Constructie 2020-2021 Bram Aerts
CONSTRUCTIE
2E BACH ARCHITECTUUR
CAMPUS ST. LUCAS GENT
Bram Aerts
2020-2021
Inhoudstafel
Les 1: Inleiding pag. 02
Les 2: Intro – werfbeelden pag. 09
Les 3: Foundation or Plinth pag. 10
Les 4: Opening pag. 16
Les 5: Eenvoudige structuren pag. 23
Les 6: Gevel/Facade pag. 28
Les 7: Vloeren pag. 34
Les 8: Daken pag. 39
Les 9: Metselwerk pag. 135
Les 10: Beton pag. 142
Les 11: Hout pag. 150
Les 12: Staal pag. 156
Gebouwen pag. 161
Verplichte lectuur pag. 173
Pagina 1 van 255
,Constructie 2020-2021 Bram Aerts
Les 1: Inleiding
1 Ludwig Mies van der Rohe – Wat is ontwerpen?
ONTWERPEN VOLGENS MIES
“Architecture starts when you carefully put two bricks together. There it begins”
͢Ludwig Mies van der Rohe, New York Herald Tribune, 1959
Een grondige kennis van materialen, bouwknopen, technische vereisten is
fundamenteel. Belangrijke elementen hierin:
- Carefully, bricks: Het met zorg ontwerpen. Om dit te kunnen, moet je de instrumenten die je
hanteert goed kennen. Hierin spreekt hij over bakstenen, bakstenen als klein element dat in grote
hoeveelheid wordt toegepast de baksteen goed kennen en begrijpen.
- Two bricks together: Je kan als architect onmogelijk een gebouw ontwerpen zonder na te denken
over de manier waarop dat wordt gebouwd, al bouwende ontwerpen. Je kan veel architecturale
tekeningen maken (concept/schets) zonder bouwlogica maar op een punt moet je details maken
waarin je de gebruikte materialen niet kan verwaarlozen.
WAT IS CONSTRUCTIE
Constructie is een heel belangrijk vak aangezien het de belangrijkste architecturale elementen
verenigt. Het verenigt de stabiliteit, structuur, comfort en andere fundamentele elementen.
Het integreren van de verschillende disciplines die architectuur aansturen, dat verder gaat dan de
technologische aspecten maar ook je eigen architecturale expressie erin verwerkt.
Constructie zal gaan over waterdichtheid, structuur in alle aspecten maar ook over cultuur.
2 Keuze in moeilijkheidsgraad van een ontwerp
- HAVENHUIS ANTWERPEN – ZAHA HADID
Een gebouw dat heel conceptueel is bedacht en een bepaalde
expressie nastreeft maar achteraf had men heel veel moeite
met dit recht te houden. Dit type projecten zijn veel te complex
en raadt men af om nu al in studio’s te maken. Het is verstandig
om eenvoudiger te beginnen omdat daarin al genoeg
complexiteit zit.
- BREMER LANDESBANK HEADQUARTERS – CARUSO ST JOHN ARCHITECTS
Deze architecten hebben in Londen
een kantoor en werken wereldwijd.
Dit is een mooi voorbeeld van wat
constructie een rol kan spelen in de
ruimere zin van het woord. In
architectuur moet je harde en
duidelijke beslissingen nemen. De eerste ontwerpbeslissing hier, is obv. de functie: een
bankinstelling. Hierbij dacht men ‘Wat zullen de gebruikers van dit gebouw verwachten?’
Daarbij dacht men na over de ruimte als eerste ontwerpkeuze. Welk gebouw is hier gepast in
deze omgeving/context. De omliggende gebouwen zijn gemaakt met een eenvoudig
basisvolume en daarop een terugwijkende dakverdieping en kroonlijst. Dit zien we ook in dit
gebouw terug. Ook zien we hierin een zwaar gebouw, ook gekopieerd uit de naburige
gebouwen. Het lijkt een zwaar gebouw dat wordt benadrukt door het tongewelf als ingang.
Als volgende ontwerpbeslissing, koos men voor de accentuering van de ramen. Men koos voor
eenvoudige, traditionele, verticale ramen die beginnen op tablethoogte. Ook deze keuze vindt
men terug in de context. Deze ramen zijn ook sterk ingeburgerd, wat zorgt voor een vertrouwd
gevoel, herkenbaar gevoel. Hierdoor voelt men zich sneller vertrouwd als bezoeker bij die
Pagina 2 van 255
,Constructie 2020-2021 Bram Aerts
bank. Maar doordat deze ook massief toont, schept dit een gevoel dat je geld er permanent
blijft wat minder is bij een spiegelpaleis die elk moment kan wegvliegen door de lichtheid.
De gevelsnedes zijn zeer belangrijk aangezien er een grote repetitie in zit, kleine ingrepen doen
heel veel in de gevelarticulatie.
Door veel architectuurkritiek te lezen en gebouwen te bezoeken, leer je wat belangrijk is en
wat niet. Leren stopt niet als je van de schoolbanken komt!
- TĚŠNOV ARCHITECTS
Hij maakt ook heel eenvoudige zaken,
maar zijn tekeningen zijn van een
bijzondere kwaliteit. Hij maakt de
architectuur afwezig op zijn schetsen.
De boom als centraal element in de
tekening wat het moeilijk maakt om
een totaalplaatje te maken van de achterliggende architectuur. De architectuur wordt op de
achtergrond geplaatst en het leven met het straatbeeld en de handelingen van de mens om
naar de gevel toe te komen worden naar de voorgrond gebracht.
Ook de tweede tekening zit vol leven zonder één persoon te tekenen, waarbij de architectuur
ook naar de achtergrond treedt.
In de laatste afbeelding is de kamerhoek niet eens getekend maar je voelt hem wel extreem.
Het interieur is zeer precies ontworpen, er is goed nagedacht over wat je nodig hebt om een
ruimte definiëren. Het tafereel als ontwerpuitgangspunt. Licht dat nodig is om te kunnen
werken aan de tafel etc.
- EIGEN WONING – ADOLF LOOS
Adolf Loos is één van de belangrijkste architecten van de 20e eeuw. Hij was zeer gefortuneerd
maar maakt dit niet meteen duidelijk in zijn eigen woning. Deze woning is zeer eenvoudig,
zwijgend, sober als je vanuit het straatbeeld kijkt. Eens je naar het onthaal kijkt met de
voordeur, is deze zeer uitnodigend en met veel rijkere materialen afgewerkt dan de rest van
de gevel. Dat toont hou belangrijk hij de ingang vond.
Ook zien we in het interieur het belang van taferelen, doorzichten, het belang van de sociale
gebruiken van die tijd. Heel goed versleuteld in het grondplan maar ook in het
materiaalgebruik.
Het leven in een ‘2m60-wereld’ doorbreken, teruggaan naar specifiek ontworpen ruimtes en
niet zomaar uit een catalogus ruimtes plukken.
Pagina 3 van 255
, Constructie 2020-2021 Bram Aerts
3 Aan te raden referenties
LECTUUR
- Adam Caruso - The feeling of things
- Kenneth Frampton – Studies in Tectonic Culture
- Peter Zumthor – Atmospheres
INSTAGRAM TIJDSCHRIFTEN
- @the_beauty_of_plan - A+
- @the_beauty_of_section - Arch+
- @transarchitectuurstedenbouw - Oase
4 Wat is Architectuur?
CITATEN
“...the primary principle of architectural autonomy resides in the tectonic rather than the scenographic:
that is to say, this autonomy is embodied in the revealed ligaments of the construction and in the way
in which the syntactical form of the structure explicitly resists the action of gravity.”
͢Kenneth Frampton – Studies in Tectonic Culture
Hierin haalt Frampton aan dat wij mensen, tegenwoordig meer dan vroeger, heel erg bezig
met het visuele. De scene die we waarnemen met onze ogen, maar is dat wel het belangrijkste
in architectuur? Is de architecturale autonomie, de elementen van architectuur die een
alleenrecht hebben, niet belangrijker dan het visuele?
Een Voorbeel van architecturale autonomie is bijvoorbeeld het oplossen van de zwaartekracht.
“ According to its etymology, perspective means rationalized sight or clear seeing, and as such is
presupposed a conscious suppresion of the senses of smell, hearing and taste, and a consequent
distancing from a more direct experience of the environment.”
͢Kenneth Frampton – Studies in Tectonic Culture
Perspectief is waarnemen en betekent eigenlijk afstand nemen van de directe ervaring die je
beleefd als je de ruimte binnenstapt die je zou zien, horen, proeven.
Bijvoorbeeld als je een aula betreedt, de aula heeft een zekere onaangenaamheid, de jassen
die onhandig over de stoelen hangen (niet nagedacht over de jas uit doen aangezien je lichaam
zegt tis hier oke van temperatuur en vochtigheid), de micro die te stil of luid staan, de akoestiek
die niet perfect is, de hitte en stank na 4h les.
“In the place of invention, rhetoric and signification one can embrace convention, awkwardness and
repetition. In this way buildings can achieve an auratic presence that comes through associative
memory and direct experience.”
͢Kenneth Frampton – Studies in Tectonic Culture
In plaats van vindingrijkheid, retoriek en betekenis kan men conventie, onhandigheid en
herhaling omarmen. Op deze manier kunnen gebouwen een auratische aanwezigheid bereiken
die voortkomt uit associatief geheugen en directe ervaring.
De vraag in hoever je architectuur kan heruitvinden, fundamenteel nieuwe ontwerpen
uitvinden is zeer moeilijk tot onmogelijk. Het meeste dat men kan doen is een herneming of
herwerking van reeds bestaande ontwerpen.
Alle ruimtes zijn nog steeds hetzelfde als 500 jaar geleden, de menselijke maat is ongeveer
hetzelfde gebleven over al deze tijden en de evidente zaken blijven gelijk.
Onze basisnoden en basismaten blijven gelijk, alle ontwerpen zijn gebaseerd op dezelfde
realiteit en hierdoor blijven de criteria waarop we ontwerpen gelijk. Alles wat door de Grieken
en de Romeinen zijn bedacht, kunnen we nog steeds gebruiken en als actueel beschouwen.
Pagina 4 van 255
