Dit is een samenvatting (notities) van alle lessen van RZL van Barbara Verdonck. Er is veel tijd ingestoken en het leert gemakkelijk. Enkel deze samenvatting is genoeg om te slagen voor het vak.
Ahmad Ahmad Yaar
Bachelor Maatschappelijke veiligheid
Docent: Barbara Verdonck
Religie, zingeving en levensbeschouwing
1 INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING
Vandaag wordt geweld gekoppeld aan religie. Hoe moeten we dit begrijpen? Er zal ook met een
beroemde passage uit de wereldliteratuur aangetoond worden dat wanneer de godsdienst onder
druk komt te staan, de kern van de religie duidelijk wordt. In de 19 de eeuw werd gevreesd dat zonder
religieus fundament de moraal zou wankelen. Met Nietzsche laten we dan zien dat de kritiek op de
religie tegelijk een kritiek is op het denken of de filosofie in zijn geheel. In het laatste deel van de
cursus zullen we dan de stelling van de cursus uiteenzetten: de monotheïstische religies zijn
waarheidsfilosofieën. In die hoedanigheid zijn ze geen religies meer in de archaïsche zin van het
woord en dragen ze een gevaar in zicht dat eigen is aan elk waarheidsdenken. Er moet worden
aangetoond dat het in elke monotheïstische religie niet om ‘geloof’ maar om ‘geloofskritiek’ gaat.
1.1 WAAROM RZL IN DE OPLEIDING?
1) Omdat religie actueel is
We hebben dit gezien op momenten waar er oorlogen waren. Zolang de oorlogen ver van ons waren
lagen we er niet wakker van. Vanaf dat ze dan vluchtelingen werden en naar hier toekwamen was
het dan wel anders. Maar als er vluchtelingen hier naartoe komen nemen ze ook hun religie mee.
Omdat het een polarisering in onze samenleving teweegbrengt. Door aanslagen op Charlie Hebdo
werden de mensen bang. Er ontstond een polarisering tussen moslims en mensen hier.
2) Verbeelding
We zien constant beelden in ons leven. Religie gaat eigenlijk niet over de god maar over de mens. We
zitten in een sociaal agogische opleiding en deze opleiding gaat over de mens. Mensen zijn niet louter
wetenschappelijk te bestuderen. Mensen zijn meer dan enkel te benaderen vanuit de sociologie,
psychologie of criminologie. Er spelen hiernaast ook een hele hoop historisch-culturele elementen
een rol. Eén van deze elementen is religie.
3) De impact die religie heeft op het functioneren van de samenleving of individu
Een individu kan disfunctioneren omwille van religieuze aspecten. Je moet hoe dan ook daar iets van
weten als je deze problemen wil aanpakken. Je moet tenminste begrijpen en aanvoelen over wat het
gaat als de religie leefbaarheid en veiligheid verstoord. Je moet daar attent voor zijn. Als je religie
niet begrijpt maak je cruciale fouten. Vb. Bart de Wever zijn fout toen hij met het leger de joodse
gemeenschap wou beschermen.
4) Omdat je op stage moet reflecteren
Reflectie is een basiscompetentie. Reflecteren is kunnen afstand nemen van iets en nadenken over
wat iets is. Om te kunnen reflecteren heb je een creatief/reflectief geest nodig. Om dat te kunnen
heb je een verfijnde geest nodig. Een verfijnde geest moet meer kunnen dan enkel vak inhouden
verwerken. We gaan uit de comfortzone stappen in de literatuur en cultuur. Je moet je kunnen
losmaken van de normale methoden om anderen verbanden te kunnen leggen.
,Ahmad Ahmad Yaar
Bachelor Maatschappelijke veiligheid
Docent: Barbara Verdonck
5) Als we de religie die we nu begrijpen als monotheïstische
Gedurende heel de geschiedenis is de mens daar vatbaar voor. Voor sommigen betekent dat, dat we
terug moeten naar de natuur. We zijn snel geneigd om zoiets te denken. Vb. professor legt uit wat
een ijsbloem is en eindigt met het feit “het kan niet anders dan dat er een god is die ons zo een
perfecte beeld geeft”. Het feit dat de mens daar vatbaar voor is, is het iets interessants om te
begrijpen. In IJsland is er een tempel gebouw voor Odin en Thor met behulp van de overheid. Wij
zoeken iets dat ons terug herenigt. In die tempel komen mensen samen, worden overgangsrituelen
gedaan. De mens probeert lentefeesten te organiseren volgens de rituelen. De mens heeft het nodig
om zich opgenomen te voelen in een groot geheel. In deze cursus maken we opnieuw intens kennis
met de religie. De religie is een vraag naar de mens.
1.2 DE LEGENDE VAN GROOTINQUISITEUR, F. DOSTOJEWSK
Dostojewski, Fjodor (19de eeuw) => omdat juist toen Christendom in twijfel werd getrokken
Vandaag de dag worstelen we met religie. Heel onze cultuur was Christelijk. De eerste keer dat er
een zware crisis kwam ten aanzien van religie, dit was in de 19 de eeuw. Op het moment dat
Monotheïsme wankelt kunnen we zien dat de kernvraag niet gaat over wat we persoonlijk voelen
over religie. We gaan zien dat het feit dat de mens vatbaar is voor iets heiligs. Een van de
antwoorden daarop is een godsbeeld installeren.
Christelijke moraal
Belangrijke vraag: Als de religie niet meer werkt voor iedereen, wat dan voor de moraal?, Hoe weten
we dan nog wat goed en kwaad is?
Waarom was dat de vraag? Omdat onze cultuur zijn ethiek voornamelijk christelijk was.
Wat was dan die christelijke ethiek?
Het volgen van de wet! 10 geboden
Je moet de 10 geboden volgen maar er komen 2 aspecten bij die cruciaal zijn bij christendom
1) naastenliefde: bemin je naastenliefde als jezelf!
2) vijandsliefde: wanneer iemand u kwaad doet en u slaat in uw gezicht, uw andere wang aanbieden
is wat Jezus zei.
In oude testament staat wel een ander principe: namelijk oog op oog, tand op tand. In christendom
hoort deze niet, men moet het straf overlaten aan god.
Deze kwestie wordt uitgelegd in het boek van Dostojewski (De broeders karamazow)
Dostojewski schreef ‘Misdaad en straf’=> dit is een van de grootste romans van de 19 de eeuw.
Het boek gaat over een vader Karamazow die samen met zijn drie zonen het graf van de moeder te
gaan bezoeken. Omdat de jongste zoon naar het klooster gaat gaan(vieren). Ze komen samen en ze
praten. De vader is een zwak figuur die achter vrouwen zit. Hij is een verouderde adel. Hij wordt
verliefd op Brushenka. Dit is de vrouw waar zijn oudste zoon Dimitri verliefd op is. Hij wil edelmoedig
zijn maar hij is laf. De zoon zal uiteindelijk de vader doden na dat ze vechten.
,Ahmad Ahmad Yaar
Bachelor Maatschappelijke veiligheid
Docent: Barbara Verdonck
2 andere zonen:
Ivan karamazow: hij is gesloten, studeert bijzonder goed. Ivan als verstandige jonge man is een
overtuigd Atheïst.
Aliosha karamazow: de jongste zoon is opgevoed door tantes en nichten, …, hij was iemand waar
iedereen van hield, hij was kalm en eerlijk en open. Het was iemand met een enorm
rechtvaardigheidsgevoel. Hij heeft besloten om in het klooster te gaan.
Discussie tussen Ivan en Aliosha
Ivan: “ is jezus wel degelijk de verlosser geweest?” (Ivan had veel kranten verzameld)
Verlosser: Jezus moest komen omdat de mens in de zonde was gevallen. De mens was erfzondig en
het is van die erfzonde dat Jezus de mens moest komen verlossen. Dit is een zonde die we hebben
geërfd van de eerste mens.
Er mocht niet gegeten worden van de vrucht van 1 boom(boom van kennis van goed een kwaad) van
de aards paradijs. De mens was ongehoorzaam en de aardse paradijs was niet meer voor de mens.
Daarom bestaat er goed en kwaad en daarom gaan we dood. De poorten werden gesloten en Adam
en Eva werden uit paradijs gezet. God straft man en vrouw op verschillende manieren. De man moest
zweten en hard werken om zijn gezin te onderhouden. De vrouw moest allerlei pijnen lijden zoals
bevalling en begeerte naar een man. Het ongehoorzaam zijn aan god is zondeval.
Erfzonde: Alle nakomelingen van Adam en Eva erven de zondes van Adam en Eva. De mensen zullen
verlangen naar eeuwige vrede maar die krijgen ze niet. De mens verlangt van die erfzonde verlost te
geraken.
Ivan “ waarom naastenliefde?” “kijk welke ellende de mensen veroorzaken, moeten we hun als
onszelf beminnen?” (deze vraag trekt de Christendom in twijfel)
Kijk hoe Turkse soldaten mensen behandelen (mensen neersteken, ze snijden buiken open van
zwangere vrouwen) hoe kunnen we daarvan houden?
Kijk naar ouders die hun kind buitenzetten omdat ze niet zindelijk is. Dat kind zat op haar knieën en
vroeg god om hulp, wat is dat dan voor een religie. Zijn dit de mensen waarvan we moeten houden?
Wat met de kleine onschuldige kinderen? Waarom moeten zij erfzonde meemaken? Wat is het met
dat christendom?
Hij zei dat hij erin geloofde. Volgens hem beloofd christendom hun het geluk maar hij wilde het met
zijn eigen ogen onmiddellijk zien. De mens wil het NU en niet meer wachten.
Ivan wil bewijzen dat Jezus geen verlossing heeft gedaan met een verhaal:
De legende van de grote inquisiteur:
Een inquisiteur staat aan het hoofd van de katholieke rechtbank. De bedoeling van de inquisiteur was
dat de gelovigen bij hem mochten komen om een zonde op te biechten. Als je voelde dat je niet zo
streng religieus was geweest moest je het gaan opbiechten en zo kreeg je genade van de inquisiteur.
Juist omdat het vrijwillig was werd dat niet veel gebeurd. Maar je kon ook anderen gaan aangeven bij
de inquisiteur en dit gebeurde wel meer. De inquisiteur had de mogelijkheid om de ketters tot
bekentenis te dwingen door ze te martelen. Vroeger was dat geen marteling maar juridische
materiaal om iemand tot bekentenis te dwingen. (vuur aan de schenen leggen, worden opgehangen,
,Ahmad Ahmad Yaar
Bachelor Maatschappelijke veiligheid
Docent: Barbara Verdonck
volgieten met water tot hij bang is van stikken). Jezus komt terug in de stad Sevilla. Jezus kwam terug
en iedereen herkende hem. Hij passeerde ergens waar een doodkist van een kind buiten een kerk
werd gebracht en dat kind kwam terug tot leven alleen omdat Jezus passeerde. De groot inquisiteur
liet jezus opsluiten.
Monoloog: groot inquisiteur “waarom ben je teruggekomen, waarom kom je ons storen?”
“je had ooit de bedoeling om mensen te redden. Je hebt ze de waarheid verteld maar je bent te naïef
geweest en geweigerd om ze te redden. Hij verwijst naar een passage waar Jezus de kans had om
mensen te redden maar deed dit niet. De passage gaat over het feit dat jezus na 40 dagen vasten in
de woestijn zijn vasten eindigt. Hij komt daar de duivel tegen. De duivel probeert jezus te
verzoeken/verleiden. De duivel komt naar jezus en zegt “als jij beweert dat je de zoon van god bent,
waarom leid je dan honger. Je kunt toch stenen veranderen in brood, doe het dan.” Jezus zegt “ een
mens leeft niet van een brood alleen maar van wat uit de mond van god komt.” De duivel neemt hem
mee naar de tempel in Jeruzalem. Als je beweert dat je de zoon van god bent spring van hoogte naar
beneden en engelen gaan je opvangen. Hierop antwoordde Jezus dat je god niet op de proef mag
stellen. De duivel nam hem dan mee op een berg en zei kijk al die rijk. Als je voor mij knielt krijg je
macht van dat alles. Jezus jaagde satan weg, je zult alleen god aanbieden en hem alleen dienen. Jezus
probeerde hiermee te zeggen dat de mens vrij moet zijn. Dit is wel niet de moderne vrijheid. Jezus
wilde dus de mens vrijheid brengen, dus de mens moet geen afgoden knielen. U niet laten verleiden
tot een hogere macht op aarde. U niet laten verleiden door macht of eer. Je moet weten dat je op
god gericht moet zijn. Vrijheid betekent alle andere aspecten die mens kunnen verleiden opzij zetten.
Vervolg verhaal groot inquisiteur:
Groot inquisiteur zei tegen jezus “ je hebt toen de kans gehad om de mens te redden maar je hebt
het geweigerd. Je hebt de mensen beloofd dat ze vrij kunnen zijn. Dat ze zich niet laten lijden door
iets materieel. Dat de mens alleen zich moest richten op god. De mens kan dat niet aan(deze
vrijheid). Wij inquisiteurs zijn de redders van de mens. Jij hebt ze iets gegeven dat ze niet aankunnen
en dit is de vrijheid. De mens heeft iets nodig om zich achter te scharen. Wij inquisiteurs hebben het
op ons genomen om de mensen te leiden. Wij zijn eigenlijk de verlossers. In die zin zijn wij de redders
van de mens dus de mensen moeten naar ons luisteren.
De potentaten hebben in Jezus naam het volk geleid. Ze hebben van jezus een afgod gemaakt.
Precies datgeen dat de mens waarvan bevrijd moet zijn stellen de potentaten voor. Als je die steen in
brood had veranderd zou iedereen je nu als een kudde schaap volgen. Jij hebt het niet gedaan dus
wij doen het nu dus wij liegen tegen de mensen. De mensen kunnen niet vrij zijn. We moeten ze
bedriegen en heersen in uw naam. Ik weet wat het is maar ik begrijp dat dat iets is dat de mensen
niet aankunnen. Waarom kom je ons storen? We hebben hier alles georganiseerd en jij komt het nu
verstoren. Morgen laat ik je verbranden.
Jezus heeft nog altijd niets gezegd. Hij zegt helemaal niets. Het enige wat hij doet is rechtstaan en
naar de grootinquisiteur gaan en hem op de mond kussen. Hij is aangedaan door die kus en doet de
deur open en zegt ga weg, en kom nooit meer terug!
Wat heeft Ivan laten zien met dit verhaal:
Hij wil laten zien wat de grootinquisiteur Jezus wou laten zien. Ivan zegt dat het onmogelijk is dat
Jezus de redder van de mens is. Ivan vraagt wanneer de rechtvaardigheid komt. Hij legt aan de hand
van dit verhaal uit dat de mens niet aankan wat het christendom hem aanlegt. Volgens Ivan heeft de
mens leiding nodig want de mens kan die vrijheid niet aan. Het christendom kan dus geen antwoord
geven op het leiden van de mens. Volgens Ivan heeft de mens zowel materiële, morele en sociale
nood aan een hoger gezag omdat de mens het leven niet aankan.
,Ahmad Ahmad Yaar
Bachelor Maatschappelijke veiligheid
Docent: Barbara Verdonck
Aliosha:
Applaudisseert en vindt het een loflied. Je hebt een loflied geschreven over Christendom. Waar dit
om gaat is de essentie/kern van het christendom. De strijd tegen het afgod. Jezus is daar gekomen
om de mens te bevrijden van de afgoden. Religie is een voortdurende ontmaskering van de
afgodendienst. Het is de groot inquisiteur die de afgodendienst verdedigd door te zeggen dat hij zich
in plaats van Jezus heeft gesteld om de leiding van de mensen op zich te nemen. Want alles wat in de
plaats van god wordt gesteld is afgod. Martelen, zeggen wat juist of fout is in naam van Jezus.
Afgoden is alles wat in de plaats komt van god. De mens moet kunnen vrij gericht zijn aan god. Ivan
beschrijft het als een kritiek en Aliosha ziet het als een loflied.
Kern monotheïsme: de mens blijft ondanks het feit dat hij vrij kan zijn geneigd om in plaats van god
iets anders te stellen. Een afgod te stellen. We gaan het dus moeten hebben over een waarheid dat
eigenlijk onzegbaar is. Dat is een structuur die we gebruiken.
1.3 GOD IS DOOD: NIETZSCHE EN DE DOLLE MENS
In de 19de eeuw kwam dus de religie voor het eerst zwaar onder druk te staan. Er kwamen serieuze
vragen over de religie.
Nietzsche heeft dezelfde intuïtie als Dostojewski maar hij zal het opentrekken. Hij zal dus ook een
kritiek leveren op het monotheïsme. Hij vindt dat de godheid in monotheïsme een waarheid is zoals
in het verleden bij Plato.
Het gaat over het in twijfel trekken van God roept onmiddellijk vragen op over onder meer het
fundament van de moraal. Want volgens Dostojewski weten we niet meer wat goed en kwaad is als
God niet bestaat. Nietzsche heeft dit ook. In de 19 de eeuw is de twijfel over religie gebaseerd op een
ethische vraag. Nietzsche zegt dat geloven in god een blijk is van kuddementaliteit en het is een
teken van zwakte. We kunnen zien dat een niet gelovige een goede mens kan zijn. Of nog: een
gelovige kan best dingen doen die we niet als moreel goed beschouwen zoals egoïstisch zijn. Het is
een absoluut ontkennen van leven. Hij zal zeggen dat de religie alleen maar is omdat de mens een
houvast nodig heeft. Het leven is onvoorspelbaar en toevallig. Daar kan de mens niet tegen. Daarom
zoekt de mens altijd een houvast. De mens begint zijn werkelijkheid indelen in 2 werelden. De mens
is eigenlijk klein maar alles wat hij bovenmenselijk vindt zou hij onder god plaatsen. En alles wat klein
is zou je onder mens plaatsen. Dus de twee werelden zijn god en mens.
De dolle mens:
De kritiek die Nietzsche heeft op christendom zal hij doortrekken naar de ganse geschiedenis van de
filosofie. God is een verwijzing/term voor god en voor elk fundament dat de mens heeft uitgevonden.
“god is dood” is de bekendste uitspraak van Nietzsche. Men heeft dan het idee over de Christelijke
dood maar het gaat om het feit dat elke fundament dat de mens heeft geïnstalleerd met ontstaan
van de filosofie is een vast punt van waaruit de mens zijn beeld over de werkelijkheid vorm gaat
geven.
Fundament: Met Plato ontstaat iets compleet nieuw in de geschiedenis. Hij zal 2 werelden van elkaar
onderscheiden. Het feit dat we verschillende verschijningsvormen begrijpen als hetzelfde kan niet
anders dan dat er een andere wereld is waar ideeën zich bevinden. Ideeën waren eeuwig en
, Ahmad Ahmad Yaar
Bachelor Maatschappelijke veiligheid
Docent: Barbara Verdonck
onveranderlijk. Dat fundament bleef een fundament maar verschoof van inhoud. De inhoud
verandert wel. Van waarheid naar god naar verstandelijk vermogen/redelijkheid.
1.4 MONOTHEÏSME EN KRIETIEK
Exodus 32 en de verering van het gouden kalf:
dit verhaal speelt zich af in Egypte. Op het moment dat de Israëlieten Mozes volgen, volgen ze een
godheid waar ze geen grip op kunnen krijgen. Ze weten niet goed hoe ze dat god moeten vereren. In
de geschiedenis van dat volk lezen we iets dat het monotheïsme aan het worden is. Er wordt op een
bepaalde moment wet gegeven aan zijn volk (10 geboden). Alleen ik ben god, en jij zult geen andere
goden aanbidden = je zult geen afgoden aanbidden. Je zult geen afgodsbeeld maken en juist dit wordt
overtreden door de Israëlieten.
Hij gaf ze de wet omdat ze zijn volk waren. op het moment dat dat verbond hernieuwd wordt en
Mozes geroepen is door god. Mozes zei dat hij 40 dagen weg zal zijn tegen zijn broer. Het volk was na
40 dagen ongerust en zeiden tegen Aaron om een beeld te maken dat ze kunnen aanbidden. Er werd
dan een beeld gemaakt van een stier. De reden hiervan was omdat stieren in andere religies ook een
belangrijke dier is omdat men daarmee de vruchtbaarheidsgoden personifieert.
Er is een belangrijk punt en dit is het feit dat men niet kan onderhandelen met het monotheïstisch
religie. Het moment dat Mozes terugkomt vraagt hij “ wie volgt mij en wie volgt mij niet?”. De
Levieten volgden Mozes en zij maakten alle afgoden kapot.
Dit verhaal gaat over het feit dat er in de monotheïsme niet gaat over het niet geloven. In de
monotheïsme wil de mens graag geloven. En dit is juist wat het monotheïsme zich zorgen om moet
maken. De mens vervalt steeds in het aanbieden van iets anders dan de ware god. ( zie verhalen
cursus en toledo).
Mozes vraagt dus aan de Levieten om de afgoden aanbidders te doden. Van in de essentie van geloof
hangt er iets gewelddadigs aan vast. God gaat tekeer tegen diegenen die in iets anders geloven. Het
overtreden van de eerste geboden gy zult geen afgoden vereren wordt bestraft met de dood. Het
monotheïsme is dus gewelddadig. Het afbeelden wekt onmiddellijk heftige reacties op. (aanslagen
tot Charlie Hebdo). IS hebben ook in Syrië afgodsbeelden uit een museum vernietigd in 2016. Het
afgoden is nu de dag van vandaag nog altijd een issue.
Hoe heeft het beeldverbod zich getoond?
Monotheïsme zegt dat iets dat heilig is niet afbeeldbaar kan zijn. Omdat het heilige die afgebeeld
wordt, wordt werelds gemaakt. Dat zou dan betekenen dat de mens macht kan krijgen over het
heilige. Dit is de logica van de mens.
Beeldverbod bij Hebreeuwen en Joden
De aanleiding voor het ontstaan van het beeldverbod was de bedreiging door vreemde goden. Dit is
andere goden negeren door beelden te verbieden. Het beeld wordt dus niet verboden, maar het
vereren van beelden. Wanneer het jodendom zou ontstaan hebben we een zeer consequent
standpunt en het is zo tot op vandaag en dit is: god wordt niet afgebeeld. Je vereert geen beelden
want dan zijn het afgoden. Maar wanneer het christendom zou ontstaan uit dat jodendom krijgen we
iets anders. Want in het christendom wordt god degelijk uitgebeeld. Heel onze christelijke cultuur
heeft beelden. Maar hoe hebben de christenen dit dan uitgelegd?
2 redenen: 1) omwille van een bepaald dogma van het Christendom. Een dogma is een geloofspunt
waar er geen discussie over is. Het gaat over het dogma van de 2 naturenleer van christendom. Dat
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur tkdahmed1221. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,39. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
