, maar ook een
maatschappelijke kant. Ook die overwegingen pleiten voor een ruimere omschrijving van het
geldende recht.
- ook kritiek op de democratische veronderstelling: is die veronderstelling niet eigenlijk een
fictie? Er zijn maar weinig volksvertegenwoordigers die zich met de details van de
wetsvoorstellen bezighouden.
- recht is soms onrechtvaardig en wat doe je dan?
2. Natuurrecht: uitgangspunt: iedereen is met rede begiftigd, en kan voor zichzelf nagaan
wat onrecht is en dat hieruit voortvloeit dat aan de kwaliteit van het geldende recht
bepaalde eisen moeten worden gesteld. Recht moet zoveel mogelijk synoniem zijn met
gerechtigheid.
Recht heeft 2 aspecten:
- naast het gepositiveerde recht is er een ideaal recht, waaraan de geldende regels kritisch
getoetst moeten en kunnen worden. = natuurrecht. Wie zich op een natuurrechtelijk
standpunt stelt, maakt voortdurend vergelijkingen tussen hogere normen en geldende
3
, regels. Recht is onvolledig gerealiseerde rechtvaardigheid. Regels zijn gezaghebbend. De
hogere regels zijn absolute geboden en verboden.
Het geschreven recht is in deze visie de neerslag van het ongeschreven recht. Het recht
wordt voorwaardelijk als tekst opgevat. Er moet een voortdurende ijking plaatsvinden van
geldende normen aan hogere waarden, bijvoorbeeld aan rechtsbeginselen.
Belangrijkste vraag: wat is rechtvaardig recht?
Kan Puttfart bestraffen omdat het recht waarop hij zich beroept, eigenlijk geen recht is. In
strijd met een aantal hoge regels.
Het positieve recht is in principe onvolledig gerealiseerde rechtvaardigheid = recht moet
zoveel mogelijk synoniem zijn met gerechtigheid.
Het positieve recht moet voldoen aan beginselen van rechtvaardigheid. Opstellen van wetten,
die procedure is ook belangrijk.
Vormelijke kenmerken zijn belangrijk om te bepalen wat recht is, maar inhoudelijke
kenmerken evenzeer.
Recht en moraal zijn wel onlosmakelijk met elkaar verbonden: (heel erg) slecht recht is geen
geldend recht.
Mag een politieke partij op grond van religieuze overtuigingen vrouwen het lidmaatschap
ontzeggen? Als men een dergelijke vraag voorlegt aan een positivist, dan zal deze nagaan of
er in het strafrecht een zodanig geformuleerde anti-discriminatiebepaling bestaat dat de SGP
strafrechtelijk kan worden vervolgd.
Voor de natuurrechtaanhanger zijn dit belangrijke vragen, maar niet de enige: uit het
gelijkheidsbeginsel vloeit voort dat in het positieve recht geen bescherming mag worden
gegeven aan praktijken die daarmee evident in strijd zijn, zoals in het geval van een politieke
partij die vrouwen niet toelaat. De natuurrechtelijke visie richt zich niet primair op de regels
van het positieve recht en moedigt ook geen erg diepgaand onderzoek aan naar de concrete
omstandigheden van het geval (juist kenmerkend voor het interactionisme), maar stelt juist
de algemene normen die voor iedereen gelijkelijk gelden aan de orde.
Iedereen moet het eens kunnen worden over algemeen geldende zoals de universele
mensenrechten.
Veel natuurrechtelijke normen zijn niet ongeschreven, maar onder woorden gebracht in
geldende rechtsregels (mensenrechtenverdragen, fatsoennormen)
Voordelen:
- de natuurrechtaanhanger hoeft zich niet dienstbaar op te stellen aan de status quo. Al het
geldende recht kan kritisch worden getoetst en als het onrechtvaardig is, worden
afgewezen. -> kwaliteit van het rechtssysteem waarborgen. Kritische toetsing van het
gepositiveerde recht.
- de door het natuurrecht gevoerde discussies een breed bereik hebben. Het lijkt ook
eenvoudiger te achterhalen wat men rechtvaardig en vooral onrechtvaardig vindt, dan om
het gehele geldende recht te kennen. Je kan makkelijk meepraten.
- het natuurrecht is democratisch, omdat men accepteert in het normale geval volledig het
democratische proces, maar gaat tot een toets over van de kwaliteit van de uitkomsten
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maykevandenberghe. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.13. You're not tied to anything after your purchase.
