Inleiding toxicologie
Vergiftiging= chemische stof verstoord fysiologische processen → lichamelijke conditie niet meer
gezond.
Aard & intensiteit afhankelijk van:
• Soort vergif
• Hoeveel opgenomen
• Duur blootstelling
• Lichamelijke conditie
• Levensomstandigheden en gewoonten
Toxicologie door toxicoloog:
- Forensisch toxicoloog (analytisch gerechtelijk)
- Druglabo (farmacologie & toxines)
• Oorzaak opsporen
• Vergif en dosis identificeren
• Advies rond antidotum
• Therapeutische maatregelen
• Effecten en mechanisme van werking bestuderen
= multidisciplinair
Product is therapeutisch of toxisch afhankelijk van ingenomen dosis: “alle dingen zijn vergif, de dosis
maakt dat iets geen vergif is.”
! altijd de dosis controleren en nagaan of het toxisch is of niet.
- Toxische dosis= abnormale of schadelijke invloed op organisme (ultieme schade= dood)
- Therapeutische dosis= stof in voldoende concentratie op juiste plaats en gunstige invloed op
organisme
Toxiciteit wordt bepaald door het risico dat je loopt en niet door de structuur van stof: hoe lang ben
je blootgesteld, welke dosis, wat is de toestand van de persoon,…
→ niet altijd makkelijk om toxische dosis van therapeutische dosis te onderscheiden, grens is soms
heel dun:
• soms iets toxisch ook therapeutisch bruikbaar zoals Botox
• wanneer een bepaalde behandeling leidt tot neveneffecten, dan is de totale uitslag wel
gunstig, tenzij het onherstelbare schade veroorzaakt, dan zal die dosis toxisch zijn geweest
• insuline: voor diabetespatiënt levensreddend maar kan bij gewone persoon gevaarlijke
hypoglycemie veroorzaken
• toxiciteit soms begeleidend effect van therapeutisch effect doordat stof op verschillende
plaatsen kan inwerken, zonder daar gunstig te zijn bv. Cytostaticum → doet ander risico
ontstaan
Sommige intoxicaties zijn duidelijk, bij andere kan soms de wet-arts zelfs niet zeggen wat
doodsoorzaak is.
Bv. Vergiftiging → lijk: wat ga je ermee doen? → verbranden want dan blijven assen over, en hierop
kan er geen DNA-test worden gedaan of vergiftiging worden nagegaan.
Dan is het eigenlijk belangrijk om na te gaan of verassing snel wordt aangevraagd na een bekend
overlijden, want dan mag parket nog snel urine en bloedstaal nemen. Anderzijds kan via
,vetzuuranalyse achterhaald worden of de assen van een primaat komen (niet alles is tot koolstof
gereduceerd).
! intoxicatie zie je vaak niet, er zijn analytische technieken nodig.
- Top 3 stoffen:
• Arseen (pesticiden, rattengif,.. → vnl op boerderij)
• Cyanide (tijdens WO2: werkt snel door interferentie met oxidatief metabolisme)
! H2S is even gevaarlijk (in bierkelders of kelders waar rotting)
• Strignine (paralyseert skeletspieren)
Andere: aconiet, resines, digitalis, atropine
→ vaak dingen die in de natuur te vinden zijn!
- Type slachtoffer
• Specifiek
o Snelle beslissing
o Traag gepland (meestal wanneer men iets ontdekt heeft bv. Bedrog)= met
voorbedachte rade
o Vaak binnen familie/vriendegroep
• Random
o Iemand die zich wil wreken op maatschappij en doet onrecht aan een persoon die er
niets mee te maken heeft
o Snelle beslissing
o Traag gepland (bv. Hele voedselvoorraad van een bepaalde firma vergiftigen dus
iedereen die dat merk gebruikt, wordt vergiftigd, onterecht)
- Toxicologie= omnipresent
• GM (antibiotica, vaccins, antidepressiva, slaapmiddelen,..)
• Medische hulpmiddelen (katheters, stents, wondpleisters,…)
• Genotsmiddelen (alcohol, drugs, koffie, thee, sigaretten,…)
• Neutraceuticals (dieetproducten, probiotica, mineralen,…)
• Voedingsadditieven (aromas, kleur, zoetstoffen,…)
• Voeding (allergenen*, biogene amines, kruiden,…)
• Natuur (bacterie, virus, planten, schimmels,…)
• Verontreinigingen (dioxines, fijn stof, hormoonverstoorders,…)
• Bestrijdingsmiddelen (biociden, pesticiden, insecticiden,…)
• Huis- en tuinproducten** (desinfectans, detergent, oplosmiddel,…)
• Chemicaliën (chloorderivaten, metalen, zuren, base,…)
• Cosmetica (crèmes, deodoranten, parfums, shampoo,…)
* allergenen: niet alles is een allergie, het kan ook zijn dat je iets niet verdraagt omdat je een enzym
mist bv. Lactose-intolerantie
** geen regelgeving op wat je in huis mag hebben en wat niet, vaak zijn kinderen hier dan het
slachtoffer van (1-4j meest vatbaar want gaan alles uitproberen met hun mond)
,Historiek
- Zoeken naar voedsel: ontdekking van verschillende toxische substanties (giftige planten, dieren
en mineralen) → beschreven in verschillende teksten oa de recepten van vergiften
Bv. Dolle kervel, monnikskap, slangenbeten, arseen
→ vele intentioneel gebruikt als homicide, andere als genots- en roesverwekkende middelen
- Sulla: 1ste wetgeving rond vergiften
- Koning Mithridates: experimenteerde door dagelijkse inname van kleine dosis vergif → om zich
te immuniseren
- Ontwikkeling preventieve substanties en antidota ter bescherming tegen vergiften
Bv. Nicander van Colophon: Theriaca & Alexipharmaca (antidota tegen reptielen en substanties,
maar ook 22 specifieke vergiften
- Maimonides: vergiften en hun antidota
- Middeleeuwen
• Italië veel gebruik van arseen: gezien als wondermiddel en voor alles gebruikt, maar ook door
vrouwen als aqua tofana (wanneer men niet wist waaraan persoon gestorven was, schreef
men ‘factum est’, maar vermoeden ging naar arseen)
• Frankrijk: Catherine Deshayes (gebruikte weeskinderen om te testen)
- Paracelsus: alle dingen zijn vergif, de dosis maakt iets geen vergif → dosis-respons relatie
- Orfilla: beschrijving tussen chemische en biologische informatie van vergiften (medicinale
chemie) + ontwierp methoden voor detectie vergiften (noodzaak voor adequate chemische
analyses om intentionele intoxicaties met dood aan te tonen) → vader moderne toxicologie
(forensisch)
- Magendie & Bernard: fysiologisch mechanisme om intoxicaties te begrijpen
- Lewin: publicatie 1ste molecule door mens gemaakt
- Rudolf Peters (WO2): dimercaprol (antidotum tegen zenuwgas= BAL of Britisch anti-levisite,
afgeleid van het yperite)
, Indeling van vergiftigingen
1. Opzettelijke vergiftigingen
- Criminele vergiftigingen
= moord door vergif (homicide)
• Moeilijk omdat slachtoffer argwaan krijgt → stof moet bepaalde eigenschappen hebben,
maar weinig stoffen voldoen
o Smaakloos/normale smaak
o Geurloos
o Kleurloos
o Makkelijk in handel
o Geen sporen in lijk
+ kennis over fysicochemische eigenschappen nodig
• Vaak gebruikt: arseen (As2O3), sublimaat (HgCl2), cyaniden, methanol, CO, strychnine,
thalliumzouten (rattenvergif)
• Strengst bestrafte misdrijven: moord met voorbedachten rade, slachtoffer kon zich niet
verdedigen
• Vnl in criminele context
Bv. Iets geven dat pas later inwerkt, zodat het niet aan jou gelinkt kan worden op moment dat
persoon sterft
- Zelfmoorden (suïcide): 90%
= niet lijden en zonder pijn sterven, zo vlug mogelijk
• Meest gebruikt: niet barbituurzure hypnotica, benzo’s, tricyclische antidepressiva, CO,
pesticiden
→ stoffen waar je makkelijk aan kan!
• Vaak mengsels van meerdere producten + in combinatie met alcohol
o Synergetisch effect
o Neutraliserend effect (niet gewild)
• 20-30j
