Ontwikkelingspsychologie
De prenatale periode
De lichamelijke periode
• Drie factoren van belang:
§ Groei: = toename van cellen, lengte en gewicht.
• Vooral erfelijkheid speelt hierbij een belangrijke rol, omgeving minder
§ Rijping: = het in staat zijn om nieuwe functies te vervullen
• Is een lichamelijk proces
• Voltrekt zich autonoom
• Erfelijkheid heeft invloed (omvang schedel, gelaatskenmerken, …)
• Omgeving kan een nefaste invloed hebben (roken, drinken, ziektes…)
§ Leren: = mogelijkheden om te profiteren van de ervaringen
• Vooral omgeving kan een schadelijke rol spelen bij rijping zenuwstelsel vb.
door drank
3 trimesters in de zwangerschap
• Eerste trimester – bepalend voor ontwikkeling - embryo
§ Start: bevruchte eicel = zygote
§ 0 – 2 weken: germinale fase
• Innesteling van de bevruchte eicel in de baarmoeder
Embryonal
• Celdeling
e fase
§ 3 – 9 weken
• Ontwikkeling centrale zenuwstelsel, ogen, hart, oren, tanden, gehemelte en
externe genitaliën = kritieke periode!
• Vanaf week 3: ontwikkeling brein
• Elke seconde komen er ruim 8000 hersencellen bij
§ Op einde trimester 1: foetus (12 weken/vanaf 3de maand):
• 5 cm groot, alle menselijke lichaamsvormen al herkenbaar
§ Geslacht ligt direct na bevruchting vast
• Vader bepaalt geslacht door Y of X chromosoom
• Jongensbrein: meer testosteron en meer gericht andere objecten
§ Tweede trimester = 3de tot 7de maand – 12 tot 28 weken
§ Foetus maakt bewegingen
§ Meeste reflexen ontwikkelen zich
§ Einde 5de maand: alle hersencellen aangemaakt
§ Vanaf dan: minder bewegen, ontwikkeling van meer ingewikkelde functies (vb.
zintuigen)
§ Levensvatbaarheidsgrens: 25 weken
• Derde trimester: 8-9 maanden
§ Snelle gewichtstoename
§ Minder plaats – vastere positie – hoofd naar beneden
§ 8 md: 45 cm, 2700 g, 400 g hersenen (12% lichaamsgewicht!)
§ Onderscheiden van externe prikkels (hoge tonen, smaken, licht en donker…)
,De ontwikkeling van de reflexen
• Reflexen
§ = onbewuste en automatische fysiologische reacties op prikkels en veranderingen in
de omgeving.
§ bestuurd door hersenstam
§ geven info over het al dan niet goed functioneren van het centrale zenuwstelsel
controle na geboorte
§ Sommige reflexen verdwijnen weer
• 8 reflexen bij ongeboren kind in volgorde van verschijnen:
1. Uterine withdrawal/terugtrek reflex bij prikkelen tenen
2. Moro reflex
3. Babinsky reflex
4. Grijpreflex
5. Asymmetrische tonische halsreflex
6. Spinal galant reflex
7. Rooting/zoek reflex en zuigreflex
8. Tonische labyrinthine reflex forewards
(foto’s in pwp voorbeelden)
De omgeving van de embryo en de foetus
• Lange tijd: veiligheid van baarmoeder overschat
• Jaren ‘60: “Softenon-baby’s” – thalomide
• Teratogenen:
§ = middelen die van buiten uit komen en een schadelijke invloed hebben op de
prenatale ontwikkeling
§ Kunnen leiden tot vertraagde groei, gedrags- en functiestoornissen
• Alcohol- en drugsgebruik:
§ Zelfs matig roken en drinken lager geboortegewicht en minder alert reageren
§ Teveel roken stoppen met ademen als reactie op zuurstofgebrek (mogelijke
verklaring voor wiegendood later)
§ Drugsverslaving 60-90% van mama’s geeft heroïne en methadon door aan baby
onthoudingsverschijnselen bij geboorte vb. mentale achterstand…
§ Alcoholverslaving mogelijks foetaal alcoholsyndroom (FAS)
• Zie: https://www.youtube.com/watch?v=TYRjJ1Q4agA
Gevolgen: gezichtsproblemen, vertraagde groei,
neurologische problemen (autistisch,
moeilijkheden met verwerking informatie… ,
hyperactiviteit)
,• Medicijngebruik:
§ Langdurig gebruik van medicijnen misvormingen, anencefalie, vergroeide vingers,
extra ledematen…
§ Zie Softenonkinderen, DES kinderen
• DES kinderen verhoogde kans op miskramen, vroeggeboortes, baarmoederhalskanker..
Bij anencefalie sluit de bovenkant van de neurale buis niet goed. Dit kan resulteren in een
verminderde ontwikkeling van de hersenen. Soms ontwikkelen deze zich helemaal niet.
Meestal is de hersenstam wel ontwikkeld, maar ontbreekt het cerebrum (de grote hersenen).
Niet levensvatbaar, een kindje geleefd tot 3 jaar, maar niet bewust
• Ondervoeding:
§ Ondervoeding bij moeder neurologische afwijkingen van kind
§ Kinderen tijdens hongerwinter meer kans op vetzucht, hoge bloeddruk,
schizofrenie en depressies
• Chemicaliën en stralingsgevaar:
§ Nog deels onbekend
§ Hoge concentraties lood, pcb’s vergiftiging
§ Radioactieve straling miskraam/abortus, afwijkingen van centrale zenuwstelsel,
sterfte in 1ste levensjaar…
§ Röntgenstralen, tumorbestraling: kan afwijkingen veroorzaken
{ Wanneer we bijvoorbeeld huisafval verbranden in de tuin, kunnen er zeer giftige stoffen
vrijkomen die schadelijk zijn voor onze gezondheid. Ook sommige industriële processen kunnen
ongewild dioxines produceren. Daarnaast bestaan er PCB's (polychloorbifenylen) die een zelfde
werking hebben als dioxines (verf, afbijtmiddel…) }
• Ongelukken:
§ Verwonding – huiselijk geweld (met als indirecte gevolgen angst/stress en meer
roken/drinken…) vroeggeboorte of beschadiging van foetus
§ Intrafamiliaal geweld: tussen 1/10 en 1/5 afh van definitie
§ Stress en depressiviteit kunnen bij pasgeboren baby zorgen voor verschillende
schadelijke invloeden:
• Lager gewicht bij geboorte
• Minder snelle ontwikkeling denkvermogen
• Lager IQ
§ zwangere vrouwen die kampen met een depressie, vier keer meer kans hebben dat
hun kind later een agressieve puber wordt. Deze tiener zou ook meer asociaal gedrag
vertonen
• Te kleine placenta:
§ Verminderde toevoer van voedings- en zuurstof
• Infectieziekten (rode hond, HIV, syfilis…)
§ Rodehond leidt tot geboorteafwijkingen
§ HIV: 95% van de baby’s sterft voor 3de jaar
§ Syfilis blindheid, doofheid en mentale achterstand
§ …
, • Psychische ziekten (o.a. depressies, schizofrenie)
• Zware stress:
§ Stress baby’s bewegen meer in slaap en kortere perioden van diepe slaap, later
kans op gedragsproblemen en cognitieve problemen
§ Stress indirecte gevolgen (medicijngebruik, alcoholgebruik)
• Leeftijd van de moeder:
§ <17 jaar: meer kans op vroeggeboortes en 2 keer meer kans op doodgeboortes
§ > 35 jaar: meer kans op vroeggeboortes, verhoogde kans op psychische problemen
en op chromosoomafwijkingen vb. Syndroom van Down
• Leeftijd van de vader:
§ > 45 jaar: 2 keer meer kans op schizofrenie, manische depressiviteit, autisme
spectrum stoornissen…
§ > 35 jaar: 90% kans op lichtere baby’s meer kans op afwijkingen
De verwachtingen van de omgeving
• Als verwachtingen niet uitkomen “even slikken” kind krijgt minder positieve aandacht
en is zelfs kwetsbaarder voor mishandeling en verwaarlozing
• Ideeën over het ongeboren kind kunnen druk leggen op kind of net een kind te weinig
kansen bieden.