Materieel strafrecht 2020-2021
A. INLEIDING
Situering strafrecht en strafvordering (pg. 3 – 8)
- Kader: ‘Inleiding tot het recht’ en ‘Recht en criminologie’
o Strafrecht: wetsbepalingen die bepalen welke gedragingen strafbaar zijn en hoe
Welk gedrag we niet willen, stigmatiseren en daar sancties aan koppelen
(strafsancties is niet gelijk aan administratieve sancties zoals GAS-boetes;
de ene staan op de je strafblad, de andere niet)
o Strafrecht is publiek recht, legaal recht en sanctierecht
Legaal recht: bijna alles is geschreven
Het ergste dat kan gebeuren is in aanvaring komen met het strafrecht
Sanctierecht: strafrecht is een belangrijke vorm van sanctioneren
Publiek recht: het gaat over de gemeenschap, de staat en het individu
Een slachtoffer moet naar de overheid
Het publiek belang wordt gesanctioneerd
Men gaat omwille van het belang van de samenleving dat er geen
misdrijven worden gepleegd, bestraffen
o Iemand straffen en een vergoeding vragen
= eerder privaat belang
o In dit college: ‘technische’ benadering van het strafsysteem
= regels voor bestraffing
De regels die handelingen strafbaar stellen
o Strafrecht/ materieel strafrecht: INHOUD
Wat? Hoe? Wanneer? Wie? Waar? …:
Wat mag er niet, wat is er inhoudelijk fout/ niet fout
Staat in het Strafwetboek & afzonderlijke strafwetten
o Strafprocesrecht/ formeel strafrecht/ strafvordering: VORM
Opsporen, vaststellen, vervolgen, berechten…:
Wetboek Strafvordering (Sv.), + …
Hoe spoor je ze op, maak je de vaststellingen, ….
,Materieel strafrecht 2020-2021
B. HET POSITIEF STRAFRECHT
1. De strafwet
1.1. Legaliteitsbeginsel
- Nullum crimen, nulla poena sine lege
Welk gedrag verboden is, moet in de wet staan, maar ook welke straf hierop volgt
- Eén van de (absolute) grondbeginselen:
o Artikel 7 EVRM en
Artikel 15 Internationaal Verdrag voor de Burger en Politieke Rechten
o Artikel 12 en 14 Grondwet
o Artikel 2 Sw
Topprioriteit
Handboek: pagina 13
- Strafbare gedraging + straf + procedureregels:
alleen door of krachtens de wet (= kan ook staan in teksten van provincies, KB, …)
Legaliteitsbeginsel: welke ‘wet’ is bron van strafrecht?
(Kwantitatief) belangrijkste bron:
- Federale wetten, decreten van Gewest of Gemeenschap,
ordonnanties van het Brussels Gewest
“Krachtens een wet”:
strafwet-gevende bevoegdheid door de wet doorgeschoven naar uitvoerende macht of
lokale overheid (delegatie)
- Koninklijke besluiten, Ministeriële besluiten, Provinciale reglementen, Gemeentelijke
reglementen en politieverordeningen (doen meer via administratieve sancties,
aangezien ze strafsancties beu vinden)
Onrechtstreekse bron:
internationale teksten, die werken onrechtstreeks
EU Richtlijnen en Verordeningen
- Kunnen Lidstaten verplichtingen opleggen
over strafbaarstelling, straffen en procedure
+ EVRM en EHRM, GRECO, …
o Vb. strafbaarstelling van mensenhandel
,Materieel strafrecht 2020-2021
Legaliteitsbeginsel: belang voor …
…wetgever
- Lex certa-beginsel: de wet moet duidelijk en nauwkeurig zijn, en strafbaarheid
voorspelbaar
o Voor problemen, iets eraan doen door er wetten voor te maken
o Zaken die niet duidelijk waren, ongrondwettelijk maken
- Controle (tijdens totstandkoming) door Raad van State en (na invoering) door
strafrechter en Grondwettelijk Hof
…rechter
- Moet zich aan de inhoud van de wet houden (trias politica-leer)
o Hij mag niet iets bestraffen als dat niet uit de wet blijkt
o Ze moeten duidelijk aanwijzen welke wetgeving gebruikt moet worden
- Quid bij interpretatieproblemen? (Hierna)
o Mag niet vrij interpreteren
- Controle door het Hof van Cassatie
- Ook een Europese controle op het gebruik van interpretaties
…rechtsonderhorigen (de burgers)
- Rechtszekerheid: goede afspraken, goede vrienden gedrag afstemmen (strafrecht
als beleidsinstrument) en kennis van gevolgen bij niet-naleving
- Rechtsbeschermingsbeginsel (tegen rechterlijke willekeur)
- Werking in de tijd: pas strafbaar zodra het in de wet staat
(geen terugwerkende kracht (hierna))
o Voor de vrijheid van de burger: dan kunnen we lezen wat mag en niet mag
o Beschermt tegen willekeur
Van alle takken van het recht, geldt dat het legaliteitsbeginsel het uitgangspunt is
1.2. Interpretatie van de strafwet
- Rechter: toepassen algemene regel op concreet geval
- Interpreteren strafwet
= vaststellen werkelijke betekenis strafwet in relatie tot de feiten
- Legaliteitsbeginsel > rechter mag inhoud niet veranderen
o Rechter moet het legaliteitsprincipe respecteren
o Je moet een algemene regel toepassen op iets concreet, maar het
legaliteitsprincipe mag niet verkeerd gebruikt worden
o Maar, er mag geen situatie ontstaan waar gedragingen worden bestraft die
niet geviseerd worden er moet een correcte interpretatie zijn
- Als strafwet duidelijk is:
o Letterlijke interpretatie: normale, taalkundige betekenis
Als de teksten duidelijk zijn, en letterlijk in hun taalkundige betekenis
kunnen toegepast worden
, Materieel strafrecht 2020-2021
o Autonomie van het strafrecht: strafrechter niet gebonden door invulling van
begrippen in andere rechtstakken: beslist zelf wat de normale, taalkundige
betekenis is (handboek, nr. 77)
- Als strafwet niet duidelijk is: interpretatietechnieken (niet letterlijk interpreteren)
Teleologische interpretatie
o Invulling aan de hand van bedoeling wetgever (ratio legis)
Wat had de wetgever in zijn hoofd?
Vind je terug in de parlementaire voorbereiding
o Voorwaarden:
Zekerheid over bedoeling wetgever
Binnen de termen/geest van de wet
Toont een zekere soepelheid aan
o Variant: extensieve interpretatie
Het breder interpreteren
o Variant: evolutieve interpretatie
Is het mogelijk om kleine vernieuwingen onder de oude teksten te
krijgen?
Vb. ontwikkelingen in technologie, mee laten interpreteren in functie
van die ontwikkelingen
Analogische interpretatie?
(Dat willen ze niet: verboden is, schendig legaliteit, om gedragingen die je
verwerpelijk vindt omdat ze lijken op iets dat gelijkaardig is, ook al ontbreken de
legale aanknopingspunten, interpretatie uitrekken)
analogia in malam partem analogia in bonam partem
bv. verzwarende omstandigheid bv. Verschoningsgrond
QUIZZ
Het is steeds strijdig met het legaliteitsbeginsel…
A. om een strafwet uit te vaardigen waarbij de bepaling van de strafmaat wordt
overgelaten aan een instantie van de uitvoerende macht
B. om de strafwet toe te passen op een gedraging die de wetgever niet kon voorzien op
het ogenblik waarop hij de strafbepaling in kwestie uitvaardigde
C. om iemand te veroordelen louter op grond van de overweging dat de door hem
gestelde gedraging vergelijkbaar is met een strafbaar gestelde gedraging
(MAG NIET; is dus fout)
1.3. De strafwet en het EVRM (ex cursus)
- Legaliteitsbeginsel ≠ absolute macht strafwetgever
o Mandaat om te bestraffen is vrij ruim. Burgemeester kan ook administratieve
sancties geven
