Inhoud
1 Algemene inleiding..............................................................................................................................4
1.1 HET BEGRIP RECHT.......................................................................................................................4
1.1.1 Algemene indeling.................................................................................................................4
1.1.2 Het objectieve recht..............................................................................................................5
1.1.3 Normatieve geldende regels..................................................................................................5
1.1.4 Aanvullend of dwingend recht...............................................................................................5
2 Hoofdstuk 2 -indelingen van het recht................................................................................................5
2.1 Publiekrecht en privaatrecht........................................................................................................5
2.1.1 het publiek recht....................................................................................................................5
2.1.2 Privaat recht..........................................................................................................................6
3 Hoofdstuk 3: Bronnen van het recht...................................................................................................6
3.1 Internationale verdragen en secundair internationaal recht........................................................6
3.2 Grondwet......................................................................................................................................7
3.3 Sencu stricto ( de wet)..................................................................................................................8
3.3.1 Standaard wetgevingsprocedure...........................................................................................8
3.3.2 Decreten en ordonnanties.....................................................................................................8
3.3.3 Koninklijke besluiten..............................................................................................................9
3.3.4 Besluit van een deelregering.................................................................................................9
3.4 Rechtspraak................................................................................................................................10
3.5 De rechtsleer of doctrine............................................................................................................10
3.6 De gewoonte..............................................................................................................................10
4 Hoofdstuk 4 - Structuren en instellingen...........................................................................................11
4.1 Algemene beginselen..................................................................................................................11
4.2 Parlementaire democratie..........................................................................................................11
4.3 Scheiding van machten...............................................................................................................11
4.4 De rechtstaat..............................................................................................................................12
4.5 Erfelijke constitutionele monarchie............................................................................................12
5 Federale politieke instellingen...........................................................................................................12
5.1 3 niveau’s....................................................................................................................................12
5.2 Het parlement............................................................................................................................12
5.3 Kamer van Volksvertegenwoordigers.........................................................................................12
5.4 De senaat....................................................................................................................................12
5.5 Parlementsleden worden ingedeeld in taalgroepen, van belang bij:..........................................13
5.6 Onverenigbaarheden parlementsleden......................................................................................13
1
, 5.7 De regering.................................................................................................................................13
5.8 De koning....................................................................................................................................13
5.8.1 Bevoegdheden van de koning..............................................................................................13
5.9 Samenstelling van de regering....................................................................................................13
5.10 De gemeenschappen................................................................................................................14
5.10.1 Structuren..........................................................................................................................14
5.10.2 Bevoegdheden...................................................................................................................14
5.11 De gewesten.............................................................................................................................14
5.11.1 Bevoegdheden...................................................................................................................14
5.12 beginselen van de bevoegdheidsverdeling...............................................................................15
5.12.1 residuaire bevoegdheden voor federale staat...................................................................15
5.12.2 exclusieve bevoegdheden van gemeenschappen en gewesten.........................................15
5.12.3 Concurrerende bevoegdheden..........................................................................................15
5.12.4 Parallelle bevoegdheden...................................................................................................15
6 Samenvattend schema staatsstructuur.............................................................................................16
7 Hoofdstuk 5 – rechtshandhaving.......................................................................................................17
7.1 Privaatrechtelijk procesrecht......................................................................................................17
7.1.1 De rechtsgang op tegenspraak............................................................................................17
7.1.2 Inleidende zitting.................................................................................................................17
7.1.3 Conclusies............................................................................................................................18
7.1.4 Instaatstelling......................................................................................................................18
7.1.5 Terechtzitting.......................................................................................................................19
7.1.6 Vonnis..................................................................................................................................19
7.2 Rechtsmiddelen..........................................................................................................................20
7.2.1 Begrip en kenmerken...........................................................................................................20
7.2.2 Verzet..................................................................................................................................20
7.2.3 Hoger beroep.......................................................................................................................21
7.2.4 Cassatie................................................................................................................................21
7.3 Gewone gerechtelijke instellingen: rechtbanken en Hoven.......................................................22
7.3.1 Bevoegdheden van de rechtbanken....................................................................................22
7.4 Organisatie van rechtbanken over Belgisch grondgebied...........................................................22
7.4.1 Vredegerecht.......................................................................................................................22
7.4.2 Politierechtbank...................................................................................................................23
7.4.3 Rechtbank van 1e aanleg......................................................................................................23
7.4.4 Ondernemingsrechtbank.....................................................................................................23
7.4.5 Arbeidsrechtbank................................................................................................................23
2
, 7.4.6 Arrondissementsrechtbank..................................................................................................23
7.4.7 Hof van beroep....................................................................................................................23
7.4.8 Arbeidshof...........................................................................................................................24
7.4.9 Hof van Cassatie...................................................................................................................24
8 Deel 2 hoofdstuk 2, familierechtbank................................................................................................25
8.1 Wie is familie?-graad van verwantschap en aanverwantschap..................................................25
8.1.1 De familie van een natuurlijk persoon bestaat uit diens bloed- en aanverwanten..............25
8.2 Huwelijk......................................................................................................................................25
8.2.1 Voorwaarden huwelijk.........................................................................................................25
8.2.2 Sancties bij niet naleven van voorwaarden..........................................................................26
8.2.3 Gevolgen van het huwelijk: het primair stelsel....................................................................26
8.2.4 Huwelijksplichten.................................................................................................................26
8.2.5 Bescherming van de gezinswoning......................................................................................27
8.2.6 Hoofdelijkheid.....................................................................................................................27
8.2.7 Vrijheid van beroep en autonomie in bankzaken................................................................28
8.2.8 Dringende maatregelen.......................................................................................................28
8.3 Feitelijke scheiding en echtscheiding..........................................................................................29
8.3.1 Feitelijke scheiding versus echtscheiding.............................................................................29
8.3.2 Dringende maatregelen.......................................................................................................29
8.4 Samenwoning buiten het huwelijk.............................................................................................29
8.4.1 Wettelijke samenwoning.....................................................................................................30
8.4.2 feitelijke samenwoning........................................................................................................30
9 deel 2-hoofdstuk 3.............................................................................................................................31
9.1 relatievermogensrecht en huwelijksvermogensrecht.................................................................31
9.1.1 inleiding...............................................................................................................................31
9.2 het wettelijk stelsel.....................................................................................................................31
9.2.1 samenstelling van de vermogens.........................................................................................31
9.2.2 baten en lasten van het eigen vermogen.............................................................................32
9.2.3 Baten en lasten van gemeenschappelijk vermogen.............................................................33
9.2.4 Bestuur van de vermogens..................................................................................................33
9.3 Huwelijkscontracten...................................................................................................................33
9.3.1 Algemene opmerkingen.......................................................................................................33
9.3.2 Vorm....................................................................................................................................34
9.3.3 Scheiding van goederen.......................................................................................................34
9.3.4 Algehele gemeenschap van goederen- bedingen tot uitbreiding van de
gemeenschappelijke baten...........................................................................................................34
3
, 9.3.5 Wijziging huwelijkscontract tijdens huwelijk.......................................................................35
9.3.6 Het vermogensrecht van wettelijke samenwoners..............................................................35
9.3.7 Vermogensverschil van feitelijke samenwonenden.............................................................35
1 Algemene inleiding
1.1 HET BEGRIP RECHT
1.1.1 Algemene indeling
Het objectieve recht behandeld de rechtsregels in hun geheel
4
,1.1.2 Het objectieve recht
Geheel van algemeen geldende normatieve regelen
Opgelegd door de staat
Naleving afdwingbaar
Ordening van maatschappelijk leven beogen
1.1.3 Normatieve geldende regels
o Bevelen gebodsregels
o Verbieden verbodsregels
o Toelaten toelatingsregels
1.1.4 Aanvullend of dwingend recht
Voor gebiedende, verbiedende, toelatende en organieke regels is het van belang om te weten of je
deze regels moet volgen of mag afwijken ervan.
Dwingend recht
o Moeten nageleefd worden door elke rechtsubject
o Sanctie voor niet naleven
Aanvullend recht
o Enkel voor rechtssubjecten voor zover ze geen andere regeling hebben
o Vullen overeenkomst van partijen aan als hier niets over is bepaald
o Je kan deze regels volgen of ervan afwijken
Voorbeeld: huurcontract
2 Hoofdstuk 2 -indelingen van het recht
2.1 Publiekrecht en privaatrecht
Publiekrecht definitie: behoren de objectieve rechtsnormen die het algemeen belang treffen
(dwingend)
Regelt de inrichting, organisatie en werking van de staat, zijn onderdelen en organen
Bepaalt rechtsbetrekkingen van de staat, zijn onderdelen en organen tegenover elkaar, de
burgers, andere staten en internationale rechtspersonen
Privaatrecht definitie: heeft betrekking op private belangen (aanvullend)
Ordent rechtsverhouding tussen burgers onderling (natuurlijke personen en
privaatrechtelijke personen)
Ordent rechtsverhouding tussen burgers en publiekrechtelijke personen
o Publieksrechtelijke personen moet dan wel op voet van gelijkheid staan met de
burgers en niet als drager van het staatsgezag aan het rechtsverkeer deelnemen
2.1.1 het publiek recht
tot het publiek recht behoren:
Grondwettelijk/ constitutioneel recht
Sociale zekerheidsrecht
Administratief recht
5
, Strafrecht
Fiscaal recht
2.1.2 Privaat recht
Burgerlijk recht= “gemeen” privaatrecht
Gemeenschappelijk voor alle burgers, zonder onderscheid
Regelt courante verhoudingen tussen burgers (bv. Koopcontract)
Hoofdzakelijk neergeschreven in Burgerlijk Wetboek
o Boek 1: algemene bepalingen
o Boek 2: personen-, familie- en relatievermogensrecht
o Boek 3: goederen
o Boek 4: nalatenschap
o Boek 5: verbintenissen
o Boek 6: bijzondere overeenkomsten
o Boek 7: zekerheden
o Boek 8: bewijs
o Boek 9: verjaring
2.1.2.1 Familierecht of raltievermogensrecht
Regelt verhoudingen van verwante personen (huwelijk, geboorte, wettelijke samenwoning,..)
Duidelijk dat onderwerpen als afstamming, ouderlijk gezag, huwelijk en echtscheiding tot
deze tak behoren
Groepeert 2 onderdelen
o Enerzijds erfrecht, schenking, en testamenten
o Anderzijds huwelijksvermogenrecht
Regels van toepassing op vermogens, goederen van echtgenoten
3 Hoofdstuk 3: Bronnen van het recht
3.1 Internationale verdragen en secundair internationaal recht
Voornamelijk het geval met EG-verdragen, verordeningen van de Raad van de EU en de Europese
Commissie. Voornamelijk dus verordeningen, richtlijnen en besluiten.
6
, Verordeningen
o Algemene strekking
o Verbindend in al haar onderdelen
o Rechtstreeks toepasbaar in elke lidstaat
Richtlijn
o Verbindend ten aanzien van het resultaat van elke staat waarvoor bestemd
o Nationale instanties kiezen zelf middelen en manier om resultaat te bereiken
Bv. Uitstoot beperken tegen bepaald jaar
Besluit
o Verbindend in al zijn onderdelen
o Nooit algemeen
o Enkel bindend voor lidstaat waarvoor ze gemaakt zijn
Voorbeeld bilaterale BENELUX-merkenverdrag (dubbelbelastinverdragen) uit
2005
Supranationale regels (hierboven)
Bij tegenstrijdigheid tussen supranationale en Belgische wetten
o Supranationale regels hebben voorrang
Minder van belang bij burgerlijk recht, meer voor ondernemings- en economisch recht
o Sommige aspecten toch van belang
Bv. Interlandelijke adoptie, verwezen naar verdrag inzake internationale
samenwerking en bescherming van kinderen op gebied van interlandelijke
adoptie, ’s Gravenhage op 23 mei 1993
3.2 Grondwet
Grondwet kan beschouwd worden als meest fundamentele van alle nationale wetten
Regelt inrichting van de machten binnen de staat
Waarborgt fundamentele rechten en vrijheden van burgers
Oorspronkelijke tekst dateert van 7 februari 1831
o Belangrijkste wijzigingen sindsdien
7
, Democratisering van kiesstelsel
Regionalisering van de staat ( nog steeds bezig)
Evolutie van rechten en vrijheden
Grondwet fundamenteel geacht
Wijzigen slecht mogelijk via ingewikkelde procedure
o Parlement en koning duiden ieder aan welke artikelen voor herziening in aanmerking
komen
o Nadien parlement ontbonden en nieuwe verkiezingen georganiseerd
o Nieuwe parlement is dan een constituante (dwz parlement met bevoegdheid
grondwet te wijzigen (enkel de door voorgaande parlement aangewezen artikelen
o Deze wijzigingen gebeuren mits toestemming van 2/3 van de stemmen in zowel
Kamer als Senaat
o Bovendien moet minstens 2/3 leden aanwezig zijn in Kamer en Senaat
Dubbele bijzondere meerderheid
3.3 Sencu stricto ( de wet)
Grondwet regelt samenstelling en bevoegdheid van wetgevende macht
Bepaalt dat federale wetgevende macht wordt uitgevoerd door
o Koning
o Kamer van Volksvertegenwoordigers
o Senaat
3.3.1 Standaard wetgevingsprocedure
Afkondiging, bekendmaking en bekrachtiging
Afkondiging
o Plechtige handeling van de koning (die nu optreedt als hoofd van uitvoerende macht
o Verklaart bestaande wet authentiek en uitvoerbaar
Bekendmaking
o Verrichting waarbij afgekondigde wet ter kennis wordt gebracht aan de
rechtshorigen
o Zodat ze tegenstelbaar wordt aan eenieder
o Bekendmaking gebeurt door opnemen van tekst in Staatsblad in beide landstalen
o Wet is in beginsel bindend over heel het grondgebied
10 dagen na bekendmaking
Tenzij wet zelf andere datum bepaalt of het bepalen van andere datum aan
Koning wordt overgelaten
3.3.2 Decreten en ordonnanties
Staan juridisch op dezelfde voet met de wet ( wetgevende macht)
3.3.2.1 Decreet
Uitgevaardigd door:
o Vlaams parlement
o Parlement van de Franse gemeenschap
8
, o parlement van het Waals gewest
o parlement van de Duitse Gemeenschap
Situeert zich op regionaal niveau
Bekrachtigd en afgekondigd door overeenstemmende deelregering
Gepubliceerd in staatsblad
Decreten binnen grondgebied van betrokken regio en binnen de door grondwet aan het
betrokken parlement toegekende bevoegdheden
Kracht van wet zoals een federale wet
o Hiërarchisch op zelfde niveau als federale wetten (wet staat dus niet boven decreet)
o Conflict tussen decreet en wet Grondwettelijk Hof zal zich moeten uitspreken (op
termijn volgens Artikel 35 de volheid van de bevoegdheid moeten gegeven worden
aan Gemeenschappen en Gewesten
3.3.2.2 Ordonnanties
Wetgeving uitgevaardigd door Brussels Hoofdstedelijk Parlement
Hebben kracht binnen Brussels grondgebied
Moeten goedgekeurd worden bij gewone meerderheid
Nadien bekrachtigd en afgekondigd door Brusselse Hoofdstedelijk Gewestregering en
gepubliceerd in Staatsblad
Hiërarchisch op zelfde niveau als federale wetten (wet staat dus niet boven decreet)
3.3.3 Koninklijke besluiten
Naast wetgevende macht is ook uitvoerende macht belast met opmaken bindende regels.
Uitgevaardigd door ministers (uitvoerende macht)
Uitgevaardigde wetten doorgaans erg algemeen
o Behoeven verdere uitwerking en precisering
o Door Koning en minister ondertekend
Talrijke rechtsnormen uitgevaardigd door regering onder vorm van koninklijke en
ministeriële besluiten
Initiatief komt toe aan Koning (als hoofd uitvoerende macht)
o Koninklijke besluiten door minister voorbereid
o Door Koning en minister ondertekend
Besluit van kracht 10 dagen na bekendmaking, behoudens anders luidende bepalingen vzan
het besluit zelf
3.3.4 Besluit van een deelregering
Een wet wordt uitgevoerd door Koninklijk/ministerieel besluit (wetgevend-uitvoerend)
Regionaal decreet of ordonnantie wordt uitgewerkt in een besluit
Koning komt hier niet tussen, enkel de regionale regering
Besluit kan worden uitgevaardigd door:
o Vlaamse regering
9
, o Franse gemeenschapsregering
o Waalse gemeenschapsregering
o Brusselse Hoofdstedelijke Regering
o Duitse Gemeenschapsregering
Staan op zelfde niveau als Koninklijk/ministerieel besluit
Gepubliceerd in Staatsblad
3.4 Rechtspraak
Rechtspraak of Jurisprudentie eenvoudig omschreven als het geheel van uitspraken van verschillende
rechtscolleges.
Rechter kan toepasselijke rechtsnorm helpen vastleggen door:
Analogie
Rechtsverfijning
Creatieve functie van rechter duidelijk in gevallen waar hij recht moet spreken zonder dat er een
bestaande rechtsnorm voorhanden is.
Zelf toepasselijke regel toepassen op grond van:
o Algemene rechtsprincipes
o Noodwendingen van het maatschappelijk verkeer
Rechtssubject met arrest of vonnis in de hand kan zijn rechten afdwingen, betekent dat anderzijds
ook dat deze rechtspraak een ruimere gelding heeft en ook andere rechtssubjecten dan de betrokken
partijen kan binden? Deze vraag schijnt afdoende beantwoord te worden in artikel 6
Constante of gevestigde rechtspraak = wanneer een gelijkaardige casus door een reeks uitspraken op
gelijkaardige manier werd opgelost.
3.5 De rechtsleer of doctrine
Geheel van standpunten van rechtsgeleerden, zoals blijkt uit: handboeken, proefschrriften, artikels,
commentaren bij rechtspraak in juridische tijdschriften,…
Feit blijft dat niet enkel rechtssubjecten en rechters maar ook (materiële) wetgevers rekening
houden met de visie van belangrijke rechtsgeleerden. Rechtsleer is een belangrijke indirecte of
materiële rechtsbron.
Met andere woorden: rechtsleer= alles wat er geschreven staat over het recht
3.6 De gewoonte
Het gewoonterecht bestaat uit normen ontsproten uit een lang en eenvormig gebruik door de
gemeenschap, zonder dat zij hun neerslag vinden in 1 of andere geschreven rechtsregel.
Uit deze definitie kunnen we 2 factoren afleiden:
Feitelijk element
10
