Semester 2
Pedagogiek
HOOFDSTUK 1: WAT IS PEDAGOGIEK?
1. Definiëring
1.1. Object van de studie
Pedagogiek = studie van opvoeding van kinderen/jongeren tot 18jaar
= pais + agogein (kind + leiden)
- Kind en pedagogisch handelen met hen staan centraal
Pedagogiek probeert opvoeden en opvoedend handelen systematisch te
beschrijven door, op basis van
- kwalitatief en kwantitatief onderzoek, algemeen geldende uitspraken te
doen.
Pedagogiek = handelingswetenschap: praktijk moet iets hebben aan
kennis/inzichten (wisselwerking)
1) Waarneming van praktijk helpt theorievorming
Vb we zien dat mensen in rijke buurten beter ontwikkelen en onderzoeken
nu hoe het komt
2) Theorie bevrucht de praktijk
Vb onderzoek heeft uitgewezen dat kleine klassen beter zijn voor de
ontwikkeling
Pedagogiek op verschillende niveaus: opvoedkunde, opvoedingsleer en
opvoedingswetenschap.
1.2. Niveaus van de pedagogiek
Theorie: De praktijk:
Praktijktheorie:
opvoedingswetenschap opvoedkunde
opvoedingsleer
(pedagogieK) (pedagogie)
Theoretische aanwijzingen die
Wetenschap het pedagogisch handelen Het dagelijkse opvoeden
ondersteunen
Bv. advies over hoe om te
Bv. vader probeert agressief
Bv. wetenschappelijk artikel gaan met straffen en belonen
gedrag van zoon te negeren
over effecten van straffen en – beter belonen voor wat kind
en beloont hem wanneer hij
belonen goed doet, dan straffen voor
lief is. Het lukt niet altijd…
wat kind verkeerd doet
1
,Semester 2
1. De theorie, de wetenschap
= Wetenschappelijke kennis opdoen via denkkaders, regels, .. =
opvoedingswetenschap
PedagogieKKKK = theorie
2. De praktijktheorie, theoretische aanwijzingen die het pedagogisch
handelen ondersteunen
Persoonlijke inzichten, ervaringen,.. die voor uitvoerder vanzelfsprekend zijn
= werkconcepten = werkmodellen = opvoedingsleer
3. De praktijk zelf, hoe handelen we werkelijk?
Dagelijkse omgang waarin ouder vaardigheden inzet op opvoeding te realiseren
wat je effectief doet = opvoedkunde = opvoeding = vorming
We zijn ons niet bewust van die 3 niveaus. (Loopt spontaan)
-> (Professioneel) opvoedend bezig zijn = zo bewust mogelijk (op
voorhand + reflectie + evaluatie)
2. Ontstaan van de pedagogie als wetenschap
Pedagogiek = jonge discipline
Opvoeden, praktijk <-> pedagogiek als wetenschap
Eerste pedagogische leerstoel
-> 1779 in Duitsland
-> Na WO2; toepassing in het werkveld (Decroly, Langeveld, Kohnstamm,
Bladergroen)
Opvoeding is thema dat even oud is als de mensheid:
- Vroeger behandeld door filosofen: Socrates, Aristoteles,… (nog steeds
filosofische insteek in opvoeding)
- In Griekse wereld: Spartaanse opvoeding
o Grootbrengen buiten het gezin zodat ze zelfstandig hun weg vinden
o Doelen: lichamelijke ontwikkeling en discipline
Filosoof jean-Jaques Rousseau
- Schreef boek ‘emile’ dat veel invloed had op de filosofie
- Zei dat ieder mens een uniek karakter had dat dat vrijheid nodig heeft
om zich te kunnen ontplooien.
2
,Semester 2
Theorievorming van pedagogiek beïnvloed door tijdskader, normen en waarden
- Eind 19de eeuw: ontstaan volksonderwijs -> Voor kinderarbeid in te dijken (de
Verlichting)
2.1. Situering van de pedagogiek in de wetenschappen
Sociale pedagogiek = niet alleen hulp bieden bij het
leren maar ook tijdens vrije tijd doen leren
Sociale agogiek = de wetenschap over het werken aan
het welzijn van mensen van welke leeftijd (vanaf ’50)
2.2. Ontstaan van de pedagogie als
wetenschap
- Opvoeding (praktijk) is even oud als de mensheid, maar de pedagogiek
(wetenschap) is een jonge discipline in tegenstelling tot andere
wetenschappen.
- Als wetenschap dus pas laat invloed op het werkveld.
- Eerste leerstoel aan de universiteit van Halle (Duitsland) : 1779
- Bekende eerste pedagogen: Decroly in België, Langeveld, Kohnstamm,
Bladergroen in Nederland,…
Filosofen: Socrates, Aristoteles, … schreven teksten met
raadgevingen en reflecties omtrent invloeden die werkzaam zijn voor
kinderen.
Jean-Jacques Rousseau (filosoof)
Boek ‘Emile’ had grote invloed binnen de filosofie van de
opvoeding
Ieders mens heeft een uniek karakter en vrijheid nodig om te
ontwikkelen
Zonder dwang of straf, ver van stadsleven, verbonden met de
natuur
Griekse wereld: Spartaanse opvoeding
Grootbrengen buiten het gezin zodat ze zelfstandig hun weg vinden
Doelen: lichamelijke ontwikkeling en discipline
Tijdsperk, Normen en waarden waarbinnen onderwijspraktijk ontstond,
beïnvloedden de theorievorming van de pedagogiek.
2.2.1. Situering van de pedagogiek in de wetenschappen
Agogiek/agogische wetenschap/handelingswetenschap/omgangskunde =
overkoepelende wetenschap voor het werken aan het welzijn van mensen in het
algemeen.
3
, Semester 2
Deelwetenschappen van agogiek volgens LEEFTIJD doelpubliek
Pedagogie(k) = kind en jongere
Andragogie(k) = volwassene
Gerontagogie(k) = oudere
Deelwetenschappen van agogiek volgens STUDIEOBJECT (=wat
bestudeert de wetenschap)
Orthopedagogiek = begeleiden van een mens in nood
Sociale agogiek = Maatschappelijke problematiek van begeleiden
Psychoagogiek = Mens in psychische nood
Pedagogiek = Kind en jongere begeleiden naar volwassenheid
(sociale pedagogieK= het leren tijdens de vrije tijd om het welzijn te verbeteren)
Specialisaties binnen de pedagogiek:
Sociale pedagogiek
Onderwijspedagogiek
Klinische pedagogiek
Gezinspedagogiek
Theoretische pedagogiek
Forensische pedagogiek
Historische pedagogiek
2.2.2. Hulpwetenschappen van de pedagogiek
Pedagogiek gebruikt inzichten uit andere disciplines
(= hulpwetenschappen): filosofie, psychiatrie,..
De 3G’s = gedrag, gevoelens en gedachten
Wetenschappen (psychologie en psychiatrie) die
dit bestuderen ondersteunen theorievorming +
praktijk van pedagogiek.
4