Samenvatting Aardrijkskunde - SE 6VWO: H.3, H.5, H.12
6 vues 0 achat
Cours
Aardrijkskunde
Type
VWO / Gymnasium
H.3 (§2, 3, 4) + H.5 (§2, 3, 4, 6, 9) + H.12 (§1, 2, 3, 4, 5, 6) -> Dus let op: niet de complete hoofdstukken!
Hoofdstuk 3: Klimaat & landschapszones (Boek: Aarde 1)
-2. DE ZON ALS MOTOR VAN HET KLIMAATSYSTEEM
-3. WATER ALS ENERGIETRANSPORTEUR
-4. LUCHT ALS ENERGIETRANSPORTEUR
...
-2. DE ZON ALS MOTOR VAN HET KLIMAATSYSTEEM
§2.1 Weer en klimaat
Weer: de toestand van de atmosfeer/dampkring, zoals deze op een bepaalde plaats op
een bepaald moment aanwezig is.
Klimaat (geo factor): gemiddelde van weersverschijnselen in een gebied over een
langere periode.
§2.2 Wie verwarmt onze luchtlaag: de zon of de aarde?
Absorptie: opneming straling en omzetting in warmte.
Reflectie: weerkaatsing straling die op materie valt.
Zon stuurt veel kortgolvige stralen naar de aarde (deels te zien als licht):
1. 20% straling wordt door stoffen in atmosfeer opgenomen (o.a. absorptie deel
schadelijke ultravioletstraling door ozonlaag ( O3, 25-30 km. hoogte).
2. 25% wordt door wolken en vaste (ijs & stof) deeltjes in de lucht teruggekaatst naar de
ruimte (reflectie) + 5% reflectie op aardoppervlak zelf (vooral bij licht aardoppervlak en
lage invalshoek zon, zie bron 10 blz. 12).
3. 50% geabsorbeerd door aardoppervlak -> opwarming aarde.
Straling gaat weg van opgewarmde aarde (langgolvige straling, niet zichtbaar wel
voelbaar als warmte) -> 10% naar ruimte, 90% geabsorbeerd door atmosfeer -> wordt
verwarmd -> absorptie door waterdamp (H20), kooldioxide (CO2) en methaan (CH4) ->
natuurlijk verschijnsel opwarming atmosfeer door.
Absorptie: broeikaseffect!
Versterkt broeikaseffect: versterking natuurlijke broeikaseffect door de mens door in de
lucht brengen van broeikasgassen zoals kooldioxide, methaan, stikstofoxide (N2O) en
cfk’s.
§2.3 De energiehuishouding van de aarde
Stralingsbalans: saldo van inkomende en uitgaande straling op een bepaalde plaats ->
stralingsoverschot (+) of stralingstekort (-).
Stralingsdichtheid: hoeveelheid zonnestraling per oppervlakte eenheid (invalshoek
bepaald) -> lage breedten (tropen) stralingsdichtheid hoog, hoge breedten
stralingsdichtheid lager (in zomer lange daglengte kan wel compenseren).
Energiebalans: energiehuishouding aarde -> combinatie stralingsbalans en
warmtetransport door luchtcirculatie, zeestromen en de kringloop van het water.
,§2.4 De zonkracht en de ozon
Aanmaak ozonlaag: zonnestraling activeert splitsing zuurstofmoleculen (O2) in losse
zuurstofatomen (O) -> verbinden zich met andere zuurstofmoleculen tot ozon (O3) ->
hierbij vindt absorptie ultraviolette straling plaats en omzetting in warmte.
Zonkracht uitgedrukt op schaal 1-10, bij 10 maximale uv-straling.
Bepalend voor hoogte zonkracht:
1. Hoogte zon (UV-gehalte neemt toe bij hogere zon).
2. Bewolkingsgraad (gesloten bewolking 50% zonkracht als bij geen bewolking).
3. Hoogte ligging (zonkracht neemt toe met 5% per km hoger) + besneeuwd oppervlak
vergroot het effect.
§2.5 Aantasting van de ozonlaag
Dikte ozonlaag niet overal gelijk en varieert per seizoen.
Factoren bij dikte ozonlaag:
1. Hoeveelheid zonlicht die ozonlaag aanmaakt.
2. Aanvoer/afvoer van ozon via luchtstromen.
Polen:
Hoeveelheid ozon zonder toestroming lucht uit tropen laag.
Duidelijke seizoen variatie in dikte: winter: hoge druk door hevige koude blokkeert
toestroming lucht lagere breedten + door gebrek aan zon beperking aanmaak nieuwe
ozon, voorjaar: komst zon bevordert lagere druk en lucht met ozon kan weer
toestromen.
Zuidpool: ozongat (zeer dun worden ozonlaag).
Chloor zorgt voor aantasting ozonlaag (meeste cfk’s inmiddels verboden, maar herstel
ozonlaag gaat zeer traag).
-3. WATER ALS ENERGIETRANSPORTEUR
§3.1 Energietransport door zeestromen:
Oceanische circulatie: stromingspatroon van het zeewater uit de oceanen, gestuurd
door windsysteem en ligging continenten: tropen, opgewarmd zeewater -> polen. Polen,
afgekoeld zeewater -> tropen.
Patroon onder en bovenstromen o.b.v. dichtheidsverschillen.
Thermo (temperatuur) en haline (zoutgehalte) hebben hierop invloed -> thermohaline
stroming:
1. Opwarming door zonnestraling tot max. 100 m. diepte -> verwarmde zeewater zet uit en
wordt minder dicht -> oceaan krijgt bovenlaag licht warm water -> daaronder onderlaag
koud water, door lagere temperatuur grotere dichtheid dus zwaarder.
2. Zoutgehalte kan dichtheid zeewater en stroming beïnvloeden -> bij hoog zoutgehalte is
zeewater dichter (en zwaarder) en bij laag zoutgehalte minder dicht (en lichter) ->
verdamping, verdunning en vorming zee-ijs hebben hier invloed op -> verdamping: water
verdampt en relatief meer zout -> bevriezing alleen water bevriest en blijft relatief meer
, zout in zeewater, toestroming van zoetwater rivier of smelten ijs zorgt voor verdunning
en lager zout gehalte.
Afzinkgebieden: gebieden met dalend water (door afkoeling en toename zoutgehalte)
die de warme bovenstromen en koude onderstromen met elkaar verbinden in de oceaan
+ bevorderen toestroom warm zeewater naar hogere breedten.
Afzinkgebieden zorgen voor circulatie en zorgen voor diepwaterpomp (daling van
zeewater door zoutgehalte en afkoeling op hoge breedte -> bevordert oceanische
circulatie en verbindt warme en koude zeestromen -> daardoor warm zeewater uit
tropen naar hogere breedten.
Voor klimaat West-Europa afzinkgebieden golfstroom belangrijk (Noorden Atlantische
oceaan, noorden van IJsland in Labrador zee):
- Warme water golfstroom door warmteafgifte aan koudere luchtstromen erboven sterk
afgekoeld + dichter en zwaarder geworden.
- Toename zoutgehalte (zomer: hoge verdamping oostkust, winter: aangroei zee-ijs)
versterkt werking diepwaterpomp.
- Toestroming rivierwater (verkleining of vergroting) verzwakt of versterkt werking
diepwaterpomp.
Afzinkgebieden hogere breedte garanderen toestroom warm zeewater tropen.
§3.2 Energietransport door de hydrologische kringloop
Kenmerken hydrologische kringloop (kringloop v/h water):
1. Stroming tussen reservoirs (bron 22, blz.21).
2. Stroming tussen toestanden (waterdamp, water, ijs) -> zeegebieden in (sub)tropen:
energie in opslag, gebieden met veel wolkvorming en neerslag: energie komt weer vrij
(bron 23., blz. 22).
§3.3 Een grote buffervoorraad warmte in de zee
Zomer: opslag warmte in zeewater is groot -> toch lagere temperatuur dan land dat
warmt sneller op -> lucht zee heeft verkoelende invloed op temperatuur land.
Winter: nog steeds veel warmte opgeslagen in zeewater -> opp. Zeewater hogere
temperatuur dan land -> lucht vanuit zee heeft verzachtende invloed op temperatuur
land.
Door warmtebuffers gebieden in nabijheid zee: zeeklimaat, toenemende afstand tot zee:
landklimaat/ continentaal klimaat
-4. LUCHT ALS ENERGIETRANSPORTEUR
§4.1 Het ontstaan van luchtdrukverschillen
Warm gebied -> lucht zet uit en vormt luchtberg (lageluchtdrukgebied)
Koud gebied -> lucht is dichter en vormt luchtdal (hogeluchtdrukgebied) -> grote hoogte
lucht van luchtberg naar luchtdal -> aardoppervlak: van koud naar warm (zie bron 30,
blz.26).
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Biscuitje. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €4,88. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
