DEEL III: Geneesmiddelen ivm het
zenuwstelsel
1. Antidepressia
1.1. Middelen bij een unipolaire majeure depressie
Kernsymptomen (minstens 1):
- Intense droefheid, hulpeloosheid, tijfwel durende de ganse dag
- Opvallend verlies van interesse voor of plezier in bijna alle activiteiten gedurende
heel de dag
Andere symptomen (minstens 4):
- Onopzettelijk gewichtsverlies of toename
- Slowing down
- Gevoel van waardeloosheid of overmatige schuld
- Vermoeidheid, verlies van energie
- Concentratiemoeilijkheden,
besluiteloosheid
- Terugkerende gedachten aan de dood
Ook nog andere zoals pijn, angst, probleem met
slaap
Hersenaandoening waarbij verschillende
neuronale netwerken afwijkende
activiteiten vertonen:
prefrontale cortex (PFC), nucleus
accumebsn (NA), amygdala is overactief
overmatig schuldig, angstig, voelen zich
waardeloos (A), hippocampus (H) en striatum (S).
Neurotransmissie door noradrenaline (NAD) via alfa- en ß-receptoren (werking zie H.0)
gaan interageren
Nadien moet dit afgebroken worden door MAO’s of door COMT (catechol-O-
methyltransferase) of heropgenomen worden = angrijpingspunten voor de farmaca.
Alfa-R: vooral presynaptisch, neg. Feedback op transmittervrijgave zenuwuiteinden ook in
het CZS
NADerge banen vanaf de locus coeruleus zorgt voor antidepressief effect, betere
aandacht en alertheid, energieker, tremor, tachycardie en vasoconstrictie
,Serotonine (5HT)
Receptoren:
- 5HT1A: somatodendritische autoreceptor
- 5HT1B,1D = autoreceptor thv terminale zenuwuiteinden
- 5HT3: ionotrope receptor
- 5HT2A,2C: belangrijk voor de psychofarmaca
Serotonerge van de banen vanaf de raphe nucleus:
- Frontale cortex: gemoedstoestand
- Basale ganglia: motoriek, agitatie en obsessies
- Limbisch systeem: angst, paniek en emoties
- Hypothalamus: hongergevoel, boulimie en thermoregulatie
- Slaapcentra: insomnia
- Ruggenmerg: sexuele dysfunctie
- Hersenstam: braken
Potentiëring van 5HT globaal: antidepressief, anxiolytisch, maag en darmkrampen, nausea,
migraine, anorexie, sexuele dysfunctie, …
Neurobiologie van een majeure depressie:
- Problemen met neuronale netwerkactiviteit en monoaminerge neurotransmissie thv
de prefrontale cortex
o Te zien mbv beeldvorming hypoactiviteit in de hersenen
o Tekort aan monoamine NT in de neuronale zenuwbanen die projecteren naar
de PFC = monoamine basishypothese = malfuncitie van minsens A van de 3
monoaminesystemen
- Problemen met de hyperactiviteit van limbische regio’s zoals amygdala
, o Hypoactiviteit van bepaalde regio’s van PFC zorgt voor onvoldoende
cognitieve controle over het limbisch systeem hierdoor hyperactiviteit van
oa amygdala gaat op zijn beurt PFC ook onderdrukken
o => hierdoor negatieve stimuli worden telkens gefocust doordat prefrontale
controle hierover minder gecontroleerd is vooral deze negatieve stimulie
worden verwerkt en onthouden
- Verminderde neurogenese en neuroplasticiteit
o = het proces dat bepaalde gebieden in de hersenen nog nieuwe cellen kunnen
aanmaken zelfs in volwassenen
o Neuronen hebben groeifactoren nodig om optimaal te functioneren en
adequate synaptische connecties te verzorgen tussen neuronen =
neuroplastisciteit
o Chronische stress kan neurotrofe factoren downreguleren kan leiden tot
neuronale atrofie en celdood + kan ook zorgen voor verhoogde activiteit van
het glutamaterg systeem wat kan leiden tot glutamaat excitotoxiciteit en ook
neuronale atrofie en celdood
o Stimuleren van mechanismen van neurogenese en neuroplasticiteit en
tegengaan van glutamaat excitotoxiciteit is bijgevolg ook een manier om
antidepressieve effecten te bekomen
- Neuroinflammatie; factoren zoals IL1ß en TNFa beïnvloeden monoaminerge en
glutamaterge neurotransmissie en neuronale plasticiteit
Behandeling van een depressie
- Onderscheiden of het over majeure of milde depressie gaat vooral bij majeure zijn
effecten van farmaca aangetoond
o Ook nagaan op risico van zelfdoding, hierover communiceren
o Mineure: geen farmaca
o Majeure: combi van psychotherapie met antidepressiva
- Depressie bekijken in bipolaire stoornis? kijken naar manische fasen
- Behandeling is niet perse gelijk aan systematische dosis van antidepressivum
, - Periode van 2-6 weken tussen het neurochemisch effect en het therapeutisch effect
o Toch al na 2 weken verbetering merkbaar voorspeller van goede resultaten
- Na verdwijnen van depressieve symptomen de behandeling nog 6 maand voortzetten
o Vooral patient-afhankelijk, rustig afbouwen over enkele weken,
ontwenningsverschijnselen zijn mogelijk (griepachtig, evenwicht, psychisch,
…)
1.1.1.Heropnameremmers
A) Niet-selectieve heropnameremmers
Imipramine (Tofranil®), clomipramine (Anafranil®), Amytiptiline
(Redomex®) en nortryptiline (Nortrilen®)
TCAD: tricyclische antidepressiva werken in op NAD-T als de SER-T vrij efficiënt
Remmen in variabele mate de heropname van noradrenaline of
serotonine, ook bij neuropathisch pijn effectief
Bezitten zowel anticholinerge, antihistaminerge en alfa1-antagonistische
effecten nevenwerkingen (dosisgebonden (opgepast bij overdosis)
best lage dosis voorschrijven)
Verwante moleculen: zonder tricyclische structuur met vergelijkbare eig :
- Dosulepine (Prothiaden®) en maprotiline (ludiomil®)
Neveneffecten:
- Cardiale geleidingsstoornissen en ritmestoornissen bij de TCAD vooral bij
bejaarden, voorafgaand cardiovasculair lijden of bij hoge dosissen acidentele of
intentionele overdosis kan tot dood leiden!
- Orhostatische hypotensie
- Anticholinerge effecten, sedatie, lichte agitatie (kan angst en slapeloosheid
veroorzaken), risico voor manische fase met bipolaire stoornis
- Mogelijks sertoninesyndroom
, SNRI’S: SER en NAD reuptake inhibitoren: zelfde effect als TCAD
Venflafaxine (Efexor®), duloxetine (Cymbalta®)
Hebben GEEN anti-alfa, anti-H1 of anticholinerge effecten <-> ITT TCAD
Ook effectief bij neuropathische pijn en pijnlijke diabetes neuropathie
Neveneffecten:
- Venflafaxine verhoogt de BD, duloxetine misselijkheid, monddroogte, slaperigheid en
hoofdpijn
- Veralgemeende angst en paniekstoornissen
Dopamine reuptake inhibitor + zwakke NAD reuptake inhibitor + nicotine antagonist
Bupropion (Wellbutrin®): ook gebruikt bij rookstop
Door dopamine component verbetring van symptomen zoals plezier, enthousiasme, genot,
…
Ook geen seksuele dysfuncite en gewichtstoename
B) Selectieve heropnameremmers voor serotonine = SSRI’s
Fluoxetine (Prozac®), Citalopram (Cipramil ®), Escutalopram (Sipralexa®)
Door re-uptake inhibitie wordt neurotransmissie gestimuleerd: eerst meer SER ter
beschikking stellen en hierdoor ook minder neg feedback waardoor # receptoren terug
normaliseerd (van te veel naar minder = desensitisatie)
Neveneffecten:
- GI-bijwerkingen zoals nausea, braken, diarree door 5HT3 receptor gemedieerd
- Centrale effecten zoals hoofdpijn, duizeligheid, agiatie, slaapstoornissen
- Weinig cardiale complicaties veiliger voor OD, wel soms risico op QT-verlenging
- Geven verzadigingsgevoel verlaagde voedselinname en anorexie
- Seksuele stoornissen: libidostoornissen door 5HT2A gemedieerde daling van
dopamine thv pleasure centers alsook erectiestoornissen en orgasme omwille van de
5HT2A/C activatie thv ruggenmerg
- Verlaging van convulsiedrempel, beven, …
- Mogelijks serotoninesyndroom, anticholinerge effecten, bloedingen thv maag, darm,
… zelden, extrapiramidale verschijnselen (door dopamine inhibitie via 5HT2A
activatie)
- Hyponatriëmie bij bejaarden
- Voor fluoxetine: agressie en geweld
Vooral als patiënt meerdere
GM pakt die inspelen op SER
