STRAF- EN JEUGDRECHT
Inhoud
1 Belangrijke begrippen..............................................................................................................................4
1.1 wat is strafrecht: belangrijke elementen....................................................................................................4
1.1.1 Publiek recht.........................................................................................................................................4
1.1.2 Welke gedragingen zijn strafbaar.........................................................................................................5
1.1.3 Onder welke voorwaarden (cumulatief) ..............................................................................................5
1.1.4 In welke omstandigheden.....................................................................................................................6
1.1.5 Tegenover welke personen ..................................................................................................................6
1.1.6 Sancties en/of maatregelen..................................................................................................................6
1.1.7 Bevoegdheid publiekrechtelijke organen.............................................................................................6
1.2 Legaliteitsbeginsel......................................................................................................................................7
1.2.1 Nullum crimen sine lege.......................................................................................................................7
1.2.2 Nulla poena sine lege............................................................................................................................7
1.2.3 Gevolgen legaliteitsbeginsel.................................................................................................................8
1.3 Bronnen strafrecht.....................................................................................................................................8
1.3.1 Wetgeving (kan ook verdrag, wet, decreet of ordonnantie zijn)..........................................................8
1.3.2 Rechtspraak..........................................................................................................................................9
1.4 De strafgerechten: organigram...................................................................................................................9
1.4.1 vredegerecht (187)...............................................................................................................................9
1.4.2 Politierechtbank (15)............................................................................................................................9
1.4.3 Rechtbank van eerste aanleg (13).........................................................................................................9
1.4.4 Hof van Assisen (11).............................................................................................................................9
1.4.5 Hof van Beroep (5)................................................................................................................................9
1.4.6 Hof van Cassatie (1)..............................................................................................................................9
1.5 Werking in de tijd van de strafwet............................................................................................................10
1.5.1 Niet-retroactiviteit van de strengere strafwet....................................................................................10
1.5.2 Retroactiviteit van de mildere strafwet..............................................................................................10
1.6 Werking in de ruimte van de strafwet......................................................................................................11
1.6.1 Misdrijven gepleegd in België.............................................................................................................11
1.6.2 Misdrijven gepleegd buiten België......................................................................................................11
1.7 Werking strafwet t.o.v. personen.............................................................................................................12
1.8 Actua.........................................................................................................................................................13
,1.9 Oefeningen...............................................................................................................................................13
2 De misdrijven........................................................................................................................................15
2.1 Indeling van misdrijven............................................................................................................................15
2.1.1 De wettelijke indeling.........................................................................................................................15
2.1.2 Indeling op basis van aard van misdrijf...............................................................................................17
2.1.3 Indeling volgens materiële uitvoeringswijze......................................................................................19
2.2 Bestanddelen van het misdrijf..................................................................................................................21
2.2.1 Het materieel bestanddeel.................................................................................................................21
2.2.2 Het moreel bestanddeel.....................................................................................................................25
2.3 Modaliteiten van het misdrijf en de strafbaarheid...................................................................................27
2.3.1 Verzwarende omstandigheden...........................................................................................................27
2.3.2 Poging.................................................................................................................................................29
2.3.3 Strafbare deelneming.........................................................................................................................31
2.3.4 rechtvaardigingsgronden....................................................................................................................33
2.3.5 Verschoningsgronden.........................................................................................................................44
2.4 specifieke rechtvaardigingsgronden: Abortus en euthanasie...................................................................46
2.4.1 abortus...............................................................................................................................................46
2.4.2 euthanasie..........................................................................................................................................46
3 Straffen en sancties................................................................................................................................47
3.1 Het strafbegrip..........................................................................................................................................47
3.2 Indeling van de straffen............................................................................................................................48
3.2.1 De wettelijke indeling: art. 7 Sw.........................................................................................................48
3.2.2 De hoofdstraffen.................................................................................................................................50
3.2.3 Bijkomende straffen...........................................................................................................................54
3.2.4 straffen toepasselijk op rechtspersonen.............................................................................................59
3.2.5 Geestesgestoorden.............................................................................................................................59
3.3 Straftoemeting..........................................................................................................................................61
3.3.1 Algemene begrippen..........................................................................................................................61
3.3.2 Omstandigheden die de straf verminderen........................................................................................61
3.3.3 Omstandigheden die straf verzwaren.................................................................................................66
3.4 Modaliteiten van de straf.........................................................................................................................68
3.4.1 Algemeen............................................................................................................................................68
3.4.2 De opschorting van de uitspraak van de veroordeling........................................................................68
3.4.3 Het uitstel van de tenuitvoerlegging van de straf...............................................................................70
, 3.4.4 Probatie..............................................................................................................................................71
3.4.5 Uitvoering van de straf.......................................................................................................................72
3.4.6 Het verval van de straffen...................................................................................................................77
4 toepassing van het algemeen strafrecht op het bijzonder strafrecht......................................................79
4.1 indeling en structuur strafwetboek..........................................................................................................79
4.2 complementaire en bijzondere wetten.....................................................................................................79
4.3 Art. 100 Sw. omtrent de toepassing van het algemeen strafrecht op de bijzondere wetten...................79
4.3.1 Uitzonderingen...................................................................................................................................79
5 jeugddelinquentierecht..........................................................................................................................80
,1 BELANGRIJKE BEGRIPPEN
1.1 WAT IS STRAFRECHT: BELANGRIJKE ELEMENTEN
Strafrecht = een tak van publiekrecht dat het geheel van rechtsregels bevat die bepalen welke gedragingen,
onder welke voorwaarden en in welke omstandigheden, tegenover welke personen misdrijven uitmaken,
en dan onderhevig zijn aan sancties en/of maatregelen.
Het bepaalt ook waaruit de sancties of maatregelen kunnen bestaan. Welke publiekrechtelijke organen
bevoegd zijn om deze sancties en maatregelen op te leggen en op welke wijze dat moet gebeuren.
(Federale materie)
1.1.1 PUBLIEK RECHT
Strafrecht = publiekrecht
Verhouding overheid – rechtsonderhorige (burgers)
Verticale verhouding: regels van openbare orde ( beschermd de belangen van de gemeenschap)
Openbare orde (je kan er niet van afwijken) dwingend recht (beschermd de belangen van een
individu als er een onevenwicht is tussen de partijen bv. huurder- verhuurder, werkgever-
werknemer: de zwakkere partij wordt beschermd relatieve nietigheid)
Je kan afwijken van regels van dwingend recht: nadat het conflict is ontstaan, niet op voorhand. Eens
het conflict als is ontstaan. Kan je een dading, bemiddeling handhaven.
Rol openbaar ministerie/ parket (belichaamd de overheid)
o Eigen autonome rol
o Strafvervolging
o Onafhankelijk van minister van justitie
o Hoofd parket: procureur des Konings die geholpen worden door substituten
o Procureur en substituten geven opdrachten aan de politie
o Politie en parket: eigen organisatie maar werken samen
o Rol slachtoffer
o Geen partij in strafprocedure. Maar wel in het burgerlijke deel (burgerlijke partij) en ze willen
een schadevergoeding bekomen
OM -------------- Dader
Slachteroffer
2020 – 2021 Pagina 4
, Slachtoffer dat zich partij heeft gemaakt: burgerlijke partij
‘burgerlijk’: civiele procedure die in feite tot voorwerp heeft bekomen een schadevergoeding.
Burgerlijke partij vraagt geen straf maar een schadevergoeding
Openbaar ministerie: zij vragen een straf
Oorspronkelijk privaatrechtelijke aangelegenheid
Schadevergoeding: je wil vergoed worden voor de geleden schade. Herstel geleden verlies. Een
compensatie, je wilt iets terug (in geld). Slachtoffer vraagt schadevergoeding geen straf.
Straf: een sanctie waarbij we leed willen toevoegen, bovenop de schadevergoeding die kan
gevraagd worden
1.1.2 WELKE GEDRAGINGEN ZIJN STRAFBAAR
Menselijke gedragingen (dieren zijn niet strafbaar: hebben geen bewustzijn en kunnen dus niet
verantwoordelijk worden gesteld voor hun daden)
Actieve gedraging of het nalaten om gedraging te stellen ( gestraft worden door iets niet te doen:
nalatigheidsmisdrijven bv. als u nalaat een persoon in nood te helpen)
Soms ook gedraging die enkel strafbaar is omwille van de gevolgen
Bv. onopzettelijke slagen en verwondingen
Ook rechtspersonen zijn strafbaar (art. 5 Sw)
o Ontbinding + geldboete
o Het is niet omdat je een rechtspersoon straft, dat je niet nog een natuurlijke persoon nog mag
straffen ( art. 5 sw laatste lid)
Art 7 bis SW: straffen voor rechtspersonen
Art. 7 bis SW laatste lid. Overheid, federale staat, gewesten en gemeenschappen
kunnen niet strafrechtelijk gestraft worden.
1.1.3 ONDER WELKE VOORWAARDEN (CUMULATIEF)
Fundamenteel basisprincipe, Cumulatieve voorwaarden
Legaliteitsbeginsel = Gedragingen zijn slechts strafbaar als deze strafbaar zijn gesteld in de wet
Enige bron: de wet (zie verder: het legaliteitsbeginsel)
Alle wettelijke elementen moeten aanwezig zijn om misdrijf te hebben
Bv. art. 193 Sw (valsheid in geschriften -> moet met bedrieglijk opzet zijn)
!bedrieglijk opzet is enkel strafbaar!
2020 – 2021 Pagina 5
,1.1.4 IN WELKE OMSTANDIGHEDEN
Omstandigheden zijn essentieel
Strafbaar / niet strafbaar
Zwaardere of minder zware straf
Bv. art. 416 Sw (slagen en verwondingen), art. 462 Sw (diefstal)
! Feitelijkheden van groots belang! Bv. als je diefstal doet is daarvoor een straf maar de straf verschilt of
het overdag is of s nachts/ staat er iemand buiten te wachten of niet? / ladder gebruikt?
1.1.5 TEGENOVER WELKE PERSONEN
Niet alleen focussen op de dader en omstandigheden maar ook op de persoon
o Hoedanigheid van dader en slachtoffer kunnen bepalend zijn
o Bv. art. 101 Sw, art. 145,2 Sw, 278 Sw, art. 398 Sw, art. 410bis Sw, art. 410 Sw
Bv. Is er een familiaal verband of niet? zwaarder gestraft
Waarom? Huishoudelijke sfeer, sfeer van vertrouwen. Als je iets wegneemt van je man of
vrouw: geen diefstal omdat men vermoed dat alles gemeenschappelijk hoort te zijn.
Bv. je pleegt een aanslag op de koning VS aanslag op normaal persoon
1.1.6 SANCTIES EN/OF MAATREGELEN
Onderscheid moraal / strafrecht
Bv. prostitutie. Kan perfect volgens strafrecht maar moraal kan men zeggen dat dat niet kan. De
exploitatie van prostitutie is wel strafrechtelijk. Zwart werken is wel een probleem.
Evolutie doorheen de tijd (bv. roken, monokini, enz.)
Functie van de straf: bepaalde gedragingen worden in het strafrecht ondergebracht als iets in de
samenleving zodanig wordt overschreden en er dus schade is.
Vele soorten straffen: gevangenisstraf, geldboete, probatievoorwaarden (contactverbod,
verplichting om een opleiding te volgen,…) werkstraf (altijd aangepast aan de soort misdaad, bv.
iemand die dronken reed in de hulpverlening gaan werken)
1.1.7 BEVOEGDHEID PUBLIEKRECHTELIJKE ORGANEN
Onderscheid materieel en formeel strafrecht
RE1: materieel strafrecht (stafbare gedragingen + sancties) Gedragingen die strafbaar zijn en
welke straf hoort daar dan bij?
RE2: formeel strafrecht (procedure en bevoegdheid)
2020 – 2021 Pagina 6
,Hoe kom je in de gevangenis en hoe geraak je uit de gevangenis. Eigen wetboek van strafvordering ( Svo)
1.2 LEGALITEITSBEGINSEL
Art. 2 Sw.
Ook art 12 en 14 GW + EVRM
Je kan maar straffen als degene die het misdrijf heeft gepleegd wist dat hij een strafbaar feit stelde
1.2.1 NULLUM CRIMEN SINE LEGE
Geen misdrijf zonder wet ( een gedraging valt maar onder het strafrecht als de wet het ook als misdrijf gaat
omschrijven.
Misdrijf = overkoepelende titel voor wanbedrijven, overtredingen en misdaden.
Geen ruimte voor vrije of analoge interpretatie ( je kan niet zeggen dat lijkt op een misdrijf dat wel
strafbaar is dus we gaan dat strafbaar maken, dat kan niet) Men moet strikt gaan interpreteren, men hangt
vast aan de voorwaarden (als daardoor het toepassingsgebied van de wet wordt uitgebreid).
Bv. computercriminaliteit (Red Attack)
Nuance: je mag dit wel doen in het voordeel van de verdachte (gunst)
1.2.2 NULLA POENA SINE LEGE
Geen straf zonder wet ( we hebben straffen in het wetboek en via het legaliteitsbeginsel maar mag niet
hoger gaan of andere straffen verzinnen dan dat er in het wetboek staat)
Rechter mag niet strenger zijn dan wet voorschrijft. Enkel straffen die het wetboek voorschrijft. Men kan
geen straffen gaan verzinnen die niet in de wet staan
Rechter mag geen alternatieve sancties opleggen
Kanttekening:
Autonome probatie (speciale soort straf)
= Je krijgt een proeftijd opgelegd waarbinnen de rechter heel veel vrijheid heeft om bepaalde voorwaarden
op te leggen aan het slachtoffer en binnen die proeftijd moet de dader zich bewijzen dat hij die
voorwaarden kan nakomen. Als de voorwaarden niet worden nageleefd komt er een vervangende
straf/geldboete in de plaats. Degene die toeziet op de naleving van de voorwaarden: probatiecommissie
die samenkomt in het justitiehuis. Degene die de begeleiding doet van de probatievoorwaarden: justitie
assistent
Voorbeelden ( van voorwaarden):
1. Dries van Langehove ( die licht racistisch is) bezoek aan de dozijnkazerne
2. Verbod om op bepaalde openbare plaatsen te komen (stalking)
2020 – 2021 Pagina 7
,1.2.3 GEVOLGEN LEGALITEITSBEGINSEL
1. Bronnen strafrecht enkel terug te vinden in de wet (=/= gewoonte)
2. Strikte interpretatie van de strafwet
3. Geen retroactieve werking van de strengere strafwet (!) als er een wet wijzigt en dus verstrengt
wordt zal dat pas in de toekomst gelden voor de straffen die volgen. Minder strengere wet mag wel
voor vorige strafzakken gebruiken, is in voordeel van de verdachte.
Enkel de wet die op dat ogenblik bestaat kan toegepast worden op strafbare gedragingen. Men kan
niet na de feiten een wet maken om sommige gedragingen te bestraffen.
4. Belgische strafwet geldt op Belgisch grondgebied (en soms op Belgen in het buitenland: je kan
vervolgd worden voor iets wat je gedaan hebt in het buitenland, bij strafrecht niet meestal)
Strafrecht niet enkel voor Belgen maar voor iedereen die zich op Belgische bodem bevind. Dus ook
op een Brit die in België woont)
1.3 BRONNEN STRAFRECHT
1.3.1 WETGEVING (KAN OOK VERDRAG, WET, DECREET OF ORDONNANTIE ZIJN)
Internationale bronnen: EVRM en BUPO (=burgerlijke en politieke vrijheden)
Actua BUPO: klimaatvluchtelingen kunnen nu ook internationale bescherming vragen op basis van
het BUPO-verdrag
Nationale bronnen (GW, Sw, complementaire en bijzondere wetten)
Algemeen strafrecht: men gaat uitleggen wat is bv. het verschil tussen een misdaad en wanbedrijf.
De algemene bouwstenen van het strafrecht (“raamwerk") . Boek 1
Bijzonder strafrecht: alle misdrijven zie je terugkomen zoals diefstal, oplichting. Per misdrijf krijg je
een oplijsting en de bestraffing daarvan. Boek 2
Relatie tussen boek 1 & 2: de algemene bouwstenen passen we toe op de concrete/bijzondere
misdrijven. Artikel tussen boek 1 & 2 is art. 100 sw (scharnierartikel tussen boek 1 & 2)
Art. 1OO sw
alg. strafrecht is van toepassing op het bijzonder strafrecht
p. 25 Boek
Complementaire wetten = horen thuis in het alg. strafrecht. De algemene regels, de bouwstenen.
Heel wat wetten bijgekomen die het algemeen recht invullen (bv. wet Lejeune).
Bijzondere wetten = verschillende takken binnen het strafrecht (bv. internationaal- milieu-fiscaal
strafrecht).
2020 – 2021 Pagina 8
,1.3.2 RECHTSPRAAK
Wij hebben geen presidentenwerking maar we kennen een enorm hoog gezag toe aan de uitspraken van
het Hof van Cassatie.
Geen bindende bron van recht
Wel gezaghebbend
Rechtspraak Hof van Cassatie
1.4 DE STRAFGERECHTEN: ORGANIGRAM
1.4.1 VREDEGERECHT (187)
1.4.2 POLITIERECHTBANK (15)
Alles wat met overtredingen te maken heeft
3 soorten misdrijven (overtredingen < wanbedrijf < misdaden)
Overtredingen komen altijd voor de politierechtbank (tegen beslissingen van de politierechtbank
wordt er in beroep gegaan in de correctionele rechtbank)
Alles wat strafrechtelijk te maken heeft met verkeer, vervoer en transport
1.4.3 RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG (13)
Correctionele rechtbank: strafkamer binnen rechtbank van 1e aanleg (strafzaken)
Wanbedrijven
Raadkamer: niveau eerste aanleg. Opdracht: oordeelt over mensen die in voorlopige hechtenis
zitten. Raadkamer gaat beslissen moet je nog in de gevangenis zitten of niet.
1.4.4 HOF VAN ASSISEN (11)
Geen permanent rechtscollege
Voorzitter assisen: komt van hof van beroep
1.4.5 HOF VAN BEROEP (5)
Strafkamer: Zaken tegen beslissingen van de correctionele rechtbank
2e kamer: behandelt ook zaken tegen de uitspraken van de raadkamer -> kamer van
inbeschuldigingstelling
1.4.6 HOF VAN CASSATIE (1)
2 afdelingen (Frans & Nederlands)
Procedure aspecten
2020 – 2021 Pagina 9
, Hof van cassatie
Hof van beroep
Arbeidshof
Hof van assisen (11)
Arbeids- Ondernemings Rechtbank van
eerste aanleg
Rechtbank Rechtbank
Vredegerecht Politierechtbak
1.5 WERKING IN DE TIJD VAN DE STRAFWET
Legaliteitsbeginsel: latere straf kan geen vroegere gedragingen strafbaar stellen.
1.5.1 NIET-RETROACTIVITEIT VAN DE STRENGERE STRAFWET
Je mag geen feiten bestraffen die op het moment van de misdrijf nog niet strafbaar waren.
Uitzonderingen op niet-retroactiviteit DUS wel een werking van de strengere straf
Beveiligingsmaatregelen, tuchtmaatregelen, interpretatieve wetten, uitleveringsverdragen en
procedurewetten (bv. Salduz)
Salduz: wanneer je ondervraagt wordt door de politie of onderzoeksrechter moet je bijgestaan worden
door een advocaat. Of toch de kans hebben om beroep te doen op een advocaat.
procedureregels
1.5.2 RETROACTIVITEIT VAN DE MILDERE STRAFWET
wel een terugwerking Lex mitior (mildere wet)
Zie art. 2.2 Sw
Dit geldt ook wanneer de strafbaarstelling volledig vervalt
Zolang uitspraak niet definitief is! indien er kracht van gewijsde is (= wanneer je niet meer in hoger
beroep kan gaan.) kan je niets meer doen.
o ENKEL: de koning kan wel nog genade toekennen.
2020 – 2021 Pagina 10
