FOUTAANSPRAKELIJKHEID
- Aansprakelijk werkt zo dat schade vereist is, die schade veroorzaakt is door een feit. Dat feit
wordt door het ASHR gekoppeld aan een persoon. Die persoon zal instaan voor de schade
veroorzaakt door dat feit. De soorten feiten die aansprakelijkheid genereren zullen we nu
bekijken. In de eerste slideserie: de fout.
Bewezen fout & bevrijdingsgronden
Opzet en bijhoud
- Je hebt aansprakelijkheden gebaseerd op een bewezen fout & een fout zonder dat de
benadeelde dit moet bewijzen. Hier gaan we ervan uit dat de fout bestaat & die persoon kan
ontsnappen door te bewijzen dat hij geen fout heeft begaan. = aansprakelijkheid op basis van het
wettelijk vermoeden.
- We zullen ook stilstaan bij immuniteiten: personen die beschermd zijn tegen ASH
ASH op basis van bewezen fout
- = Aquilische of Aquiliaanse aansprakelijkheid, gebaseerd op de Lex Aquiliae (= Romeinse tekst
van de 3e eeuw vC) we koppelen het eraan & zeggen dat de Romeinen zelf al zoiets kenden
- Er wordt verwezen naar die foutASH in art. 1382 & 1383. Veel juristen zeggen dat de
foutaansprakelijkheid hierop gebaseerd is, maar dat klopt niet want die is veel ouder. het
aansprakelijkheidsrecht als het gaat over de foutaansprakelijkheid is niet
- Artikelen kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden
o Er zijn auteurs die die artikelen 1382 & 1383 lezen en als verschil zien:
Art. 1382: wanneer men het in 1804 over “fait” (daad) had, had men het over
misdrijf opzettelijke daden
Art. 1383: onopzettelijke daden
o Er zijn auteurs die die artikelen 1382 & 1383 lezen en als verschil zien:
Art. 1382: stelt de norm, de basis van de ASH
Art. 1383: is een explicatieve bepaling die geen bijkomende regel bevat, maar die
zegt dat het vorige artikel niet alleen de positieve daden maar ook het niet
optreden bevat & niet alleen opzettelijke maar ook onopzettelijk
verduidelijking van de begrippen gebruikt in 1382.
o Doet er niet toe, want 1383 heeft geen andere gevolgen dan 1382 dit heeft als gevolg
dat een aantal juristen de moeite doen om het telkens over beide artikelen te hebben,
maar er zijn ook veel juristen die alleen 1382 vermelden.
- De algemene foutaansprakelijkheid = de gemeenrechtelijke aansprakelijkheid: die geldt in
principe altijd en overal, eenieder is constant onderhevig aan het risico dat we aansprakelijk zijn
op die basis. Het feit dat er speciale regeling bestaat voor sommige gevallen betekent niet dat dit
niet meer geldt. (bv aansprakelijkheid van ouders voor hun kinderen betekent niet dat ouders
niet op basis van 1382 kunnen aansprakelijk gesteld worden)
o Behalve als er ergens expliciet een uitzondering staat
1
,Constitutieve elementen van de fout
- Eerste punt dat je nooit uit het oog mag verliezen bij de foutaansprakelijkheid: het feit dat een
gedraging schade heeft veroorzaakt impliceert op zich niet dat het gedrag foutief was!! Er nl.
zijn veel gevallen waarin het toegelaten is om aan een andere schade toe te brengen
o Bv: concurrentie, want anders zou je telkens aansprakelijk zijn bij de schade veroorzaakt
bij je concurrent
- Fout = kenmerk ban gedraging, los van de concrete gevolgen. Het is niet omdat iets schade als
gevolg heeft, dat we het fout vinden.
o Bv je doet iets klein en een hele kathedraal stort in je moet die kathedraal wegdenken
want is gewoon het gevolg
- De gedraging bestaat uit 2 elementen:
o Gedrag op zich
o Relatie tss gedrag en persoon die de gedraging stelt (= actor)
BV: Ik heb een tweejarig kind die een potje met lepel in de microgolf steekt.
De gedraging: daar heb ik kritiek op
Gedrag + persoon die gedraging stelt je zal zeggen dat het geen fout is,
want het is een tweejarig kind en snapt dat niet.
- Opdat je iets fout kan noemen:
o het gedrag op zich moet onrechtmatig zijn. Om een fout te hebben moet er een
onrechtmatige daad gesteld zijn. Of een gedrag onrechtmatig is of niet moet je
beoordelen door het gedrag te bekijken zonder te weten wie het gesteld heeft
o Je kan het onrechtmatige gedragen verwijten aan de persoon die het gedrag stelt. De
schuld: of je de onrechtmatigheid kunt toerekenen aan de actor. Als je het de persoon
niet kunt verwijten, heeft de persoon geen fout begaan, maar een onrechtmatige daad
(waar hij niet aan kon doen of die we hem niet kunnen verwijten).
o Een fout = een
toerekenbare
onrechtmatigheid = een daad, gedrag dat op zich onrechtmatig is dat we kunnen
verwijten aan degene die het gesteld heeft = een schuldige onrechtmatigheid
2
,(dia ziet er een beetje anders uit)
Schuldbekwaamheid (1e element) =
toerekeningsvatbaarheid = toerekenbaarheid
- Subjectief element
o De foutaanspraakbaarheid is gebaseerd op een subjectieve verwijtbaarheid aan een
persoon
o Fout kan alleen maar worden gepleegd door iemand die in staat is een fout te plegen
Normbesef: die persoon moet op 1 of andere manier een keuze gehad hebben,
en de verkeerde keuze gemaakt hebben hij moet normatief het inzicht
hebben gehad wat rechtmatig een onrechtmatig is.
Er zijn personen die gewoon als persoon niet in staat zijn om een normatief
inzicht te hebben (ernstig geestesgestoorden & mensen die dat inzicht nog
niet verworven hebben, bv 1 maand oude baby)
Realiteitsbesef: om schuldig te kunnen zijn moet je ook een zekere mate van
realiteitsbesef hebben, want er zijn heel wat gedragspatronen die onrechtmatig
zijn omdat ze in de gegeven context niet passen.
Bv: een lucifer aansteken terwijl je in een tankstation staat is een
onrechtmatige daad. Je moet beseffen wat de mogelijke gevolgen van je
handeling zijn, hier nl. ontploffingsgevaar. het kan perfect zijn dat iemand
beseft wat hoort en wat niet hoort, maar de feitelijke omstandigheden niet
snapt/kent om te weten dat het een onrechtmatige daad is.
Bv: kinderen die stenen van bruggen over de autostrade gooien. Groot
verschil als het gaat over dat een fout begaan is tussen kind die steen van
brug gooit en denkt van die zal gewoon weggekaatst worden door een auto
& kind die weet dat het kan doden als het door de voorruit vliegt
realiteitsbesef
Zelfcontrole: mogelijkheid sturing & beheersing gedrag: als je een onrechtmatige
daad hebt gesteld kan dat je alleen vermeden worden als je lichaam voldoende
heeft gedaan om te vermijden dat je de onrechtmatige daad stelde.
Bv: Als je spastische bewegingen maakt en je veroorzaakt schade kan je daar
totaal niet aan doen. Het valt niet aan u te verwijten want de gedraging
konn niet verhinderd worden
Die 3 dingen vereist bij elk type onrechtmatige gedrag in Belgisch recht
3
,- Er zijn personen bij wie die bekwaamheid ontbreekt
- Schuldbekwaamheid/toerekeningsvatbaarheid
o ≠ genotsbekwaamheid
o ≠ handelingsbekwaamheid
o ≠ statuut van een persoon
o = feitelijke omstandigheid, te beoordelen per schadegeval & in concreto. We moeten
naar een gedrag in bepaalde omstandigheden kijken. Als de persoon die 3 voorwaarden
had, dan kunnen we de onrechtmatigheid aan die persoon verwijten. Als hij 1 niet had,
kan dit niet.
We zijn bezig of onrechtmatige daden een fout uitmaken, dit heeft niets te maken met die
andere begrippen.
Je moet bv niet handelingsbekwaam zijn om een fout tot stand te brengen
Schuldonbekwamen
- Wat doen we met minderjarigen? Zijn ze schuldbekwaam? (= Kunnen ze een fout begaan? =
Kunnen ze aansprakelijk gesteld worden voor hun eigen onrechtmatige daden?)
o Meerderjarig vereist voor handelingsbekwaamheid RH geldig
o Meerderjarigheid niet vereist voor schuldbekwaamheid (art. 1310 BW)
Een 17-jarige kan perfect aansprakelijk gesteld worden voor de schade die hij
heeft veroorzaakt
1310 BW gaat over welke verbintenissen van de minderjarige kunnen vernietigd
worden
Dus: minderjarige is in principe handelingsonbekwaam, maar kan perfect een
fout begaan de minderjarige die onrechtmatige daad stelt & aan de 3
voorwaarden voldoet zal een fout hebben begaan en aansprakelijk zijn
o Als benadeelde de aansprakelijke aanspreekt voor vergoeding, de aansprakelijke wil het
niet doen dus benadeelde wil proces aanspannen tegen ken opletten want dat zijn
rechtshandelingen, en dit kan dan niet omdat de minderjarige handelingsonbekwaam is.
Je zal dus de ouders moeten aanspreken als vertegenwoordigers
Het kind is dus de partij, want kan aansprakelijk zijn , maar kan zichzelf niet
verdedigen dus wordt vertegenwoordigd door ouders/voogd.
Ouder kan ook aansprakelijke ouder zijn voor de schade veroorzaakt door
minderjarig kind, maar dit doet er nu niet toe, hier gaat over de
aansprakelijkheid van het kind zelf. Het kind is de schuldenaar, niet de ouder.
Ze kunnen ook beide aansprakelijk stellen: 1384, lid 2 BW de ouders zijn wel
materiële procespartij
4
, - Schuldbekwaamheid kan ontbreken bij erg jonge minderjarige: Infantes
o Beschikken niet over vereist onderscheidingsvermogen
o Niet aansprakelijk voor onrechtmatige daad wegens geen schuld
Het kunnen schuldig zijn ontwikkelt zich naarmate het kind realiteitsbesef,
normbesef en zelfcontrole leert
o Kind kan aansprakelijk zijn vanaf het de jaren des onderscheids heeft bereikt (verwijst naar
normbesef: verschil tss goed en kwaad) zolang het dit niet heeft bereikt, kan niet
aansprakelijk gesteld worden op basis van de foutaansprakelijkheid, want kan geen
schuld treffen en dus geen fout begaan.
Ook hier zou je volgens Belgisch recht moeten zeggen: hangt af van fout tot fout,
want het ene moet een 7-jarige al weten en het andere niet
In de praktijk voor de rechter onmogelijk om geval per geval te bekijken,
omdat:
De rechter de nodige gegevens niet heeft, want een proces is meestal een hele tijd
later dus men kan moeilijk weten hoe het kind was op dat moment
Rechters hebben de neiging om te zeggen dat het kind vanaf 7j schuldbekwaam
Andere rechtsstelsels:
Nederland: -14: niet aansprakelijk, 14-18: zowel kind als ouder, vanaf 18
alleen kind
Duitsland: -7 niet aansprakelijk, -10j niet aansprakelijk voor verkeer, behalve
opzettelijk, 18 wel aansprakelijk behalve aangetoond geen inzicht
- Personen waarbij toestand is waardoor ze hun gedrag niet kunnen controleren
o Kan tijdelijk zijn
o Geen schuld voor onrechtmatig handelen: het gedrag was onrechtmatig, maar je kon het
niet controleren niet aansprakelijk op basis van foutaansprakelijkheid (1382-1383)
Bv: persoon krijgt hartaanval achter stuur, rijdt over witte streep en veroorzaakt
ongeval
Gedrag: over de witte lijn rijden is onrechtmatig, MAAR gedrag kan niet
toegerekend worden aan de persoon want kon het niet controleren
o Soms controleverlies te wijten aan de persoon zelf
Bv: dronken persoon controleert eigen gedrag niet meer. Persoon stelt
onrechtmatige daad, is dit een fout?
Gedrag: onrechtmatig, maar de persoon kon gedrag niet controleren en is
niet toerekenbaar aan die persoon persoon treft eigenlijk geen schuld en
maakt geen fout is niet oké
5
