KINE BIJ OUDEREN
HEALTHY AGEING
- Leeftijd alleen is een factor die je moet beschouwen, maar men moet niet veralgemenen (de
fitheid verschilt)
- De kine moet curatief en preventief werken
- Vanaf 40 jaar graduele daling spierkracht
- Naar patiënt als geheel kijken o.b.v. aantal criteria, vaak een multimorbiditeit bij ouderen
→ Hoe meer aanwezige comorbiditeiten, hoe een snellere afname van wandelsnelheid
→ Hoe hoger het mortaliteit risico, hoe een snellere afname van wandelsnelheid
Healthy ageing = gezond ouder worden is het proces van het ontwikkelen en behouden van
functionele vaardigheden die het welzijn op oudere leeftijd mogelijk maken.
Functioneel vermogen (a) = combinatie van het individu en zijn omgeving, en de interactie daartussen.
Intrinsieke capaciteit (c)= alle fysieke en mentale capaciteiten die een individu kan gebruiken.
a) Optimale fysiologische daling, op het einde van zijn leven snelle daling
b) Door ziekte, etc.
→ Herstellen
→ Iets minder maar wel winst boeken
→ Afglijden Deficits
c) Systeem daalt lineair
Oudere mensen ervaren een geleidelijke accumulatie van moleculaire en cellulaire schade. Dit zorgt
voor een algemene afname van fysiologische reserves, wat sterk varieert tussen individuen.
Het standaard medische model van een diagnose past niet goed bij de geriatrische populatie:
Causal chain model: ziekte A veroorzaakt ziekte B, die een aaneenschakeling van aanvullende
aandoeningen veroorzaakt die de huidige medische problemen kunnen verergeren en / of tot verdere
medische problemen kunnen leiden.
Unmasking event model: een patiënt heeft een niet-herkende en subklinische of gecompenseerde
aandoening. Wanneer de compenserende factor verloren gaat, wordt de toestand duidelijk en wordt
deze vaak als een acuut probleem beschouwd.
1
,KINE BIJ OUDEREN
Polyfarmacy → er wordt vaak medicatie voorgeschreven door verschillende geneeskundige die ook
bijwerkingen met zich meebrengen.
Aantal abnormale systemen zijn belangrijker
Doelen geriatrische kinesitherapie: dan afwijkingen in 1 systeem, abnormale
- Functioneel vermogen zo hoog mogelijk houden resultaten in drie of meer systemen zijn een
- Preventie functioneel verlies sterke voorspeller van kwetsbaarheid
KWETSBAARHEID
Frailty = de status van kwetsbaarheid voor plotse, disproportionele
veranderingen in de gezondheidstoestand. Er bestaan meerdere modellen
om frailty te beschrijven:
o Het phenotype model kent voornamelijk een biomedische insteek
en wordt uitgedrukt op een ordinale schaal = FRIED
• 5 variabelen elk op een dichotome manier gescoord
• Domeinen: fysiek
▪ Gewichtsverlies
▪ Zelf-gerapporteerde vermoeidheid
▪ Weinig energieverbruik
▪ Trage wandelsnelheid
▪ Handknijpkracht
➢ 0 → not frail
➢ 1-2 → prefrail
➢ 3-5 → frail
• Andere potentieel belangrijke factoren (bvb cognitie, comorbiditeit) werden niet
bestudeerd
o Het cumulatieve deficiet model kent een biopsychosociale insteek en wordt uitgedrukt op
een continue schaal = ROCKWOOD
• 30 items die dichotoom gescoord worden
• Domeinen: medisch, cognitief, functie
▪ Omvat: ziekten, ADL beperkingen, cognitieve problemen, …
➢ Interpretatie: iemand met 7 deficits heeft een index score van
3/30=0,10 (continu)
o Comprehensive Geriatric Assessment (CGA) (→ gouden standard maar zeer tijdrovend)
• Screening door meerdere multidisciplinaire specialisten
▪ Wandelsnelheid <0,8m/s
▪ TUG >10s
▪ PRISMA 7 tool
o Groningen Frailty Index (GFI)
• Domeinen: fysiek, cognitief, sociaal, psychologie
o Tilburg Frailty index (TFI)
- Met toenemende leeftijd wordt een afname van verschillende systemen waargenomen die de
functionele capaciteit kunnen beïnvloeden
- Het uithoudingsvermogen neemt af met de leeftijd
- Actieve mensen verliezen meer uithoudingsvermogen dan inactieve mensen
- Actieve en inactieve individuen verliezen hun uithoudingsvermogen (VO2max) in een
vergelijkbaar tempo
- Actieve individuen bouwen meer reservecapaciteit op dan inactieven
→ Het vroegtijdig opsporen van kwetsbare ouderen is cruciaal om gepaste interventies
op te starten
2
,KINE BIJ OUDEREN
SARCOPENIE EN FYSIEKE ACTIVITEIT
SARCOPENIE
Sarcopenie = de leeftijdsgebonden afname in spierkracht, spiermassa en spierfunctie.
Gevolgen:
1. Dagdagelijkse activiteiten worden alsmaar moeilijker en kunnen gaan leiden tot
afhankelijkheid
2. Sarcopenie is geassocieerd met een reeks comorbiditeiten zoals vallen, artrose, …
Deze afname in kracht begint al op jongvolwassen leeftijd maar vanaf 70-jarige leeftijd versnelt het
proces met zo’n spierkrachtverlies van 3,5% per jaar.
DIAGNOSTIEK
Men gaat diagnostisch 4 criteria evalueren:
o Spierkracht
• Handknijpkracht
▪ Men vergelijkt patiënten met normatieve waarden voor gezonde jongeren. In
de literatuur is een grotere heterogeniteit betreffende de mate van
spierzwakte bij ouderen mensen. Dit komt omdat sarcopenie vaak anders
gedefinieerd wordt en de verschillende studies vaak iets anders meten. Dit
houdt ook in dat de diagnose van sarcopenie weinig gestandaardiseerd is.
▪ Correleert met spierkracht OL
▪ Goede prognostische waarde voor mortaliteit
▪ Cut-off waarden:
:
➢ < 38kg: andere interventie + preventie
➢ < 25kg: specifieke interventie op sarcopenie
:
➢ < 21kg: andere interventie + preventie
➢ < 11kg: specifieke interventie op sarcopenie
o Spiermassa
➢ DEXA
➢ BIA
o Fysieke activiteit (functie)
• Stapsnelheid
▪ Cut-off waarden:
➢ < 1,1ms: andere interventie + preventie
➢ < 0,8ms: specifieke interventie op sarcopenie
3
,KINE BIJ OUDEREN
INTERVENTIE
o Medicatie
o Oefeningen
• Spierkracht trainen
▪ Fysieke inactiviteit verminderd de spiermassa en kracht
▪ BVGG richtlijnen:
➢ Alle grote spiergroepen trainen via krachttraining:
→ Hoge intensiteit (70-80% 1RM)
→ 1-4 sets van 8-15 herhalingen, 2-3x/week
• Guidelines (PAG) om fysieke activiteit te onderhouden bij 65+:
• Blood-flow restriction training
▪ = spierweerstandstraining met behoud van instroom van bloed in de spier en
beperking van de veneuze bloedafvoer van de getrainde spier
▪ KRACHT: low load BFR training > low load training
▪ Inspanningsgeïnduceerde mechanische spanning en metabole stress worden
verondersteld om een aantal mechanismen voor de inductie van spiergroei te
signaleren.
➢ Altijd onder begeleiding!
o Nutritie
SPIERMASSA VS SPIERKRACHT
Een verlies van spiermassa is niet de primaire oorzaak van verlies van spierkracht.
Verlies aan spierkracht is de belangrijkste prognostische factor voor functieverlies, daarom zijn onze
kinesitherapeutische interventies gericht op spierkracht!
FYSIEKE ACTIVITEIT
WAT IS FYSIEKE ACTIVITEIT?
Oefenprogramma’s zijn een onderdeel van fysieke activiteit, het
zijn gestructureerde programma’s waarin training zit verwerkt
met een specifiek doel (kracht, evenwicht, uithouding). Het doel
is om een gezonde, actieve levensstijl te promoten.
Fysieke activiteit is een breder begrip, het gaat om het gedrag van de patiënt in het dagdagelijkse
leven. Hoofdzakelijk het doel om negatieve gezondheidsaspecten van veroudering tegen te gaan.
4
, KINE BIJ OUDEREN
SEDENTAIR GEDRAG
Als therapeut hebben wij de taak om patiënten zoveel mogelijk te activeren en het sedentair gedrag
te beperken. Naarmate men ouder wordt zien men dat het sedentair gedrag toeneemt. Ouderen
zitten gemiddeld 9,4 uur per dag in hun stoel.
MOTIVATIE FYSIEKE ACTIVITEIT
Uit onderzoek blijkt dat ouderen die weinig belang hechten aan fysieke activiteit ook minder fysiek
actief zullen zijn. Als kinesitherapeut spelen we dus een cruciale om ouderen te motiveren fysiek actief
te zijn, aangezien het bewust zijn van de voordelen van fysieke activiteit een belangrijke rol speelt.
EFFECTEN VAN FYSIEKE ACTIVITEIT
Fysieke activiteit heeft een invloed op verschillende domeinen:
1) Minder comorbiditeiten en verlaagd risico op mortaliteit (hoe hoger I, hoe lager mortaliteit):
→ Risicoreductie op mortaliteit van 33% bij actieve personen, reductie op
comorbiditeiten zoals hypertensie, obesitas en diabetes
2) Verbeterde functionele outcome:
→ Behouden van spierkracht, botdensiteit, cognitieve functies en ADL
3) Psychologisch welvaren:
→ Minder kans op stress, depressies en een verbeterde slaap
4) Sociale aspect:
→ Sociale netwerken, betrokken zijn, …
FYSIEKE ACTIVITEIT EN ALZHEIMER
Fysieke activiteit is één van de 7 beïnvloedbare risicofactoren voor
Alzheimer. Door het aanpakken van fysieke activiteit kan je ook andere
geassocieerde risicofactoren reduceren zoals diabetes, obesitas en
hypertensie. 1/3de van de P heeft de ziekte door fysieke inactiviteeit.
VEROUDERING EN FYSIEKE ACITIVITEIT
o Functieverlies:
• Naarmate we ouder worden zullen onze functionele mogelijkheden afnemen. Fysieke
activiteit heeft hier een belangrijke preventieve rol, je moet niet hoog intensief actief
zijn, maar je moet vooral veel fysiek actief zijn.
o Uithouding:
• Ook onze uithouding neemt af met de leeftijd, we zien dat fysiek actieve mensen meer
uithoudingsvermogen verliezen in vergelijking met niet-actieve mensen. Het verlies
gebeurd wel tegen ongeveer dezelfde snelheid.
o Kwetsbaarheid:
• Kwetsbaarheid is het gevolg van een verminderde reservecapaciteit. Deze kwetsbare
ouderen leven constant op een grens tussen afhankelijkheid en onafhankelijkheid. We
zien dat mensen die in het leven meer reservecapaciteit hebben opgebouwd door
fysiek actief te zijn, minder waarschijnlijk afhankelijk zullen worden bij een fysieke of
mentale tegenslag zoals een valincident of ziekte.
o Valrisico:
• Fysiek actief zijn verminderd ook het aantal valincidenten en het aantal verwondingen
door deze valincidenten.
o Spierkracht – en massa:
• Veroudering en fysieke inactiviteit (sedentair gedrag) zorgen voor een afname van de
spierkracht en spiermassa.
5
