Summary
Samenvatting: geschiedenis van de psychologie - kijken naar de mens
- Course
- Institution
Een ZEER UITGEBREIDE volledige samenvatting van het boek, alle powerpoints en notities!
[Show more]
3 reviews
By: allisonvanloo1 • 4 months ago
By: astridweemaes • 5 months ago
Well structured and very comprehensive, definitely recommended!
By: patriciavandendooren • 5 months ago
Seller
Follow
emilievanhecke
Reviews received
Content preview
Geschiedenis van de psychologieInhoudsopgave
1. Inleiding ............................................................................................................................... 9
1.1. Opzet .................................................................................................................................. 9
1.1.1. Basisstramien ............................................................................................................. 9
1.1.2. Verschillende invalshoeken ............................................................................................. 9
1.1.2.1. Sociaal-economische context ................................................................................. 9
1.1.2.2. Maatschappelijk mensbeeld ..................................................................................10
1.1.2.3. Wetenschappelijke ontwikkelingen .........................................................................10
1.1.2.4. Studie van het psychologische ...............................................................................10
1.1.3. Tijdsperiode en tijdvakken ..............................................................................................11
1.1.3.1. Tijdsperiode ..........................................................................................................11
1.1.3.2. Tijdsvakken ...........................................................................................................11
1.1.4. Beperkingen ..............................................................................................................12
1.1.4.1. Vertekeningen .......................................................................................................12
2. Geschiedschrijving ............................................................................................................. 13
2.1. Motivering om terug te blikken op het verleden .................................................................... 13
2.1.1. Traditionele benadering ..................................................................................................13
2.1.2. Hedendaagse benadering...........................................................................................14
2.1.2.1. Inhoud ..................................................................................................................14
2.1.2.2. Reflectie................................................................................................................14
2.1.2.2.1. Situering van de psychologie in tijd en ruimte ....................................................15
2.1.2.2.2. De psychologie als discipline ...........................................................................16
2.2. Waarover gaat de geschiedenis van de psychologie? ........................................................... 16
2.2.1. Drie visies op ‘de ontdekking van het bewustzijn’ .........................................................16
2.2.1.1. Realistische visie ...................................................................................................17
2.2.1.2. Instrumentalistische visie ......................................................................................17
2.2.1.3. Constructivistische visie ........................................................................................17
2.2.2. De constructie van een psychologische werkelijkheid ..................................................17
2.2.2.1. Linguïstisch determinisme .....................................................................................17
2.2.2.2. Geen natuurlijke fenomenen ..................................................................................18
2.2.2.3. Implicaties voor de geschiedenis van de psychologie ..............................................18
2.3. Strekkingen in geschiedschrijving ....................................................................................... 18
2.3.1. Internalisme versus externalisme ...............................................................................19
2.3.1.1. Internalisme ..........................................................................................................19
2.3.1.2. Externalisme .........................................................................................................19
2.3.1.3. Evaluatie ...............................................................................................................19
2.3.2. Sociaal-constructivisme ............................................................................................19
2.3.3. Grote figuren versus tijdsgeest ....................................................................................20
2.3.3.1. Grotefigurengeschiedenis ......................................................................................20
2.3.3.2. Bedenkingen .........................................................................................................20
2.3.3.3. Evaluatie ...............................................................................................................20
2.3.3.4. Terzijde: Boring en de demystificatie van de historicus .............................................21
2.4. Valkuilen bij geschiedschrijving .......................................................................................... 21
2.4.1. Whig-geschiedschrijving ............................................................................................21
2.4.2. Presentisme ..............................................................................................................22
2.4.3. Simplificatie ..............................................................................................................22
1
,3. De renaissance (15de – 16de eeuw) ......................................................................................... 23
3.1. Sociaal-economische context ............................................................................................ 23
3.1.1. Van middeleeuwen naar renaissance ..............................................................................23
3.1.1.1. Het ontstaan van de renaissance ............................................................................23
3.1.1.2. De ontwikkeling van steden in de latere middeleeuwen ...........................................24
3.1.2. Belangrijke ontwikkelingen .........................................................................................24
3.1.2.1. De uitvinding van de boekdrukkunst in 1440 ............................................................24
3.1.2.2. De val van Constantinopel in 1453 ..........................................................................25
3.1.2.3. Het gebruik van buskruit vanaf de 15de eeuw ...........................................................25
3.1.2.4. De ontdekking van Amerika in 1492 ........................................................................25
3.1.2.5. De (Contra)reformatie ............................................................................................26
3.1.2.5.1. Maarten Luther en de Reformatie in 1517 ..........................................................26
3.1.2.5.2. De drie principes van het protestantisme ..........................................................27
3.1.2.5.3. De Contrareformatie ........................................................................................27
3.1.2.5.4. Het belang van de Reformatie...........................................................................27
3.2. Maatschappelijk mensbeeld .............................................................................................. 28
3.2.1. Kunst en literatuur......................................................................................................28
3.2.2. Dagelijks leven ...........................................................................................................28
3.2.3. Protestantse geloof ....................................................................................................29
3.2.4. Humanisme...............................................................................................................29
3.2.4.1. Erasmus en de vrije wil ...........................................................................................29
3.2.4.2. Montaignes scepticisme en mensvisie ....................................................................30
3.2.4.2.1. Scepticisme ....................................................................................................30
3.2.4.2.2. Tegen een overdreven optimistische visie op de mens ........................................30
3.2.4.2.3. De mens als zelfstandig individu .......................................................................31
3.3. Wetenschap en wetenschappelijke methode ...................................................................... 31
3.3.1. De rol van werken uit de klassieke oudheid ..................................................................31
3.3.1.1. Middeleeuwen .......................................................................................................31
3.3.1.1.1. Augustinus’ vertaling van Plato .........................................................................31
3.3.1.1.2. Thomas van Aquino’s synthese tussen theologie en filosofie ..............................31
3.3.1.1.3. Achterliggende wereldbeschouwing .................................................................32
3.3.1.2. Renaissance..........................................................................................................32
3.3.1.2.1. Euclidische meetkunde....................................................................................32
3.3.1.2.2. Atomisme........................................................................................................33
3.3.2. De eerste tekenen van moderne wetenschappen ........................................................33
3.3.2.1. De uitvindingen van Leonardo da Vinci ....................................................................33
3.3.2.2. De copernicaanse revolutie in 1543 ........................................................................33
3.3.2.3. Vesalius’ werk over de anatomie van de mens .........................................................34
3.4. Studie van het psychologische ........................................................................................... 35
3.4.1. Eerste allusies op het psychologische .........................................................................35
3.4.2. Individuele verschillen ...............................................................................................35
4. De mechanisering van het wereldbeeld (17de eeuw) .............................................................. 36
4.1. Sociaal-economische context ............................................................................................ 36
4.2. Maatschappelijk mensbeeld .............................................................................................. 37
4.2.1. De mens als rationeel individu ....................................................................................37
4.2.2. Belangrijke “influencers” ............................................................................................37
4.2.3. De ontdekking van het kind .........................................................................................37
4.3. Wetenschap en wetenschappelijke methode ...................................................................... 38
4.3.1. Wetenschappelijke ontwikkelingen .............................................................................38
4.3.1.1. Biologie .................................................................................................................38
4.3.1.1.1. Harveys beschrijving van de bloedsomloop .......................................................38
4.3.1.1.2. Van Leeuwenhoeks microscopisch onderzoek ...................................................39
2
, 4.3.1.2. Fysica ...................................................................................................................39
4.3.1.2.1. De beweging van de planeten volgens Kepler ....................................................40
4.3.1.2.2. Galilei .............................................................................................................40
4.3.1.2.3. Newtons Principia Mathematica .......................................................................41
4.3.1.3. Wiskunde ..............................................................................................................42
4.3.1.3.1. (Toegepaste) wiskunde .....................................................................................42
4.3.1.3.2. Statistiek .........................................................................................................42
4.3.2. Algemene kenmerken.................................................................................................43
4.3.2.1. Mechanisering van het wereldbeeld ........................................................................43
4.3.2.1.1. Clockwork universe..........................................................................................43
4.3.2.1.2. Observeren, ontleden en experimenteren .........................................................43
4.3.2.2. De oprichting van wetenschappelijke academies ....................................................44
4.3.3. Wetenschappelijke methode ......................................................................................44
4.3.3.1. Descartes’ rationalisme .........................................................................................44
4.3.3.1.1. Onbetwijfelbare kennis ....................................................................................44
4.3.3.1.2. Het belang van deductie ..................................................................................45
4.3.3.2. Bacons empirisme .................................................................................................45
4.4. Studie van het psychologische ........................................................................................... 47
4.4.1. Galilei’s observatie.....................................................................................................47
4.4.2. Descartes’ mensvisie .................................................................................................48
4.4.2.1. Descartes’ dualisme ..............................................................................................49
4.4.2.1.1. Het lichaam als machine..................................................................................49
4.4.2.1.2. Het bewustzijn of de res cogitans .....................................................................50
4.4.2.1.3. De interactie tussen lichaam en ziel..................................................................50
4.4.2.1.4. Eenheid van geest en lichaam ..........................................................................51
4.4.2.2. Evaluatie ...............................................................................................................51
4.4.3. Lockes Essay concerning human understanding .........................................................52
4.4.3.1. Geen aangeboren ideeën .......................................................................................52
4.4.3.2. Ervaring als enige bron van kennis ..........................................................................53
4.4.3.3. Ideas of sensation .................................................................................................53
4.4.3.3.1. Enkelvoudige ideeën ........................................................................................53
4.4.3.3.2. Complexe ideeën .............................................................................................53
4.4.3.4. Evaluatie ...............................................................................................................54
4.4.4. Hobbes’ opvattingen over emotie en motivatie ............................................................55
5. Verlichting (18de eeuw)......................................................................................................... 56
5.1. Sociaal-economische context ............................................................................................ 56
5.1.1. Economie ..................................................................................................................56
5.1.1.1. Economische context ............................................................................................56
5.1.1.2. Ontstaan van het liberalisme ..................................................................................57
5.1.1.3. Economische maatschappijvisie van Smith ............................................................57
5.1.1.3.1. Het individu als uitgangspunt ...........................................................................57
5.1.1.3.2. De onzichtbare hand ........................................................................................58
5.1.1.3.3. Het principe van arbeidsdeling .........................................................................58
5.1.2. Maatschappelijke tijdsgeest .......................................................................................58
5.1.2.1. Het belang van de rede en het vooruitgangsgeloof ...................................................58
5.1.2.2. Maatschappelijke revoluties ...................................................................................58
5.2. Maatschappelijk mensbeeld .............................................................................................. 59
5.2.1. Het verlichtingsideaal van het rationele en autonome individu .....................................59
5.2.1.1. Omschrijving .........................................................................................................59
5.2.1.2. Utilitarisme ...........................................................................................................60
5.2.1.3. Secularisering .......................................................................................................60
5.2.1.4. Het belang van de opvoeding ..................................................................................60
5.2.2. Het begin van de romantiek ........................................................................................61
5.2.2.1. Gevoel in plaats van rede .......................................................................................61
3
, 5.2.2.2. Rousseaus visie op mens en opvoeding ..................................................................61
5.3. Wetenschap en wetenschappelijke methode ...................................................................... 62
5.3.1. Wetenschappelijke ontwikkelingen .............................................................................63
5.3.1.1. Scheikunde ...........................................................................................................63
5.3.1.2. Biologie .................................................................................................................63
5.3.1.3. Taalkunde..............................................................................................................64
5.3.1.4. Statistiek ...............................................................................................................64
5.3.1.5. Fysiologie ..............................................................................................................64
5.3.1.5.1. Reflex ..............................................................................................................64
5.3.1.5.2. De werking van zenuwimpuls en elektriciteit .....................................................65
5.3.2. Algemene kenmerken.................................................................................................66
5.3.2.1. De machine als basismodel ...................................................................................66
5.3.2.2. Secularisering .......................................................................................................66
5.3.2.3. Een nieuwe vorm van humanisme ..........................................................................66
5.3.2.4. Wetenschapspopularisering ..................................................................................67
5.3.3. Wetenschappelijke methode ......................................................................................67
5.4. Studie van het psychologische ........................................................................................... 68
5.4.1. Verschillende standpunten in het lichaam-geest probleem ..............................................68
5.4.1.1. Het materialisme van La Mettrie .............................................................................68
5.4.1.2. Het psychofysisch parallellisme van Hartley ...........................................................69
5.4.1.3. Het geestelijk monisme van Berkeley ......................................................................70
5.4.1.4. Humes bundelversie van het dualisme ...................................................................71
5.4.2. Het empiristische project naar kennisverwerving .........................................................72
5.4.2.1. Berkeley ................................................................................................................72
5.4.2.2. Hume ....................................................................................................................72
5.4.2.2.1. Demarcatie van kennis .....................................................................................72
5.4.2.2.2. Het ontstaan van associaties............................................................................73
5.4.3. Individuele verschillen ...............................................................................................73
5.4.3.1. Hartleys visie .........................................................................................................73
5.4.3.2. Lavaters fysiognomie .............................................................................................74
5.4.3.3. Gall en de frenologie ..............................................................................................74
5.4.3.3.2. Onderstellingen en wetenschappelijke evaluatie ..................................................75
5.4.3.3.3. Impact ................................................................................................................76
5.4.4. Personen met psychische problemen .........................................................................76
5.4.4.1. Morele behandeling ...............................................................................................76
5.4.4.1.1. Tuke en Pinel ....................................................................................................76
5.4.4.1.2. Chiarugi ..........................................................................................................77
5.4.4.2. Het mesmerisme ...................................................................................................77
5.4.4.2.1. De theorie van het dierlijk magnetisme .............................................................78
5.4.4.2.2. Behandeling door een magnetiseur ..................................................................78
5.4.4.2.3. Het rapport van de Franse Académie ................................................................78
5.4.4.2.4. Het belang van Mesmer....................................................................................79
6. Naar een moderne maatschappij (19de eeuw) ....................................................................... 80
6.1. Sociaal-economische context ............................................................................................ 80
6.1.1. Grote sociaal-economische veranderingen .................................................................80
6.1.1.1. Bevolkingstoename ...............................................................................................80
6.1.1.2. Verstedelijking .......................................................................................................81
6.1.1.3. Industriële revolutie ...............................................................................................81
6.1.1.4. Sociale ongelijkheid ...............................................................................................82
6.1.1.4.1. Klassenmaatschappij ......................................................................................82
6.1.1.4.2. De ijzeren loonwet ...........................................................................................82
6.1.1.4.3. Het marxisme ..................................................................................................83
6.1.1.5. Politieke hervormingen...........................................................................................83
6.1.1.6. Secularisatie .........................................................................................................84
4
, 6.1.1.7. Nationalisme .........................................................................................................84
6.1.1.8. Afschajing van de slavernij ....................................................................................85
6.1.1.9. Kolonialisme en imperialisme ................................................................................85
6.1.2. Sociaal management .................................................................................................86
6.1.2.1. Definitie ................................................................................................................86
6.1.2.2. Nieuwe kenmerken ................................................................................................86
6.1.2.2.1. Motieven .........................................................................................................86
6.1.2.2.2. Nieuwe en uiteenlopende toepassingsgebieden ................................................87
6.1.2.2.3. Toenemende invloed van de overheid ................................................................89
6.1.2.2.4. Wetenschappelijk gefundeerd ..........................................................................89
6.1.2.2.5. Individualisering van de aanpak ........................................................................90
6.1.2.3. Besluit...................................................................................................................90
6.2. Maatschappelijk mensbeeld .............................................................................................. 91
6.2.1. Romantiek .................................................................................................................91
6.2.1.1. Mens- en wereldbeeld............................................................................................91
6.2.1.2. De interesse voor het onbewuste ............................................................................91
6.2.1.3. Het belang van de geschiedenis .............................................................................92
6.2.2. Kenmerken ................................................................................................................92
6.2.2.1. De waarde van gevoelens .......................................................................................92
6.2.2.2. Het belang van het individu ....................................................................................92
6.2.2.3. Het patriarchale gezin ............................................................................................93
6.2.2.4. De geprivilegieerde status van de witte man ............................................................93
6.2.2.4.1. Vrouwen en de niet-witte mensen .....................................................................93
6.2.2.4.2. Biologische legitimatie .....................................................................................94
6.3. Wetenschap en wetenschappelijke methode ...................................................................... 94
6.3.1. Algemene kenmerken.................................................................................................94
6.3.1.1. Wetenschappelijke ontdekkingen en nieuwe wetenschappelijke disciplines .............94
6.3.1.2. De universiteiten als centra van wetenschap ...........................................................95
6.3.1.2.1. “Wissenschaft und Bildung” aan Duitse universiteiten .......................................95
6.3.1.2.2. Belangrijke contextfactor bij het ontstaan van de experimentele psychologie ......96
6.3.1.3. De roep vanuit de praktijk .......................................................................................96
6.3.2. Wetenschappelijke ontwikkelingen .............................................................................96
6.3.2.1. Darwins evolutieleer ..............................................................................................96
6.3.2.1.1. Variatie en natuurlijke selectie ..........................................................................97
6.3.2.1.2. Het belang van Darwin .....................................................................................97
6.3.2.2. Statistiek ...............................................................................................................98
6.3.2.2.1. Quetelet ..........................................................................................................98
6.3.2.3. Fysiologie ..............................................................................................................99
6.3.2.3.1. Sensorische en motorische zenuwbanen ..........................................................99
6.3.2.3.2. Het meten van snelheid van zenuwgeleiding ................................................... 100
6.3.2.3.3. Structuur van de hersenen ............................................................................. 102
6.3.3. Nieuwe wetenschappelijke methoden en wetenschapschapsidealen......................... 104
6.3.3.1. Aanzet tot de hypothetisch-deductieve methode .................................................. 104
6.3.3.2. Verdere uitwerking van het experimentele design .................................................. 105
6.3.3.3. Het positivisme ................................................................................................... 105
6.3.3.3.1. Basisopvatting ............................................................................................... 105
6.3.3.3.2. Het maatschappelijk positivisme van Comte................................................... 106
6.3.3.3.3. Het wetenschapsfilosofische positivisme van Mach ........................................ 107
6.3.3.4. Het pragmatisme ................................................................................................. 107
6.3.3.5. De geesteswetenschappelijke benadering van Dilthey ........................................... 108
6.3.3.5.1. Natuur- versus cultuurwetenschappen ........................................................... 109
6.3.3.5.2. Pleidooi voor een geesteswetenschappelijke psychologie ................................ 109
6.4. Studie van het psychologische ......................................................................................... 110
6.4.1. Het einde van het associationisme ........................................................................... 111
6.4.1.1. James Mill ........................................................................................................... 111
5
, 6.4.1.2. John Stuart Mill .................................................................................................... 111
6.4.2. Wundt en het ontstaan van de experimentele psychologie ......................................... 112
6.4.2.1. Wetenschappelijke methoden gebruikt door Wundt .............................................. 113
6.4.2.1.1. Inleiding ........................................................................................................ 113
6.4.2.1.2. Het experiment als alternatief voor de verguisde introspectie........................... 114
6.4.2.1.3. Kwantificeren ................................................................................................ 115
6.4.3.1.4. De historische methode .................................................................................... 118
6.4.2.2. Wundts visie op het bewustzijn ............................................................................ 118
6.4.2.2.1. Het bewustzijn als stroom .............................................................................. 118
6.4.2.2.2. Apperceptie................................................................................................... 118
6.4.2.2.3. Creatieve synthese ........................................................................................ 119
6.4.2.2.4. Gevoelens als oorspronkelijke bewustzijnsinhouden ....................................... 119
6.4.2.2.5. Psychische causaliteit ................................................................................... 120
6.4.2.3. Evaluatie ............................................................................................................. 120
6.4.3. Verdere ontwikkelingen van de nieuwe psychologie ....................................................... 121
6.4.3.1. Kort overzicht ...................................................................................................... 121
6.4.3.2. De experimentele psychologie in Duitsland ........................................................... 121
6.4.3.2.1. Ebbinghaus ................................................................................................... 121
6.4.3.2.2. Georg Elias Müller .......................................................................................... 122
6.4.3.2.3. Oswald Külpe en de Würzburger school .......................................................... 122
6.4.3.3. Titcheners structuralisme .................................................................................... 123
6.4.3.4. De ontwikkeling van de nieuwe psychologie .......................................................... 124
6.4.3.4.1. Professionalisering ........................................................................................ 124
6.4.3.4.2. Bewaking van de wetenschappelijke grenzen .................................................. 124
6.4.3.4.3. De verdere ontwikkeling van de psychologie en bijkomende deeldisciplines ..... 126
6.4.4. William James en het functionalisme in de Verenigde Staten ...................................... 127
6.4.4.1. William James ..................................................................................................... 127
6.4.4.1.1. James’ opvatting over het bewustzijn .............................................................. 128
6.4.4.1.2. James’ visie op emoties.................................................................................. 129
6.4.4.1.3. Het zelf en het zelfconcept ............................................................................. 129
6.4.4.1.4. Impact .......................................................................................................... 130
6.4.4.2. Het functionalisme .............................................................................................. 130
6.4.5. Individuele verschillen ............................................................................................. 131
6.4.5.1. Frenologie ........................................................................................................... 131
6.4.5.1.1. De frenologie als praktijk ................................................................................ 131
6.4.5.1.2. Craniometrie van Broca .................................................................................. 131
6.4.5.2. Francis Galton ..................................................................................................... 132
6.4.5.2.1. Hereditary genius .......................................................................................... 132
6.4.5.2.2. Mental testing ................................................................................................ 133
6.4.6. De behandeling van psychische problemen .............................................................. 133
6.4.6.1. Een nieuw wetenschappelijk rapport over het mesmerisme ................................... 133
6.4.6.2. Hypnose.............................................................................................................. 134
6.4.6.2.1. De school van Parijs ....................................................................................... 134
6.4.6.2.2. De school van Nancy ..................................................................................... 134
6.4.6.2.3. Charcots dissociatietheorie ........................................................................... 135
6.4.6.3. Pierre Janet ......................................................................................................... 135
7. Naar een psychologische samenleving (20ste eeuw) .............................................................137
7.1. Sociaal-economische context .......................................................................................... 137
7.1.1. Economie ................................................................................................................ 138
7.1.1.1. De grote divergentie ............................................................................................. 138
7.1.1.2. De welvaartsstaat ................................................................................................ 138
7.1.1.3. Deels door de overheid aangestuurde economie ................................................... 138
7.1.1.4. Materiële welstand .............................................................................................. 139
7.1.1.5. Digitale revolutie.................................................................................................. 139
7.1.2. Demografische veranderingen .................................................................................. 139
6
, 7.1.2.1. Bevolkingstoename ............................................................................................. 139
7.1.2.2. Toenemende diversiteit en multiculturaliteit.......................................................... 140
7.1.2.3. Gezinssamenstelling............................................................................................ 140
7.1.3. Maatschappelijke veranderingen .............................................................................. 140
7.1.3.1. Massificatie van de maatschappij ......................................................................... 140
7.1.3.2. Collectivisme ...................................................................................................... 141
7.1.3.3. Sterke uitbreiding van de middenklasse ................................................................ 142
7.1.3.4. Secularisatie ....................................................................................................... 142
7.1.3.5. Culturele turbulentie en veranderingen ................................................................. 142
7.1.4. Politiek .................................................................................................................... 143
7.1.4.1. Dekolonisatie ...................................................................................................... 143
7.1.4.2. Nationalisme en Oost-West-tegenstellingen ......................................................... 143
7.1.4.3. Racisme .............................................................................................................. 143
7.2. Maatschappelijk mensbeeld ............................................................................................ 143
7.2.1. Psychologisering van de maatschappij ...................................................................... 143
7.2.2. Gevolgen van de individualisering ............................................................................. 144
7.2.3. De meritocratie en haar beperkingen ........................................................................ 144
7.2.4. De maatschappelijke positie van de vrouw ................................................................ 144
7.2.5. Het kerngezin ........................................................................................................... 145
7.3. Wetenschap en wetenschappelijke methode .................................................................... 145
7.3.1. Algemene kenmerken............................................................................................... 145
7.3.1.1. Enorme toename aan wetenschappelijke kennis ................................................... 145
7.3.1.2. Twee culturen? .................................................................................................... 145
7.3.1.3. Verregaande specialisatie .................................................................................... 146
7.3.1.4. Vrouwen in de wetenschap .................................................................................. 146
7.3.1.5. Wetenschap als sociaal gebeuren ........................................................................ 146
7.3.1.6. Fundamenteel versus toegepast onderzoek? ........................................................ 147
7.3.1.7. Risico op belangenvermenging ............................................................................. 147
7.3.1.8. Van begrijpen van naar ingrijpen in de natuur ........................................................ 148
7.3.2. Wetenschappelijke ontwikkelingen ........................................................................... 149
7.3.2.1. Statistiek ............................................................................................................. 149
7.3.2.2. Fysiologie ............................................................................................................ 149
7.3.3. Wetenschapsfilosofische analyse van de wetenschappelijke methode....................... 150
7.3.3.1. Overzicht van de wetenschapsfilosofie ................................................................. 150
7.3.3.2. Logisch positivisme en operationalisme ............................................................... 151
7.3.3.3. Historische wending ............................................................................................ 151
7.3.3.3.1. Het belang van falsificatie volgens Popper ...................................................... 151
7.3.3.3.2. De structuur van wetenschappelijke revoluties volgens Kuhn ........................... 152
7.3.3.3.3. “Anything goes” van Feyerabend ..................................................................... 152
7.3.3.4. Modellen van de werkelijkheid .............................................................................. 153
7.4. Studie van het psychologische ......................................................................................... 154
7.4.1. Grote stromingen ..................................................................................................... 154
7.4.1.1. Freud en de psychoanalyse .................................................................................. 154
7.4.1.1.1. De derde copernicaanse revolutie .................................................................. 157
7.4.1.1.2. Freuds werkwijze ........................................................................................... 158
7.4.1.1.3. Topologisch model van de menselijke geest .................................................... 158
7.4.1.1.4. Structureel model van de menselijke geest ..................................................... 159
7.4.1.1.5. Evaluatie ....................................................................................................... 159
7.4.1.2. Het behaviorisme ................................................................................................ 160
7.4.1.2.1. Voorlopers ..................................................................................................... 160
7.4.1.2.2. De orthodoxe behaviorist Watson ................................................................... 163
7.4.1.2.3. Het neobehaviorisme of de verdere evolutie van het behaviorisme ................... 165
7.4.1.2.4. Het neobehaviorisme in perspectief ............................................................... 169
7.4.1.3. Gestaltpsychologie .............................................................................................. 169
7.4.1.3.1. Drie belangrijke vertegenwoordigers ............................................................... 169
7
, 7.4.1.3.2. Basisopvattingen ........................................................................................... 170
7.4.1.3.3. Onderzoek domeinen buiten de perceptie ....................................................... 170
7.4.1.3.4. Impact van de gestaltpsychologie ................................................................... 171
7.4.1.4. De cognitieve psychologie .................................................................................... 172
7.4.1.4.1. Inleiding ........................................................................................................ 172
7.4.1.4.2. Cognitieve revolutie of evolutie ....................................................................... 172
7.4.1.4.3. De ojiciële start van de cognitieve psychologie ............................................... 175
7.4.1.4.4. Verdere ontwikkelingen van de cognitieve psychologie ..................................... 175
7.4.2. De praktijkgerichte psychologie ................................................................................ 176
7.4.2.1. Een verscheidenheid aan praktijkgerichte psychologie rond de eeuwwisseling ....... 176
7.4.2.2. Eerste toepassingsdomeinen ............................................................................... 176
7.4.2.2.1. Psychodiagnostiek ......................................................................................... 176
7.4.2.2.2. Münsterberg en het ontstaan van arbeids-en organisatiepsychologie ............... 178
7.4.2.2.3. Klinische psychologie .................................................................................... 180
7.4.2.3. De doorbraak van de praktijkgerichte psychologie vanaf de jaren 1920 ................... 181
7.4.2.3.1. Algemeen ...................................................................................................... 181
7.4.2.3.2. Psychodiagnostiek ......................................................................................... 181
7.4.2.3.3. Arbeids- en organisatiepsychologie ................................................................ 182
7.4.2.3.4. Klinische psychologie .................................................................................... 182
7.4.2.4. De grote doorbraak van de psychologie na de Tweede Wereldoorlog ...................... 183
7.4.2.5. Het ontstaan van de huidige klinische psychologie ................................................ 183
7.4.2.5.1. Nood aan therapeuten ................................................................................... 183
7.4.2.5.2. The scientist-practitioner................................................................................ 184
7.4.2.5.3. De ejectiviteit van psychotherapie volgens Eysenck (1952) ............................. 184
7.4.2.5.4. Nieuwe therapeutische stromingen ................................................................ 185
8. Reflecties ..........................................................................................................................190
8.1. Maatschappelijke en wetenschappelijke context ............................................................... 190
8.1.1. Maatschappelijke context ........................................................................................ 190
8.1.1.1. Invloed van de maatschappij op de psychologie .................................................... 190
8.1.1.2. Invloed van de psychologie op de maatschappij .................................................... 191
8.1.1.2.1. Psychologisering van het maatschappelijk denken .......................................... 191
8.1.1.2.2. Reflexiviteit van psychologische concepten .................................................... 191
8.1.2. Wetenschappelijke context ...................................................................................... 191
8.2. De psychologie als wetenschap ....................................................................................... 192
8.2.1. Uiteindelijk referent.................................................................................................. 192
8.2.1.1. De mens.............................................................................................................. 192
8.2.1.2. Afbakening ten opzichte van andere disciplines..................................................... 192
8.2.1.2.1. Humane wetenschappen ............................................................................... 192
8.2.1.2.2. Filosofie en fysiologie ..................................................................................... 192
8.2.1.2.3. Sociologie ..................................................................................................... 193
8.2.1.3. Impliciete assumpties.......................................................................................... 193
8.2.2. Modelobject ............................................................................................................ 193
8.2.2.1. Kijken naar de mens door een bepaalde bril .......................................................... 193
8.2.2.2. Metaforen als bijkomend element......................................................................... 194
8.2.3. Evidentie als noodzakelijke steunpilaar ..................................................................... 194
8.2.4. De waarde van de psychologie .................................................................................. 195
8.2.4.1. Is er één psychologie of zijn er vele? ...................................................................... 195
8.2.4.2. James’ pessimistische visie .................................................................................. 195
8.2.4.3. Een meer optimistische kijk.................................................................................. 196
D
Da
A
A
Ee
8
, 1. Inleiding
“History is not the past but a map of the past, drawn from a particular point of view,
to be useful to the modern traveler”
Waarom het vak “geschiedenis van de psychologie”?
o Traditionele en hedendaagse visie kennen
o Ontstaan psychologie is verweven met bredere historische context
o Situering van hedendaagse tegenstellingen en discussies, zoals:
o Subject- of objectgestuurde kennisverwerving
o Erfelijkheid of milieu
o Rationaliteit versus emotionaliteit
o Een manier om het statuut van de psychologie als afzonderlijke
wetenschappelijke discipline te onderbouwen
o Voedingsbodem voor reflecties op de eigen aard van de psychologie en hoe het
psychologische in de loop van de tijd benaderd werd → “sapere aude”
1.1. Opzet
1.1.1. Basisstramien
Een, niet “het”, verleden bestudeerd vanuit verschillende invalshoeken in een brede
maatschappelijke en wetenschappelijke context: mens, maatschappij en methode
o Mens: inhoudelijke werk van vooral de grote figuren uit het verleden van de
psychologie
o Maatschappij: sociaal-economische context en manier waarop gekeken werd
naar het individu in de samenleving
o Methode: wetenschappelijke methodologie en hoe die zich ontvouwde voor de
studie van het psychologische
1.1.2. Verschillende invalshoeken
1.1.2.1. Sociaal-economische context
“It’s the economy”: uitspraak van Bill Clinton
o Democraten: nadruk op economie → Bill Clinton ó Republikeinen: nadruk op
verdiensten van Bush op vlak van buitenlands beleid → George Bush
o Verwijzen naar het feit dat veranderingen in maatschappelijke domeinen
aangedreven worden vanuit de economie
o Economisch determinisme: veranderingen in economische factoren of
relaties zijn de basis voor evoluties op maatschappelijk en politiek vlak
o Zo ver als economisch determinisme gaan we niet, maar ontstaan
liberalisme (verantwoordelijkheid bij het individu) in de economie heeft
wel een invloed gehad op de psychologie
9
, 1.1.2.2. Maatschappelijk mensbeeld
Verschillen doorheen de tijd in hoe de mens zichzelf ziet en definieert
o Vroeger: niet overtuigd dat de mens zelf richting kon geven aan zijn leven of dat
gevoelens noemenswaardig waren ó nu: toename individualisering
o Onduidelijk of de veranderende zelfbeelden aanhang vonden in de populatie
1.1.2.3. Wetenschappelijke ontwikkelingen
Wetenschap is geen gegeven, maar een verworvenheid en bijdrage van individuen:
o Geleerden gingen op zoek naar de waarheid, wat wetenschap kenmerkt en wat
een goede wetenschappelijke methode inhoudt
o Wetenschappelijke verovering van de werkelijkheid vanaf de renaissance
Belangrijk om de grote evoluties in het wetenschappelijk denken te kennen om te
begrijpen hoe psychologie zich ontvouwde
o 19de eeuw: academische psychologie spiegelde zich aan de wetenschappelijke
ideaalbeelden uit natuurwetenschappen
o 20ste eeuw: wetenschappelijke benaderingen uit geesteswetenschappen in de
academische psychologie
o Beïnvloedden wel in de 19de eeuw al de praktijkgerichte psychologie
o Speciale plaats voor statistiek en fysiologie: onderdeel van de biologie dat de
werking en de functies van het lichaam bestudeert, vooral fysiologisch onderzoek
naar werking van de zintuigen van belang voor ontstaan van de psychologie
o Filosofie en fysiologie zijn respectievelijk moeder en vader van de
psychologie
1.1.2.4. Studie van het psychologische
Pas vanaf 19de eeuw is de studie van psychologische fenomenen empirisch, daarvoor
was dat het werk van filosofen
Studie van bewustzijn: belangrijk thema
o Gemeenschappelijke thema bij Wundt en James: vaders van de psychologie
o Nadruk op filosofische denkbeelden over het bewustzijn en op filosofische
discussie over de manier waarop zintuigelijke informatie bijdraagt tot
kennisverwerving in de geschiedenis van de psychologie
o Gevolg van focus van oudere werken van de geschiedenis van de
psychologie op voorlopers van de academische psychologie in Duitsland
en Verenigde Staten, waar functieleer belangrijk onderzoeksdomein was
o Functieleer: onderdeel van de psychologie dat de basisfuncties
van de hersenen bestudeert, eerst aangeduid met de term
“experimentele psychologie”
o Pas vanaf 20ste eeuw werden deze thema’s bestudeerd in
subdisciplines binnen de academische psychologie
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through EFT, credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying this summary from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emilievanhecke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy this summary for R258,02. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
78075 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy summaries for 14 years now