Recht van de Europese Unie Samenvatting 2020-2021 Margot Horowitz 1
Hoofdstuk I: Het Europese integratieproces
• Situering: na WO II
◦ voor WO II: grote Europese naties die het wereldtoneel politiek beheerste
◦ na WO II: nog 2 grootmachten: VS & de toenmalige Sovjet-unie
▪ zeer grote rivaliteit tussen hun die leidt tot de koude oorlog
◦ Europa: zorgen rond Frankrijk & Duitsland
▪ De 2 grote klassieke grootmachten van Europa die nu fel waren verzwakt
▪ Bittere tegenstanders na hun oorlogsconflicten
▪ Sommige zijn van mening dat Duitsland moet kunnen heropbouwen
• zwak Duitsland is een grote factor instabiliteit in Europa
• VK & VS: vrezen ervoor dat een verzwakt Duitsland onder invloed zou kunnen
komen vd Sovjet-unie en dat deze zo een greep krijgt op het Europees continent.
◦ Zij willen Duitsland terug sterk zien worden maar als Europese bondgenoot
◦ Tal van initiatieven genomen tot internationale samenwerking:
▪ VN, Wereldbank, Gatt...
▪ Ook binnen Europa:
• 5 september 1944: oprichting Benelux
◦ bewees al spoedig de voordelen van samenwerking
◦ Winston Churchill pleitte ook voor een samenwerking binnen Europa
▪ Toespraak 1946: p. 465 in bronnenboek
• lanceert hierin het idee van een Europese familie creëeren
• ziet in dat Duitsland veel schuld heeft maar hij vind dat we verder moeten
• van mening dat Duitsland & Frankrijk moeten samenwerken en samen zorgen
voor stabiliteit in Europa door partnerschap te vormen
• de kleine landen zullen hierin even belangrijk zijn als de grote landen
◦ Zelfde idee in de VS: herstel van Duitsland als Westerse bondgenoot
▪ Truman doctrine door president Truman
• Idee dat zij als VS ter hulp zullen komen van vrije volkeren die strijden tegen
mogelijke onderdrukking door gewapende minderheden of druk van buitenaf.
• Zijn minister van Buitenlandse zaken ontwierp het Marshallplan:
◦ materiële & financiële steun aan Europese landen die met VS willen
meewerken:
▪ zo veel geld in Europese economie gepompt dat dit toelaat die landen
sneller dan voorzien terug economisch vooruit te late gaan
◦ niet zomaar geven: verplichting voor die lanen om een organisatie op te
richtten die die steun vd VS zal organiseren:
▪ OOES: organisatie voor Europese economische samenwerking
• nu: OEZO
▪ Ook samenwerking op andere vlakken:
• 1949: oprichting NAVO (samenwerking op militair vlak)
• 1949: oprichting Raad van Europa (voor mensenrechten)
◦ 1950: ondertekening EVRM
,◦ Frankrijk & Duitsland 2
▪ Frankrijk bleef wantrouwig tov Duitsland maar erkende het belang voor de stabiliteit
in West-Europa van economische reconstructie in Duitsland
▪ Jean Monet
• Door de Franse regering verantwoordelijk gemaakt voor de heropbouw
• Ontwerpt plan dat politiek wordt opgenomen door Schuman: minister van
buitenlandse zaken
◦ Het Schuman plan
▪ Idee van Duitse economische reconstructie toe te laten onder
supranationale structuur die openstaat voor andere Europese landen.
▪ Supranationalisme: staten gaan bepaalde bevoegdheden overdragen aan
een internationale organisatie:
• hogere autoriteit die beslissingen kan nemen zonder veto-recht en met
nodige middelen om beslissingen af te dwingen
▪ Idee van liberalisering op vlak van Kolen & Staal
• gezamenlijke controle met economische en politieke doeleinden
• zou resulteren in economische vooruitgang:
◦ belangrijke instrumenten om oorlogsvoering mogelijk te maken
◦ door deze uit de nationale controle te halen zou het materieel
onmogelijk zijn voor FR en DU om nog oorlog te voeren
▪ 9 mei 1950: “Dag van Europa”
• Persconferentie in Parijs waarin dit wordt gelanceerd
• p. 469 bronnenboek: verklaring Robert Schuman
◦ “Europa gaat er niet in een klap zijn: zal worden gemaakt door
concrete realisaties die eerst een feitelijke solidariteit tussen de
Europese landen zal creëren”
◦ Van EGKS tot EU
▪ 18 april 1951: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg & Nederland
ondertekenen het verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen
en Staal (EGKS)
▪ Dit werkte zo goed dat ze ook hun defensie wouden samenbrengen:
• dit plan sneuvelde omdat dit te verregaand was voor sommige landen
◦ ondanks deze tegenvaller bleef er steun voor verdere economische integratie
▪ 25 maart 1967: verdrag van Rome: EEG & Euratom
• verdrag tot oprichting vd Europese Economische Gemeenschap en het verdrag
tot oprichting vd Europese Gemeenschap voor atoomenergie
• verschillen binnen die verdragen:
◦ EGKS is zeer gedetailleerd
◦ EEG is eerder een kaderverdrag dat vooral de doelstellingen bevat
• gemeenschappelijke elementen: gekenmerkt door supranationaal karakter
◦ communautaire methode: de drie gemeenschappen (communauté) hebben elk
hun eigen methode
◦ versterkt door de rechtspraak van het Hof van Justitie:
▪ teleologische interpretatie: beklemtoonde de autonomie vd
communautaire rechtsorde als een “nieuwe rechtsorde” in het
volkenrecht.
▪ 8 april 1965: Fusieverdrag
• Drie Europese gemeenschappen krijgen naast het Parlement en het HvJ dat ze
reeds deelden ook één Commissie en één Raad.
,◦ Jaren 60: Charles de Gaulle president in Frankrijk 3
▪ Was zeer sterk gericht op het Franse nationale belang
▪ Stond niet achter de supranationale ideeën
▪ Discussie over besluitvormingsprocedure inzake het landbouwbeleid:
• idee was van veto naar een meerderheidsbeslissing te gaan
• hij zag het niet zitten dat FR geen veto meer zou hebben:
◦ gaat 6 maanden FR niet meer sturen naar de Raad van Ministers
▪ oplossing: akkoord van Luxemburg
▪ Akkoord van Luxemburg: p.471 Bronnenboek
• Geen juridisch besluit of verdrag: politieke afspraak neergelegd in persbericht na
een vergadering vs Raad van Ministers
• agreement to disagree (alles staat duidelijk in bronnenboek)
• Gevolg: gewone werkzaamheden hervat maar meerderheidsbesluitvorming
voortaan uitgesloten:
◦ bezwaarde de slagkracht vd communautaire besluitvorming sterk
◦ want bij zware belangen moesten alle landen het eens zijn met de aanpak
◦ Jaren 60: Economische crisis
▪ Economische crisis zal de Europese integratie moeilijker doen verlopen:
• deze creëert terug protectionisme: landen denken aan hun eigen belangen
◦ de besluitvorming met unanimiteit wordt hierdoor nog lastiger
◦ Verenigd Koninkrijk
▪ Churchill had de EEG altijd gesteund maar zonder ambitie om toe treden
• zal zichzelf als de grote winnaar van WOII en had geen intentie om macht af te
staan aan een hoger niveau
• vanaf jaren 60: geen intentie om macht af te staan maar wel sterke voorstander
van de vrije handel (dit is wat er wordt gedaan binnen de EEG)
◦ VK gaat zich bedenken en toetreding vragen tot de EEG
▪ Charles de Gaulle gaat hiertegen met het Veto van FR 2x nee zeggen:
• zeer wantrouwig tegenover VK wegens hun samenwerking met de VS
en uit vrees voor minder macht
• Charles de Gaulle treedt af: nieuwe president Pompidou
◦ Deze gaat wel ja zeggen tegen het VK
◦ 1 januari 1973: Denemarken, Ierland en VK treden toe tot de EG
◦ 1 januari 1981: Griekenland
◦ 1 januari 1986: Portugal en Spanje (vanaf dan 12 leden in EEG)
▪ belangrijke democratiserende factor voor de laatste 3 landen:
• door toetreding zijn zij verplicht weg van democratisering op te gaan
◦ Jaren 80: positieve periode voor de Europese integratie
▪ Aantal sterke pro-Europese figuren:
• Francois Mitterand (president FR) en Helmut Kohl (kanselier DU)
◦ werken samen en maken plannen voor een versterkte en versnelde integratie
◦ onder leiding van Jacques Delors
◦ ook Margaret Tatcher (eerste minister VK) zal akkoord gaan
• 1986: zal resulteren in Europese akte
◦ verdrag dat oorspronkelijke verdragen op belangrijke punten wijzigt
◦ doelstelling: tegen eind 1992 een interne markt te maken
▪ nieuw instrument om doel te bereiken: qualified majority voting: QMV
◦ meerderheidsbesluitvorming ipv éénparigheid
▪ 1986-1992: veel Europese besluitvorming: zeer sterke pro-Europese beweging
, ◦ Jaren 90: 9 november 1989: Val van de Berlijnse muur 4
▪ sterke democratiseringsbewegingen in Oost-landen
• gevoeligheid om misschien toe te treden tot de EU
▪ Einde koude oorlog: misschien terug éénmaking van Duitsland?
• Lastig: op dat ogenblik herinnerde zich veel mensen binnen de politiek nog wat
er was gebeurd en vreesde ze ervoor dat Duitsland te groot & sterk zou worden
◦ ééngemaakt Duitsland zou een nog grotere LS zijn dan FR:
machtsverschuiving
▪ Overeenstemming tussen de Europese landen met steun VS onder George H.
Bush
• Frankrijk en President Bush steunen de éénmaking van Duitsland
◦ voorwaarde: het moet duidelijk zijn dat Duitsland zich volledig integreert
binnen Europa en zich volledig binnen dat Europees project inschakelt
zonder risico voor de situatie van vroeger
▪ symbolisch: Duitsland gaf motor Duitse economie op: Duitse munt
• Duitsland gaf iets op dat ze beschouwde als de “kracht van Duitsland
◦ 7 februari 1992: Verdrag van Maastricht
▪ Verdrag betreffende de Europese Unie: ontstaan EU
▪ Gaan nieuwe bevoegdheden naar Europa met nieuwe procedures
▪ Afgesproken om monetaire en economische unie op te rechten (EMU):
• gemeenschappelijke Europese munt maken die 10j later zal worden ingevoerd
▪ Berustte op drie pijlers:
• 1. Sterk geïntegreerde communautaire pijler: samenwerking die er al is
◦ EEG wordt EG, met EGKS en Euratom
◦ heel intense samenwerking supranationaal gericht
• 2. Intergouvernementele pijler: GBVB
◦ Gemeenschappelijke buitenland en veiligheidsbeleid
• 3. Intergouvermentele pijler: SJBZ
◦ Samenwerking op gebied van justitie en binnenlandse zaken
▪ 1 Europees kader maar 4 verdragen: juridisch zeer complex
• Unieverdrag en de 3 communautaire verdragen: EG, EGKS en Euratom
◦ 1995: toetreding Oostenrijk, Finland en Zweden (= 15 LS)
◦ 2 oktober 1997: Verdrag van Amsterdam
▪ invoering van mogelijkheid tot “nauwere samenwerking”
• luikje van derde domein (vrijheid, veiligheid en recht) naar eerste pijler
◦ samenwerking op vlak van migratiebeleid en internationaal privaatrecht
• derde pijler beperkt tot strafrecht en politiële samenwerking in strafzaken: PJSS
◦ 26 februari 2001: Verdrag van Nice
▪ Voorbereiding vd Unie op institutioneel vlak voor de toetreding van LS uit Oosten
• samenwerking tussen 15 leden wordt een samenwerking tussen 25 leden
▪ Bij dit verdrag ook afkondiging van het Handvest vd grondrechten vd EU
▪ 1 mei 2004: Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen,
Slowakije, Slovenië en Tsjechië (van 15 naar 25 LS)
▪ 1 januari 2007: Bulgarije en Roemenië (27 LS)
▪ 1 januari 2002: invoering euromunt en biljetten
▪ 1952-2002: EGKS verstrijkt na 50 jaar
• wegens brede toepassingsgebied EG was er geen nood aan de verlenging ervan
Hoofdstuk I: Het Europese integratieproces
• Situering: na WO II
◦ voor WO II: grote Europese naties die het wereldtoneel politiek beheerste
◦ na WO II: nog 2 grootmachten: VS & de toenmalige Sovjet-unie
▪ zeer grote rivaliteit tussen hun die leidt tot de koude oorlog
◦ Europa: zorgen rond Frankrijk & Duitsland
▪ De 2 grote klassieke grootmachten van Europa die nu fel waren verzwakt
▪ Bittere tegenstanders na hun oorlogsconflicten
▪ Sommige zijn van mening dat Duitsland moet kunnen heropbouwen
• zwak Duitsland is een grote factor instabiliteit in Europa
• VK & VS: vrezen ervoor dat een verzwakt Duitsland onder invloed zou kunnen
komen vd Sovjet-unie en dat deze zo een greep krijgt op het Europees continent.
◦ Zij willen Duitsland terug sterk zien worden maar als Europese bondgenoot
◦ Tal van initiatieven genomen tot internationale samenwerking:
▪ VN, Wereldbank, Gatt...
▪ Ook binnen Europa:
• 5 september 1944: oprichting Benelux
◦ bewees al spoedig de voordelen van samenwerking
◦ Winston Churchill pleitte ook voor een samenwerking binnen Europa
▪ Toespraak 1946: p. 465 in bronnenboek
• lanceert hierin het idee van een Europese familie creëeren
• ziet in dat Duitsland veel schuld heeft maar hij vind dat we verder moeten
• van mening dat Duitsland & Frankrijk moeten samenwerken en samen zorgen
voor stabiliteit in Europa door partnerschap te vormen
• de kleine landen zullen hierin even belangrijk zijn als de grote landen
◦ Zelfde idee in de VS: herstel van Duitsland als Westerse bondgenoot
▪ Truman doctrine door president Truman
• Idee dat zij als VS ter hulp zullen komen van vrije volkeren die strijden tegen
mogelijke onderdrukking door gewapende minderheden of druk van buitenaf.
• Zijn minister van Buitenlandse zaken ontwierp het Marshallplan:
◦ materiële & financiële steun aan Europese landen die met VS willen
meewerken:
▪ zo veel geld in Europese economie gepompt dat dit toelaat die landen
sneller dan voorzien terug economisch vooruit te late gaan
◦ niet zomaar geven: verplichting voor die lanen om een organisatie op te
richtten die die steun vd VS zal organiseren:
▪ OOES: organisatie voor Europese economische samenwerking
• nu: OEZO
▪ Ook samenwerking op andere vlakken:
• 1949: oprichting NAVO (samenwerking op militair vlak)
• 1949: oprichting Raad van Europa (voor mensenrechten)
◦ 1950: ondertekening EVRM
,◦ Frankrijk & Duitsland 2
▪ Frankrijk bleef wantrouwig tov Duitsland maar erkende het belang voor de stabiliteit
in West-Europa van economische reconstructie in Duitsland
▪ Jean Monet
• Door de Franse regering verantwoordelijk gemaakt voor de heropbouw
• Ontwerpt plan dat politiek wordt opgenomen door Schuman: minister van
buitenlandse zaken
◦ Het Schuman plan
▪ Idee van Duitse economische reconstructie toe te laten onder
supranationale structuur die openstaat voor andere Europese landen.
▪ Supranationalisme: staten gaan bepaalde bevoegdheden overdragen aan
een internationale organisatie:
• hogere autoriteit die beslissingen kan nemen zonder veto-recht en met
nodige middelen om beslissingen af te dwingen
▪ Idee van liberalisering op vlak van Kolen & Staal
• gezamenlijke controle met economische en politieke doeleinden
• zou resulteren in economische vooruitgang:
◦ belangrijke instrumenten om oorlogsvoering mogelijk te maken
◦ door deze uit de nationale controle te halen zou het materieel
onmogelijk zijn voor FR en DU om nog oorlog te voeren
▪ 9 mei 1950: “Dag van Europa”
• Persconferentie in Parijs waarin dit wordt gelanceerd
• p. 469 bronnenboek: verklaring Robert Schuman
◦ “Europa gaat er niet in een klap zijn: zal worden gemaakt door
concrete realisaties die eerst een feitelijke solidariteit tussen de
Europese landen zal creëren”
◦ Van EGKS tot EU
▪ 18 april 1951: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg & Nederland
ondertekenen het verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen
en Staal (EGKS)
▪ Dit werkte zo goed dat ze ook hun defensie wouden samenbrengen:
• dit plan sneuvelde omdat dit te verregaand was voor sommige landen
◦ ondanks deze tegenvaller bleef er steun voor verdere economische integratie
▪ 25 maart 1967: verdrag van Rome: EEG & Euratom
• verdrag tot oprichting vd Europese Economische Gemeenschap en het verdrag
tot oprichting vd Europese Gemeenschap voor atoomenergie
• verschillen binnen die verdragen:
◦ EGKS is zeer gedetailleerd
◦ EEG is eerder een kaderverdrag dat vooral de doelstellingen bevat
• gemeenschappelijke elementen: gekenmerkt door supranationaal karakter
◦ communautaire methode: de drie gemeenschappen (communauté) hebben elk
hun eigen methode
◦ versterkt door de rechtspraak van het Hof van Justitie:
▪ teleologische interpretatie: beklemtoonde de autonomie vd
communautaire rechtsorde als een “nieuwe rechtsorde” in het
volkenrecht.
▪ 8 april 1965: Fusieverdrag
• Drie Europese gemeenschappen krijgen naast het Parlement en het HvJ dat ze
reeds deelden ook één Commissie en één Raad.
,◦ Jaren 60: Charles de Gaulle president in Frankrijk 3
▪ Was zeer sterk gericht op het Franse nationale belang
▪ Stond niet achter de supranationale ideeën
▪ Discussie over besluitvormingsprocedure inzake het landbouwbeleid:
• idee was van veto naar een meerderheidsbeslissing te gaan
• hij zag het niet zitten dat FR geen veto meer zou hebben:
◦ gaat 6 maanden FR niet meer sturen naar de Raad van Ministers
▪ oplossing: akkoord van Luxemburg
▪ Akkoord van Luxemburg: p.471 Bronnenboek
• Geen juridisch besluit of verdrag: politieke afspraak neergelegd in persbericht na
een vergadering vs Raad van Ministers
• agreement to disagree (alles staat duidelijk in bronnenboek)
• Gevolg: gewone werkzaamheden hervat maar meerderheidsbesluitvorming
voortaan uitgesloten:
◦ bezwaarde de slagkracht vd communautaire besluitvorming sterk
◦ want bij zware belangen moesten alle landen het eens zijn met de aanpak
◦ Jaren 60: Economische crisis
▪ Economische crisis zal de Europese integratie moeilijker doen verlopen:
• deze creëert terug protectionisme: landen denken aan hun eigen belangen
◦ de besluitvorming met unanimiteit wordt hierdoor nog lastiger
◦ Verenigd Koninkrijk
▪ Churchill had de EEG altijd gesteund maar zonder ambitie om toe treden
• zal zichzelf als de grote winnaar van WOII en had geen intentie om macht af te
staan aan een hoger niveau
• vanaf jaren 60: geen intentie om macht af te staan maar wel sterke voorstander
van de vrije handel (dit is wat er wordt gedaan binnen de EEG)
◦ VK gaat zich bedenken en toetreding vragen tot de EEG
▪ Charles de Gaulle gaat hiertegen met het Veto van FR 2x nee zeggen:
• zeer wantrouwig tegenover VK wegens hun samenwerking met de VS
en uit vrees voor minder macht
• Charles de Gaulle treedt af: nieuwe president Pompidou
◦ Deze gaat wel ja zeggen tegen het VK
◦ 1 januari 1973: Denemarken, Ierland en VK treden toe tot de EG
◦ 1 januari 1981: Griekenland
◦ 1 januari 1986: Portugal en Spanje (vanaf dan 12 leden in EEG)
▪ belangrijke democratiserende factor voor de laatste 3 landen:
• door toetreding zijn zij verplicht weg van democratisering op te gaan
◦ Jaren 80: positieve periode voor de Europese integratie
▪ Aantal sterke pro-Europese figuren:
• Francois Mitterand (president FR) en Helmut Kohl (kanselier DU)
◦ werken samen en maken plannen voor een versterkte en versnelde integratie
◦ onder leiding van Jacques Delors
◦ ook Margaret Tatcher (eerste minister VK) zal akkoord gaan
• 1986: zal resulteren in Europese akte
◦ verdrag dat oorspronkelijke verdragen op belangrijke punten wijzigt
◦ doelstelling: tegen eind 1992 een interne markt te maken
▪ nieuw instrument om doel te bereiken: qualified majority voting: QMV
◦ meerderheidsbesluitvorming ipv éénparigheid
▪ 1986-1992: veel Europese besluitvorming: zeer sterke pro-Europese beweging
, ◦ Jaren 90: 9 november 1989: Val van de Berlijnse muur 4
▪ sterke democratiseringsbewegingen in Oost-landen
• gevoeligheid om misschien toe te treden tot de EU
▪ Einde koude oorlog: misschien terug éénmaking van Duitsland?
• Lastig: op dat ogenblik herinnerde zich veel mensen binnen de politiek nog wat
er was gebeurd en vreesde ze ervoor dat Duitsland te groot & sterk zou worden
◦ ééngemaakt Duitsland zou een nog grotere LS zijn dan FR:
machtsverschuiving
▪ Overeenstemming tussen de Europese landen met steun VS onder George H.
Bush
• Frankrijk en President Bush steunen de éénmaking van Duitsland
◦ voorwaarde: het moet duidelijk zijn dat Duitsland zich volledig integreert
binnen Europa en zich volledig binnen dat Europees project inschakelt
zonder risico voor de situatie van vroeger
▪ symbolisch: Duitsland gaf motor Duitse economie op: Duitse munt
• Duitsland gaf iets op dat ze beschouwde als de “kracht van Duitsland
◦ 7 februari 1992: Verdrag van Maastricht
▪ Verdrag betreffende de Europese Unie: ontstaan EU
▪ Gaan nieuwe bevoegdheden naar Europa met nieuwe procedures
▪ Afgesproken om monetaire en economische unie op te rechten (EMU):
• gemeenschappelijke Europese munt maken die 10j later zal worden ingevoerd
▪ Berustte op drie pijlers:
• 1. Sterk geïntegreerde communautaire pijler: samenwerking die er al is
◦ EEG wordt EG, met EGKS en Euratom
◦ heel intense samenwerking supranationaal gericht
• 2. Intergouvernementele pijler: GBVB
◦ Gemeenschappelijke buitenland en veiligheidsbeleid
• 3. Intergouvermentele pijler: SJBZ
◦ Samenwerking op gebied van justitie en binnenlandse zaken
▪ 1 Europees kader maar 4 verdragen: juridisch zeer complex
• Unieverdrag en de 3 communautaire verdragen: EG, EGKS en Euratom
◦ 1995: toetreding Oostenrijk, Finland en Zweden (= 15 LS)
◦ 2 oktober 1997: Verdrag van Amsterdam
▪ invoering van mogelijkheid tot “nauwere samenwerking”
• luikje van derde domein (vrijheid, veiligheid en recht) naar eerste pijler
◦ samenwerking op vlak van migratiebeleid en internationaal privaatrecht
• derde pijler beperkt tot strafrecht en politiële samenwerking in strafzaken: PJSS
◦ 26 februari 2001: Verdrag van Nice
▪ Voorbereiding vd Unie op institutioneel vlak voor de toetreding van LS uit Oosten
• samenwerking tussen 15 leden wordt een samenwerking tussen 25 leden
▪ Bij dit verdrag ook afkondiging van het Handvest vd grondrechten vd EU
▪ 1 mei 2004: Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen,
Slowakije, Slovenië en Tsjechië (van 15 naar 25 LS)
▪ 1 januari 2007: Bulgarije en Roemenië (27 LS)
▪ 1 januari 2002: invoering euromunt en biljetten
▪ 1952-2002: EGKS verstrijkt na 50 jaar
• wegens brede toepassingsgebied EG was er geen nood aan de verlenging ervan
