EDRO – SAMENVATTING ETHIEK
Inhoud
1. Inleiding.................................................................................................................................................................4
2. Ethiek en moraal....................................................................................................................................................4
A. Ethiek.................................................................................................................................................................4
B. Moraal...............................................................................................................................................................4
3. Medische ethiek....................................................................................................................................................5
Opdracht............................................................................................................................................................5
4. Ontstaan van paramedische beroepen.................................................................................................................6
A. Groeiende wereldbevolking..............................................................................................................................6
B. Democratisering v/d gezondheidszorg.............................................................................................................7
C. Vooruitgang v/d wetenschap............................................................................................................................7
D. Vergrijzing.........................................................................................................................................................7
5. (Para)medische beroepen en maatschappelijke ontwikkelingen.........................................................................7
A. Van verzorgingsstaat naar participatiestaat.....................................................................................................7
B. Individualisering + fragmentering.....................................................................................................................8
C. Vermaatschappelijking v/d zorg........................................................................................................................8
D. Bureaucratisering + complexiteit van zorg.......................................................................................................8
E. Psychopathologisering......................................................................................................................................8
F. Innovatie............................................................................................................................................................8
6. Belangrijke begrippen...........................................................................................................................................9
A. Deontologie.......................................................................................................................................................9
B. Ethiek.................................................................................................................................................................9
C. Beroepsethiek...................................................................................................................................................9
D. Plicht..................................................................................................................................................................9
E. Verplichting.......................................................................................................................................................9
F. Vrijheid............................................................................................................................................................10
G. Verantwoordelijkheid.....................................................................................................................................10
H. Sanctie.............................................................................................................................................................10
7. Ontwikkelingsfasen van het morele bewustzijn of geweten..............................................................................11
A. Vb. Heinz dilemma..........................................................................................................................................11
8. Normen en waarden...........................................................................................................................................11
A. Waarden..........................................................................................................................................................11
I. Specifiek ethische waarden..........................................................................................................................12
B. Normen...........................................................................................................................................................12
1
,9. Grondwaarde RESPECT........................................................................................................................................13
10. Verschillende vormen van ethiek/ethische visies.............................................................................................13
A. Gevolgenethiek...............................................................................................................................................13
B. Beginselenethiek.............................................................................................................................................13
I. Principes van beneficence + nonmaleficence..............................................................................................14
II. Recht voor autonomie en rechtvaardigheidsprincipe................................................................................14
C. Deugdenethiek................................................................................................................................................14
D. Samenvattend.................................................................................................................................................15
11. Stappenplan ‘Ethisch leren denken’..................................................................................................................15
A. Stappenplan ethisch leren denken van Ebskamp + Kroon.............................................................................15
I. Stap 1: wat zijn de feiten + wat is precies het dilemma voor wie?..............................................................15
II. Stap 2: welke handelingsmogelijkheden zijn er? welke overwegingen spelen daarbij een rol?................16
III. Stap 3: welke waarden wegen het zwaarste door?...................................................................................16
IV. Stap 4: beslissen en toetsen.......................................................................................................................16
V. Stap 5: uitvoeren en evalueren:..................................................................................................................16
VI. Stappenplan: oefening...............................................................................................................................17
1. Algemeen.............................................................................................................................................................18
A. Beroepscode...................................................................................................................................................18
B. Verwerkingsvragen..........................................................................................................................................18
2. Richtlijnen ASHA..................................................................................................................................................19
A. Verwerkingsopdracht......................................................................................................................................20
3. Deontologische code logopedisten.....................................................................................................................20
A. Taakomschrijving v/d logopedist....................................................................................................................20
B. Beroepsbekwaamheid.....................................................................................................................................20
C. Vormen van beroepsbeoefening.....................................................................................................................20
D. De logopedist en zijn beroep..........................................................................................................................20
E. Logopedie en ethiek........................................................................................................................................20
F. Relatievormen i/d praktijk en daaruit voortvloeiende verplichtingen v/d logopedist...................................20
G. Ethische en deontologische code VVL............................................................................................................20
H. Deontologische code RIZIV.............................................................................................................................20
4. Rechten v/d patiënt.............................................................................................................................................20
A. Algemene patiëntenrechten...........................................................................................................................20
I. Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening.....................................................................................................20
III. Recht op vrije keuze van zorgverstrekker..................................................................................................21
IV. Recht op informatie...................................................................................................................................21
V. Recht op toestemming na informatie.........................................................................................................21
VI. Rechten in verband met patiëntendossier................................................................................................22
2
, VII. Recht op bescherming levenssfeer...........................................................................................................22
VIII. Recht op klachtenbemiddeling................................................................................................................22
5. Beroepsgeheim....................................................................................................................................................23
A. Definitie...........................................................................................................................................................23
B. Historiek..........................................................................................................................................................23
C. Grondslag en verantwoording v/h beroepsgeheim........................................................................................23
D. Inhoud v/h medisch beroepsgeheim..............................................................................................................23
E. Schending v/h MBG.........................................................................................................................................23
F. Toepassing v/h MBG........................................................................................................................................23
G. Grenzen v/h MBG...........................................................................................................................................24
H. Uitzonderingen op de regel v/d zwijgplicht....................................................................................................24
I. Bewaren v/h MBG............................................................................................................................................24
J. MBG, privacywet, discretieplicht, ambtsgeheim.............................................................................................24
I. Beroepsgeheim + discretieplicht..................................................................................................................24
II. Samenwerking tss hulpverleners: gedeeld beroepsgeheim, gezamenlijk beroepsgeheim en toestemming
van cliënt.........................................................................................................................................................24
III. Ambtsgeheim.............................................................................................................................................25
IV. Voorbeelden...............................................................................................................................................25
V. Privacywetgeving en GDPR/AVG.................................................................................................................26
3
Inhoud
1. Inleiding.................................................................................................................................................................4
2. Ethiek en moraal....................................................................................................................................................4
A. Ethiek.................................................................................................................................................................4
B. Moraal...............................................................................................................................................................4
3. Medische ethiek....................................................................................................................................................5
Opdracht............................................................................................................................................................5
4. Ontstaan van paramedische beroepen.................................................................................................................6
A. Groeiende wereldbevolking..............................................................................................................................6
B. Democratisering v/d gezondheidszorg.............................................................................................................7
C. Vooruitgang v/d wetenschap............................................................................................................................7
D. Vergrijzing.........................................................................................................................................................7
5. (Para)medische beroepen en maatschappelijke ontwikkelingen.........................................................................7
A. Van verzorgingsstaat naar participatiestaat.....................................................................................................7
B. Individualisering + fragmentering.....................................................................................................................8
C. Vermaatschappelijking v/d zorg........................................................................................................................8
D. Bureaucratisering + complexiteit van zorg.......................................................................................................8
E. Psychopathologisering......................................................................................................................................8
F. Innovatie............................................................................................................................................................8
6. Belangrijke begrippen...........................................................................................................................................9
A. Deontologie.......................................................................................................................................................9
B. Ethiek.................................................................................................................................................................9
C. Beroepsethiek...................................................................................................................................................9
D. Plicht..................................................................................................................................................................9
E. Verplichting.......................................................................................................................................................9
F. Vrijheid............................................................................................................................................................10
G. Verantwoordelijkheid.....................................................................................................................................10
H. Sanctie.............................................................................................................................................................10
7. Ontwikkelingsfasen van het morele bewustzijn of geweten..............................................................................11
A. Vb. Heinz dilemma..........................................................................................................................................11
8. Normen en waarden...........................................................................................................................................11
A. Waarden..........................................................................................................................................................11
I. Specifiek ethische waarden..........................................................................................................................12
B. Normen...........................................................................................................................................................12
1
,9. Grondwaarde RESPECT........................................................................................................................................13
10. Verschillende vormen van ethiek/ethische visies.............................................................................................13
A. Gevolgenethiek...............................................................................................................................................13
B. Beginselenethiek.............................................................................................................................................13
I. Principes van beneficence + nonmaleficence..............................................................................................14
II. Recht voor autonomie en rechtvaardigheidsprincipe................................................................................14
C. Deugdenethiek................................................................................................................................................14
D. Samenvattend.................................................................................................................................................15
11. Stappenplan ‘Ethisch leren denken’..................................................................................................................15
A. Stappenplan ethisch leren denken van Ebskamp + Kroon.............................................................................15
I. Stap 1: wat zijn de feiten + wat is precies het dilemma voor wie?..............................................................15
II. Stap 2: welke handelingsmogelijkheden zijn er? welke overwegingen spelen daarbij een rol?................16
III. Stap 3: welke waarden wegen het zwaarste door?...................................................................................16
IV. Stap 4: beslissen en toetsen.......................................................................................................................16
V. Stap 5: uitvoeren en evalueren:..................................................................................................................16
VI. Stappenplan: oefening...............................................................................................................................17
1. Algemeen.............................................................................................................................................................18
A. Beroepscode...................................................................................................................................................18
B. Verwerkingsvragen..........................................................................................................................................18
2. Richtlijnen ASHA..................................................................................................................................................19
A. Verwerkingsopdracht......................................................................................................................................20
3. Deontologische code logopedisten.....................................................................................................................20
A. Taakomschrijving v/d logopedist....................................................................................................................20
B. Beroepsbekwaamheid.....................................................................................................................................20
C. Vormen van beroepsbeoefening.....................................................................................................................20
D. De logopedist en zijn beroep..........................................................................................................................20
E. Logopedie en ethiek........................................................................................................................................20
F. Relatievormen i/d praktijk en daaruit voortvloeiende verplichtingen v/d logopedist...................................20
G. Ethische en deontologische code VVL............................................................................................................20
H. Deontologische code RIZIV.............................................................................................................................20
4. Rechten v/d patiënt.............................................................................................................................................20
A. Algemene patiëntenrechten...........................................................................................................................20
I. Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening.....................................................................................................20
III. Recht op vrije keuze van zorgverstrekker..................................................................................................21
IV. Recht op informatie...................................................................................................................................21
V. Recht op toestemming na informatie.........................................................................................................21
VI. Rechten in verband met patiëntendossier................................................................................................22
2
, VII. Recht op bescherming levenssfeer...........................................................................................................22
VIII. Recht op klachtenbemiddeling................................................................................................................22
5. Beroepsgeheim....................................................................................................................................................23
A. Definitie...........................................................................................................................................................23
B. Historiek..........................................................................................................................................................23
C. Grondslag en verantwoording v/h beroepsgeheim........................................................................................23
D. Inhoud v/h medisch beroepsgeheim..............................................................................................................23
E. Schending v/h MBG.........................................................................................................................................23
F. Toepassing v/h MBG........................................................................................................................................23
G. Grenzen v/h MBG...........................................................................................................................................24
H. Uitzonderingen op de regel v/d zwijgplicht....................................................................................................24
I. Bewaren v/h MBG............................................................................................................................................24
J. MBG, privacywet, discretieplicht, ambtsgeheim.............................................................................................24
I. Beroepsgeheim + discretieplicht..................................................................................................................24
II. Samenwerking tss hulpverleners: gedeeld beroepsgeheim, gezamenlijk beroepsgeheim en toestemming
van cliënt.........................................................................................................................................................24
III. Ambtsgeheim.............................................................................................................................................25
IV. Voorbeelden...............................................................................................................................................25
V. Privacywetgeving en GDPR/AVG.................................................................................................................26
3