Hoofdstuk 4: Lijden en dood
Verdwijnen wij helemaal wanneer we dood gaan, als we het lichaam zijn?
Of leven we juist na de dood verder, als we de geest/ziel zijn?
De zin van het leven – Griekse visie
De Griekse visie zegt: De werkelijkheid heeft een doel, herinner u de doelgerichtheid! En elk deel van
de werkelijkheid heeft een doel en alle doelen zijn (min of meer) in harmonie. Natuurlijk zijn er af en
toe conflicten, die worden dan ook vaak begrepen als onnatuurlijk. Het doel van de werkelijkheid is
om te streven naar de onbewogen beweger. Dit betekent dat elk ding ernaar streeft van nature om
de natuur te realiseren, het doel. Als mens bestaat de zin van het leven erin om te streven naar het
realiseren van onze menselijke natuur, de redelijkheid (Aristoteles). Dat streven naar onze menselijke
natuur is eigenlijk aangeboren, het is een deel van deze natuur. De aard van de mens is precies de
redelijkheid, het filosoferen. De filosofie ontdekt dat de mens van nature een redelijk wezen is (een
filosofisch wezen). De mens kan alleen maar de zin van het leven bereiken door de filosoferen. Dit is
de kern van het antieke denken over de zin van het menselijk leven. Ook bestaat er een Christelijke
visie: De natuur zit harmonieus in elkaar, het is een orde, een kosmos en geen chaos, geen wanorde!
De mens moet deze harmonie ontdekken. Als je deze natuur bekijkt, dan vind je de neerslag van
Gods plannen, eigenlijk een soort afdruk van Gods geest, in die natuur. Dus door het ‘boek der
natuur’ te bestuderen, krijg je inzicht in hoe die natuur geordend is en kan men zich daarnaar
gedragen. Met andere woorden: Zo kan men de regels volgen die door God in de natuur gelegd zijn.
Zin vinden versus zin geven
We maken een tijdsprong naar de wereld waarin we nu leven, nu dat we doordesemt zijn door
wetenschappelijk denken. In de hedendaagse wereld, dus door het wetenschappelijk wereldbeeld,
lijkt de werkelijkheid niet om ons bekommerd. Of wij nu plezier hebben of dat wij lijden, de kosmos
geeft hier niets om; het universum geeft hier niets om. Met andere woorden: God ligt er niet wakker
van. Het universum heeft geen voor- of afkeur over het lijden of over het gelukkig zijn. Wanneer we
dit gaan bekijken op een meer metafysisch niveau ziet men dat de structuur van de werkelijkheid,
dus onze eigen structuur, niet gericht is op het geluk van onszelf. Onze natuur is er niet op gericht om
een bepaald, concreet doel te organiseren waarzonder wij gelukkig zouden kunnen zijn. Je kan
namelijk wel blijven zoeken naar de zin van het leven, maar die ga je niet vinden in je eigen natuur.
Als er geen duidelijk pad is, kan men verschillende paden kunnen verkennen. Deze verschillende
paden kunnen op hun eigen manier tot een zinvol leven leiden, dit is een optimistische manier om
hiernaar te kijken. Want, anti-natalisten zeggen dat de structuur van de werkelijkheid, ofwel van
onze natuur, niet garandeert dat ons leven gelukkig of zinvol is. Daarnaast is de ‘zingeving’ een
modern idee: Vanuit jezelf zullen wij een zin geven aan de werkelijkheid of juist een zin geven aan
het leven, wij zijn ons ervan bewust dat we een bepaalde richting kunnen geven aan ons leven. Een
voorbeeld van een moderne invulling van zin is het realiseren van projecten. Ofwel een soort
bucketlist die diepgaander kan zijn: kinderen, partner, een huis, een goede baan, etc.. Zo vullen wij
dit nu in, maar het kan variëren van persoon tot persoon. Dit geeft de achtergrond weer voor de
vragen die we nu gaan stellen: “Wat is de zin van het lijden?” en “Wat is de zin van de dood?”.
De zin van het lijden
Kan het lijden eigenlijk wel zinvol zijn?
Theodicee
Een vraag die de filosofie al even bezighoudt en centraal staat in het filosofische genre is “Wat is de
zin van lijden?”. Men vroeg zich dit af omdat God algoed, alwetend en almachtig is, waarom is er dan
nog lijden in werkelijkheid? Het antwoord is de theodicee van Leibniz: een soort boek waarin
geoordeeld wordt over God. Maar kunnen wij oordelen over God? De inzet van deze boeken was:
“Hoe kunnen we het bestaan van God verzoenen met dat wat we zien?”. Dit heeft betrekking op dat
we rondom ons allerlei vormen van lijden zien en dat het lijden bijzonder extreem kan zijn. God
Pagina 1 van 5