GERECHTELIJK PRIVAATRECHT
Samenvatting van lesopnames, niet boek.
Inhoudsopgave
1 situering van het gerechtelijk privaatrecht...............................................................................................3
1.1 waarom is het gerechtelijk recht nodig?.....................................................................................................3
1.2 Gerechtelijk privaatrecht (of burgerlijk procesrecht).................................................................................4
2 organisatie en werking van het gerecht....................................................................................................7
2.1 organen van de rechterlijke macht.............................................................................................................7
2.2 Hoge Raad voor de Justitie.........................................................................................................................9
2.3 Leden van de griffie – leden van het parketsecretariaat – de steundiensten.............................................9
2.4 De Balie.....................................................................................................................................................10
3 rechtsvordering en eis............................................................................................................................12
3.1 geschillenbeslechting in drie niveaus........................................................................................................12
3.2 Rechtsvordering........................................................................................................................................13
3.3 eis in rechte..............................................................................................................................................18
4 een procedure starten............................................................................................................................26
4.1 rechtsbijstand en juridische bijstand........................................................................................................26
4.2 minnelijke schikking..................................................................................................................................27
4.3 wijze van rechtsingang..............................................................................................................................28
4.4 rolstelling en dossier van rechtspleging....................................................................................................31
5 inleidende zitting en instaatstelling........................................................................................................32
5.1 verschijning van de partijen op de inleidende zitting................................................................................32
5.2 korte debatten..........................................................................................................................................33
5.3 Instaatstelling...........................................................................................................................................33
5.4 tussengeschillen........................................................................................................................................44
6 de pleitzitting of rechtsdag.....................................................................................................................46
6.1 terechtzitting............................................................................................................................................46
6.2 uitstel, verwijzing en voortzetting.............................................................................................................47
6.3 sluiting van de debatten...........................................................................................................................48
6.4 advies van het openbaar ministerie..........................................................................................................50
6.5 heropening van de debatten.....................................................................................................................51
7 vonnis 53
,7.1 Soorten.....................................................................................................................................................53
7.2 Totstandkoming en vorm..........................................................................................................................56
7.3 Motiveringsverplichting............................................................................................................................58
7.4 Gerechtskosten.........................................................................................................................................59
7.5 Gevolgen van een vonnis..........................................................................................................................64
7.6 Uitlegging, verbetering en aanvulling.......................................................................................................66
8 verstek, kort geding en eenzijdig verzoekschrift.....................................................................................67
8.1 verstek......................................................................................................................................................67
8.2 Kort geding...............................................................................................................................................69
8.3 eenzijdig verzoekschrift............................................................................................................................69
9 bevoegdheid...........................................................................................................................................70
9.1 algemene begrippen.................................................................................................................................70
9.2 materiële bevoegdheid (ratione materiae)...............................................................................................72
9.3 territoriale bevoegdheid (ratione loci)......................................................................................................79
9.4 Bevoegdheidsconflicten............................................................................................................................80
10 Bewijsrecht...........................................................................................................................................82
10.1 herhaling: materieel bewijsrecht............................................................................................................82
10.2 Inleiding..................................................................................................................................................86
10.3 Bewijslast................................................................................................................................................86
10.4 Bewijsmiddelen......................................................................................................................................87
10.5 Bewijsregels van het Gerechtelijk Wetboek...........................................................................................88
11 Rechtsmiddelen....................................................................................................................................93
11.1 Begrip, gevolgen en gevallen waarin geen rechtsmiddel mogelijk is......................................................93
11.2 Gewone rechtsmiddelen.........................................................................................................................99
11.3 Buitengewone rechtsmiddelen.............................................................................................................106
12 Processuele excepties (sanctieregeling)..............................................................................................110
12.1 Proceshandeling versus rechtssprekende handeling............................................................................110
12.2 Miskenning van vormvereisten.............................................................................................................111
12.3 Miskenning van termijnvereisten.........................................................................................................112
12.4 Gevolgen van de sanctieregeling..........................................................................................................117
,rechtsvordering en eis
1 SITUERING VAN HET GERECHTELIJK PRIVAATRECHT
1.1 WAAROM IS HET GERECHTELIJK RECHT NODIG?
Objectief recht VS subjectief recht
Objectief = de wet
Subjectief = persoonlijke rechtsvordering (individueel) de rechten die jij hebt door het objectief
recht.
Rechtstak = verschillende onderwerpen die takken vormen in het recht.
1.1.1 HOE ZAL MEN RECHT “KRIJGEN”?
Eigenrichting is verboden! Je kan maar op 2 manieren het recht in eigen handen nemen: retentierecht en
niet-uitvoeringsexceptie. (Verbintenissenrecht)
Je moet naar de rechter stappen,
enkel hij kan recht “doen”.
Het gerechtelijk recht is nodig voor
de specifieke spelregels!
Openbaar ministerie zie je meestal
niet in burgerlijke zittingen.
Vertegenwoordigen de maatschappij,
eisen dat een persoon naar de
gevangenis moet. Dit wordt dus niet
gedaan door de eisende partij, die
eisen enkel een schadevergoeding.
Volksjury: samen met de rechter
nadenken over de uitspraak. Vertegenwoordigen maatschappij in het oordeel.
1.1.2 VERSCHILLENDE SOORTEN GERECHTELIJK RECHT
Materieel recht = gelijk hebben
2020 - 2021 Pagina 3 van 117
,rechtsvordering en eis
Formeel recht = gelijk krijgen (gerechtelijk recht) spelregels respecteren
Rechtsvordering is ontvankelijk en gegrond
1.2 GERECHTELIJK PRIVAATRECHT (OF BURGERLIJK PROCESRECHT)
Waar wordt dit geregeld?
In de grondwet.
Dit wordt openbaar gedaan (art. 148 GW) rechtstaat
Vonnis met redenen omkleed en beslissing openbaar (art. 149 GW)
Rechters onafhankelijk (art. 151 §1 GW)
In het gerechtelijk wetboek
Specifieke wetgeving
Rechtspraak en rechtsleer (niet bindend)
Internationaal recht
Algemene rechtsbeginselen (verbod van eigenrichting,)
Gebruiken
Graad van afdwingbaarheid: openbare orde, afdwingend recht, aanvullend recht
Je kan enkel van dwingend recht afwijken als het geschil al ontstaan is.
1.2.1 WAAROP IS HET GERECHTELIJK PRIVAATRECHT VAN TOEPASSING?
Ratione personae (op wie)
o Voor elk rechtsbekwaam rechtssubject
o Tenzij: onschendbaarheden en immuniteiten (bv. diplomaten, parlementsleden, koning,)
Ratione materiae (op wat)
o Enkel van toepassing op burgerlijke geschillen (subjectief recht)
o MAAR: artikel 2 Ger.W.: alle rechtsplegingen
o Tenzij: niet uitdrukkelijk opgeheven wetsbepaling ervan afwijkt.
Ratione temporis (op welk moment)
o Artikel 3 Ger.W.: wetten op rechterlijke organisatie/ bevoegdheid/ rechtspleging
Principe: nieuwe wetgeving is onmiddellijk van toepassing zelfs al zit men midden
in een hangend rechtsgeding
Zonder invloed op geldig gestelde proceshandelingen van ervoor
Hangend rechtsgeding = tijd tussen dagvaarding en eindvonnis
Zaak is aanhangig = vanaf ze ingeschreven is op rol van de rechtbank (de
rechtbank weet dat de zaak bestaat)
Tenzij: overgangsbepalingen voorzien in de wet
Wet gaat van toepassing op 12/02/2015, vanaf bekendmaking in BS, …
o Wat is een wet op rechterlijke organisatie?
Bv. rechtbank van koophandel wordt ondernemingsrechtbank
GEEN RECHTSLEER, IS EEN PUBLICATIE
o Wat is een wet op de bevoegdheid?
Nieuwe bevoegdheid van bepaalde rechtbanken
Bv. Politierechtbank moet nu geschillen over gasboetes beboeten.
Bv. Vredegerecht is nu bevoegd voor alle problemen tussen maatschappijen en
natuurlijke personen die hun facturen niet betalen (water, gas,)
Bv. Vrederechter tot 3500 euro i.p.v. rechtbank eerste aanleg.
Gebeurt dit tijdens een hangend rechtsgeding, dan gaat men veranderen in
het midden van het proces.
2020 - 2021 Pagina 4 van 117
,rechtsvordering en eis
o Wat is een wet op rechtspleging?
Procedureregels
Proceshandelingen die geldig onder de oude wet gesteld werden blijven geldig.
Ratione loci (plaats)
o Enkel op Belgisch grondgebied, kan wel grensoverschrijdende procedures.
1.2.2 WAT ZIJN DE BASISREGELS VAN HET GERECHTELIJK PRIVAATRECHT ?
Oorspronkelijk ongeschreven maar meer en meer in internationale verdragen en grondwet voor
duidelijkheid.
Procesrechten:
TOEGANG TOT DE RECHTER
Effectieve en vrije toegang
Geen enkele feitelijke en juridische hinderpaal
Financieel moeilijke situatie oplossing: rechtsbijstand en juridische bijstand
o Juridische bijstand: art. 508/1 tot 508/23 Ger.W.
Eerstelijnsbijstand: eerste advies
Tweedelijnsbijstand: pro-Deoadvocaat (niet betalen)
o Rechtsbijstand: art 664 Ger.W. en art. 559ter Ger.W.
Tegemoetkoming in kosten van de procedure
Plicht om recht te spreken art 5 Ger.W. geen rechtsweigering
o Anders verhaal op de rechter voor schadevergoeding, vernietiging, …
o Garantie op uitspraak
o Anders materieel recht in gedrang.
Beperkingen door wetgever zijn mogelijk
o Bv. respecteren van termijn, aantonen van bepaald belang, om naar de rechter te mogen
stappen.
Beperkingen door partijen
o NOOIT
o Openbare orde
ONPARTIJDIGE RECHTER
Geen enkele vooringenomenheden
Bv. spaghettiarrest
In grondwet en EVRM
Subjectieve onpartijdigheid objectieve onpartijdigheid
Subjectief: persoonlijk gedrag van rechter in bepaalde omstandigheden.
o Mag nooit!
o Moet altijd bewezen worden
o Vermoeden van onpartijdigheid
Objectief: (=structurele) recht op natuurlijke rechter, geen gelegenheidsrechtbanken. Men mag geen
misbruik maken van plaatsvervangende rechter zodat de zaak beïnvloed wordt.
o Niet persoonlijk karakter van de rechter, maar over elke rechter binnen de samenstelling van
die rechtbank.
o Bv. stel dat een rechter eerst van een zaak onderzoeksrechter is en daarna wordt hij
correctionele rechter van die zaak = objectieve onpartijdigheid, hangt niet van de mening van
de rechter af, is gewoon een feit. Structureel probleem
o Mag ook niet.
o Bv. je familie is betrokken bij de zaak
2020 - 2021 Pagina 5 van 117
,rechtsvordering en eis
Soms zelfs schijn van partijdigheid genoeg
o Justice must not only be done, it must also be seen to be done.
o WRAKING van de rechter, zaak onttrekken aan de rechtbank.
o Verhaal op de rechter wanneer de uitspraak al is gebeurd en men daarna pas te weten is
gekomen van de partijdigheid. Schadevergoeding of nietigverklaring.
ONAFHANKELIJKE RECHTER
Art 151 §1 GW
Zonder enige druk van buitenaf oordelen.
Onafzetbaar, voor het leven benoemd, onverplaatsbaar
Beroepsverboden
o Geen openbaar mandaat
o Geen deurwaarder zijn
EERLIJK EN OPENBAAR PROCES
Art. 6 EVRM
Openbaar en gemotiveerd
o Openbaar: willekeur uit te sluiten en maatschappelijke controle door bv. de pers
o Motivering: wederom geen willekeur, aangeven waarom hij die bepaalde uitspraak heeft
gedaan. Partijen weten zo of ze mogelijk in hoger beroep kunnen gaan.
Redelijke termijn
o Zaak aan de rechter onttrekken indien hieraan niet voldaan werd.
o Binnen 6 maanden na beraadneming door rechter.
Recht op tegenspraak
Procesgelijkheid
o Art 4 Ger.W.
o Alle zaken worden berecht in de orde waarin hun berechting werd gevorderd.
o = wapengelijkheid
o Niet een bepaalde zaak voorttrekken of eerder behandelen.
o Trage rechter: onttrekking van de zaak vragen
Partijautonomie
o Procespartijen bepalen de grenzen van het geding.
o Rechter moet dit ondergaan = lijdelijkheid van de rechter
o Bv. Rechter kan niet bevelen om een derde te laten tussenkomen in een procedure. Kan dit wel
suggereren.
o Rechter mag niet ultra-petita oordelen = besluit nemen over iets dat niet is gevorderd. Mag ook
niet meer toekennen dan gevorderd is.
o Accusatoir karakter (>< inquisitoir)
o Rechter mag actiever aan de slag gaan om:
Voor een vlotte procedure te zorgen
Bewijsvoering, onderzoeksmaatregelen bevelen
Nagaan of er juridische of feitelijke bezwaren zijn
Andere rechtsgrond aanvoeren MAAR geeft wel de mogelijkheid om te concluderen
door de partijen.
o Bv. Rechter mag niet huwelijk ambtshalve nietig verklaren door schijnhuwelijk.
2020 - 2021 Pagina 6 van 117
,rechtsvordering en eis
2 ORGANISATIE EN WERKING VAN HET GERECHT
2.1 ORGANEN VAN DE RECHTERLIJKE MACHT
Hoven en rechtbanken
Rechters, raadsheren = leden van de zetel, zittende magistratuur
Taak: beslechten geschillen
Onafhankelijk: allerlei waarborgen (regels over cumulatie van ambten, onafzetbaarheid…)
Art 40 GW
Openbaar ministerie
Leden van het parket, staande magistratuur
Deel van de RM en de UM (ambt, uitgeoefend onder gezag van de minister van justitie)
Hiërarchisch korps onafhankelijk van de rechtbanken en hoven
Taak: waken over algemeen belang, openbare orde en toepassing van de wet
Privaatrechtelijke zaken:
o Rechtsvordering (OM kan vordering instellen als partij)
o Vordering (inlichtingen inwinnen bij de administratieve of politionele overheden)
o Advies, vordering of inlichting inwinnen bij overheden
2.1.1 RECHTERS EN RAADSHEREN (ZITTENDE MAGISTRATUUR)
Korpsoversten (“managers”)
o Voorzitter, ondervoorzitter van de vrederechters en rechters in de politierechtbank.
o Voorzitter, afdelingsvoorzitter, ondervoorzitter van de rechtbank van eerste aanleg,
arbeidsrechtbank, ondernemingsrechtbank
o Eerste voorzitter, Kamervoorzitter van het hof van beroep
o Eerste voorzitter bij het Hof van Cassatie
Beroepsrechters V.S.-lekenrechters
o Arbeidsrechtbank (‘rechters in sociale zaken’: lekenrechters)
o Ondernemingsrechtbank (‘rechters in ondernemingszaken’: lekenrechters)
o 1 beroepsrechter (voorzitter) en 2 lekenrechters
5 rechtsgebieden of ressorts 1 hof van beroep per rechtsgebied
9 arbeidsrechtbanken 5 + Brussel 2, Leuven, Waals-Brabant en Eupen
o Vroeger arbeidsrechtbank te Kortrijk, nu arbeidsrechtbank Gent, afdeling Kortrijk.
9 ondernemingsrechtbanken (vroeger rechtbank van koophandel)
o Vroeger rechtbank van koophandel Brugge? Nu ondernemingsrechtbank Gent, afdeling
Brugge.
12 gerechtelijke arrondissementen: 1 rechtbank van eerste aanleg per arrondissement (ook
politierechtbanken: 15 met 2 van Brussel + Halle en Vilvoorde erbij)
Tot 1 april 2014: 27 arrondissementen, nu slechts 12
Provincies met uitzondering van Brussel, Leuven en Eupen
Brussel: 2 rechtbanken (Frans en Nederlands)
Afdelingen, elk bevoegd voor hun grondgebied
o Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, afdeling Gent
Vroeger: rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen
162 gerechtelijke kantons: 1 vredegerecht per kanton, geen afdelingen, secties, kamers
2020 - 2021 Pagina 7 van 117
,rechtsvordering en eis
Afdeling is altijd geografisch!
2.1.2 OPENBAAR MINISTERIE (STAANDE MAGISTRATUUR)
Hiërarchisch korps
Procureur-generaal bij het hof van beroep
Procureur des konings bij de rechtbanken
Arbeidsauditoraat bij de arbeidsrechtbank, (eerste) substituten, …
Bij het vredegerecht geen OM!!!!
Procureur-generaal bij het Hof van Cassatie (andere taak: advies verlenen over vraag of de rechter de
wet op een correcte manier heeft toegepast)
2020 - 2021 Pagina 8 van 117
,rechtsvordering en eis
2.2 HOGE RAAD VOOR DE JUSTITIE
Opgericht naar aanleiding van zaak Dutroux.
Onafhankelijk orgaan dat controle uitoefent op de werking van het gerecht
Geen rechtscollege/ geen lid van staatsmacht
instelling sui generis = op zichzelf
Doel: brug tussen RM – UM – WM
Paritair samengesteld
44 leden, Nederlandstalig en Franstalig college met elke 22 leden (magistraten en niet-magistraten)
Bevoegdheden
o Organisatie benoeming, bevordering en vorming rechters
o Beleidsadviezen aan de politiek
o Externe controle op de werking van de rechterlijke organisatie
2.3 LEDEN VAN DE GRIFFIE – LEDEN VAN HET PARKETSECRETARIAAT – DE
STEUNDIENSTEN
In elk rechtscollege is een griffie (art 157 Ger W) = “secretariaat” van de rechtbank
Conclusies, verzoekschriften… worden “neergelegd ter griffie”
De griffier zorgt voor de kennisgevingen (van beschikkingen, vonnissen…)
De bewaarplaats van d gerechtelijke akten
Autonome dienst: niet in ondergeschikte relatie tot de rechtbank of het openbaar ministerie
Griffier = openbaar ambtenaar
Hoofdgriffier – griffier per kamer/afdeling – gerechtspersoneel
Toezicht OM
2.3.1 HOOFDGRIFFIER (ART. 164 GER.W.)
Griffietaken (art. 168 Ger.W.)
Leiding van de griffie
Verdeelt taken griffiepersoneel
Wijst de griffiers aan bepaalde rechter/kamer toe
Verantwoordelijk voor de bewaring van stukken en voorwerpen
Delegatie mogelijk via griffier-hoofd van dienst (Bv. Rb 1A)
2.3.2 GRIFFIER (ART 168 GER.W.)
Griffietaken:
o Stelt griffie toegankelijk voor het publiek, aanspreekpunt
o Verlijdt akten, bewaart de minuten (= origineel van de vonnissen en arresten)
o Geeft daarvan uitgiften af aan de partijen op hun verzoek
o Bewaart rechtsdocumentatie ten behoeve van de rechters
Bijstand aan de magistraat in al zijn ambtsverrichtingen:
o Is aanwezig op de terechtzitting
o Notuleert het verloop van rechtszaken en uitspraken
o Geeft akte van verschillende formaliteiten en verleent er authenticiteit aan
Gerechtsnotaris/neutrale getuige
o Stelt de rechtsplegingsdossiers op = map met alle processtukken, bewijsstukken en
overtuigingsstukken
2020 - 2021 Pagina 9 van 117
, rechtsvordering en eis
2.4 DE BALIE
2.4.1 DE ADVOCAAT
Gereglementeerd vrij beroep – zelfstandige medewerker van het gerecht
Taken
o Advies geven en behartigen individuele belangen van de cliënt
o Minnelijke schikking en bemiddelen
o Bijstand en vertegenwoordiging bij gerechtelijke procedures
o Gerechtelijke ambten (curator, bewindvoerder…)
Rechten
o Pleitrecht of pleitmonopolie = enkel advocaten kunnen voor de rechtbank de verdediging
opnemen (art 440, eerste lid, Ger.W.), maar wettelijke uitzonderingen:
Partijen mogen altijd zelf verschijnen, conclusies neerleggen, …
Voor sommige rechtscolleges: echtgenoot, samenwonende partner, bloed- of
aanverwant. (Ondernemingsrechtbank, vredegerecht)
Voor arbeidsgerechten: vertegenwoordiging door vakbond mogelijk.
o Procesvertegenwoordiging (art 440 tweede lid Ger.W.)
Mandaat ad litem: advocaat moet geen volmacht tonen – er wordt vermoed dat hij van
zijn cliënt een geldig mandaat heeft gekregen –
Tenzij de wet het voorleggen van een bijzondere volmacht vereist (Bv. dading, afstand
van rechtsvordering, afstand van geding, berusten in een vonnis)
Plichten
o Deontologie naleven
o Beroepsgeheim respecteren
o Onverenigbaarheden
Organisatie beroep: advocaat aan de balie
2.4.2 DE BALIE
Groep van personen die beroep als advocaat uitoefenen binnen een bepaald gerechtelijk arrondissement
of afdeling (Bv. Gentse balie) totaal 19
= orde van advocaten instelling met rechtspersoonlijkheid
Verplichte aansluiting voor iedere advocaat
Tableau = lijst van advocaten die tot die orde behoren, pas na 3 jaar, ervoor doe je pro-deozaken.
Raad van de Orde, voorgezeten door een stafhouder (reglementen, toezicht op tucht…)
Nederlandstalige ordes hebben overkoepelende balie: Orde van Vlaamse Balies (waakt over
beroepsbelangen, bevoegd voor juridische bijstand, stage, beroepsopleiding… nemen maatregelen,
doen voorstellen aan de overheid en stellen reglementen op).
2020 - 2021 Pagina 10 van 117
