Uitwerkingen deelvragen Geloof en Verstand Geschiedenis werkplaats

In het begin van de 16e eeuw was er al onvrede over de rooms-katholieke kerk. Echt verzet ontstond in 1517 nadat Maarten Luther de Reformatie was begonnen. Karel V trad hard op tegen de reformatie. In 1521 stelde hij een keizerlijke inquisitie in. Hierdoor bleef het openlijke verzet beperkt. Alleen een radicale protestantse minderheid zonderden zih af van de katholieke kerk. Mensen die de kerk wouden hervormen (hervormers) sloten zich aan bij de lekenvroomheid van de moderne devotie en het humanisme van Erasmus. Doordat veel Hollandse gewesten behoorden tot de meest verstedelijke regio's van Europa konden Nederlanders makkelijker in contact komen met de nieuw ideeen. Een ontwikkeling die in Nederland een grote invloed had op de reformatie was de boekdrukkunst. Hierdoor raakten Luthers zijn geschriften snel verspreid onder de bevolking. De wereldrijke bestuurders hadden ook niet meegewerkt aan het uitroeien van het protestanitisme. Onder de Nederlandse bestuurders waren de ideeen van Erasmus namelijk populair. Toen Karel V de macht overdroeg aan Filips verscherpten de tegenstellingen zich alleen meer. Vanuit Frankrijk kwam er een nieuwe protestantse beweging: het calvinisme. De gereformeerden, volgelingen van Calvijn in Nederland, kregen vooral aanhang onder handwerkers en koopslieden. Tijdens de Nederlandse opstand kregen de volgelingen van Calvijn een grote invloed. Mede door de calvinisten leidde de spanningen tussen Filips II en de Nederlandse bestuurders tot een breuk. De opstandige gewesten riepen in 1588 de Republiek der Verenigde Nederlanden uit. Toen haden calvinisten daar al op veel plekken een verbod van de katholieke kerk afgedwongen. Hun gereformeerde kerk kreeg veel steun van de overheid.