Resume
Samenvatting inleiding tot de rechts- en moraalfilosofie
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
samenvatting van colleges
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Inleiding tot de rechtsfilosofieAantekeningen colleges – professor Piret
Sara Boelen inleiding tot de rechtsfilosofie/ 2020-2021 1
,Inhoudsopgave
1. INLEIDING ............................................................................................................................................... 4
1.1. WAT IS RECHTSFILOSOFIE .............................................................................................................................. 4
2. MODERNISERING EN FUNCTIONELE DIFFERENTIATIE IN ‘RELATIEF AUTONOME DEELSYSTEMEN’ ............ 5
2.1. MODERNISERING ......................................................................................................................................... 5
2.2. FUNCTIONELE DIFFERENTIATIE ........................................................................................................................ 5
2.3. PROCEDURELE LEGITIMITEIT ........................................................................................................................... 7
3. HISTORISCHE RECONSTRUCTIE – CHRISTELIJKE DENKEN OVER RECHT EN STAAT TOT AUGUSTINUS ....... 10
3.1. JEZUS ...................................................................................................................................................... 10
3.2. PAULUS ................................................................................................................................................... 11
3.3. CELSUS (2DE EEUW) ................................................................................................................................... 11
3.4. VAN SEKTE TOT STAATSKERK......................................................................................................................... 11
3.5. AUGUSTINUS (354 – 430) .......................................................................................................................... 12
3.6. SAMENVATTEND ........................................................................................................................................ 13
4. RECHTVAARDIGING VAN GELOOFDSDWANG IN DE KATHOLIEKE KERK .................................................. 14
4.1. EERSTE EEUW NA CHRISTUS ......................................................................................................................... 14
4.2. TWEEDE EEUW NA CHRISTUS........................................................................................................................ 14
4.3. RECHTVAARDIGING VAN DWANG EN GEWELD TEGEN ......................................................................................... 15
4.3.1. Ongelovigen ................................................................................................................................. 15
4.3.2. Ketters en geloofsafvalligen ......................................................................................................... 15
4.4. LEGITIMATIE VAN KERKELIJKE DWANG IN DE INVESTITUURSTRIJD TUSSEN DE PAUS EN DE KEIZER (ROND 1575).............. 15
4.4.1. 1252 - Paus Innocentius IV, Bul Ad Extirpenda ............................................................................. 16
4.4.2. 1520 – Paus Leo X, Bul Exsurge Domine ....................................................................................... 18
5. THOMAS VAN AQUINO ......................................................................................................................... 19
5.1. NATUURLIJK PROCES VAN GEMEENSCHAPSVORMING VERSUS STAAT ..................................................................... 19
5.2. DE ZIJNSORDENING VAN GOD VERSUS HET KWADE............................................................................................ 20
5.3. HIËRACHIE VAN DE WETTEN ......................................................................................................................... 22
5.4. GEEN WILLEKEUR ....................................................................................................................................... 22
5.4.1. Romeins recht: wel willekeur – compatibaliseren? ...................................................................... 23
5.5. REGERINGSVORMEN ................................................................................................................................... 25
5.6. ONDERSCHEID TUSSEN DE WERELDSE EN DE GODDELIJKE MACHT ......................................................................... 26
5.7. SUMMA THEOLOGICA ................................................................................................................................. 26
5.7.1. Is de wet iets van de rede? ........................................................................................................... 26
5.7.2. Is de wet altijd tot gemeenschappelijke goede geordend. ........................................................... 27
5.7.3. Is iedere wet van de eeuwige afgeleid? ........................................................................................ 27
5.8. RATZINGER: HOMOHUWELIJK ....................................................................................................................... 29
6. FRITZ KERN ........................................................................................................................................... 31
7. CRISIS VAN DE RESPUBLICA CHRISTIANA ............................................................................................... 32
7.1. LUTHER EN CALVIJN.................................................................................................................................... 32
7.1.1. Drie sola’s ..................................................................................................................................... 33
7.2. VREDE VAN AUGSBURG (1555): WIENS GEBIED, DIENS GEBED ............................................................................ 34
7.3. BARTHOLOMEÜSNACHT: TE DEUM ................................................................................................................ 34
7.4. HENDRIK IV: TOLERANTIE-EDICT VAN NANTES ................................................................................................. 34
Sara Boelen inleiding tot de rechtsfilosofie/ 2020-2021 2
, 7.5. LODEWIJK XIV: UN ROI, UNE LOI ET UNE FOI .................................................................................................... 34
7.6. JEAN BODIN: WET ALS BEVEL VAN DE SOEVEREIN .............................................................................................. 35
8. THOMAS HOBBES – THE LEVIATHAN ..................................................................................................... 36
8.1. GEEN COLLECTIEF VERZETSRECHT .................................................................................................................. 38
8.2. TEGENSTANDER VAN MIXED GOVERNEMENT .................................................................................................... 39
8.3. AFBEELDING VAN TITELPAGINA LEVIATHAN ..................................................................................................... 39
8.3.1. Rechterkant .................................................................................................................................. 39
8.3.2. Linkerkant ..................................................................................................................................... 40
9. JOHN LOCKE .......................................................................................................................................... 42
10. TOLERANTIE: LOCKE EN VOLTAIRE ..................................................................................................... 44
10.1. WAT IS TOLERANTIE? ............................................................................................................................. 44
10.2. TOLERANTIE VOOR LOCKE: ERASMUS (16DE EEUW) ..................................................................................... 45
10.3. TOLERANTIE DOOR LOCKE ....................................................................................................................... 45
10.3.1. Beperkingen.................................................................................................................................. 46
10.4. TOLERANTIE DOOR VOLTAIRE ................................................................................................................... 47
11. MONTESQUIEU ................................................................................................................................. 48
11.1. THEORIE SCHEIDING DER MACHTEN ........................................................................................................... 51
12. ROUSSEAU ........................................................................................................................................ 52
12.1. “VRIJHEID IS NIETS ANDERS DAN GEHOORZAMEN AAN EEN ZELF OPGELEGDE WET” .............................................. 52
13. VERLICHTING EN STRAFFILOSOFIE ..................................................................................................... 54
13.1. CESARE BECCARIA.................................................................................................................................. 54
13.2. JEREMY BENTHAM ................................................................................................................................. 56
13.3. IMMANUEL KANT .................................................................................................................................. 56
13.3.1. Fletcher ......................................................................................................................................... 58
13.3.2. Combinatie van retributie en utilitarisme: John Rawles ............................................................... 58
13.3.3. Franse Revolutie ........................................................................................................................... 59
14. RECHTEN VAN DE MENS EN FRANSE REVOLUTIE ............................................................................... 60
14.1. RECHTEN VAN DE MENS .......................................................................................................................... 60
14.2. FRANSE REVOLUTIE ................................................................................................................................ 61
14.2.1. Artikel op Canvas van Foqué en ’T Hart: strafrecht ...................................................................... 62
15. KARL MARX EN FRIEDRICH ENGELS ................................................................................................... 63
16. CLARA WICHMAN ............................................................................................................................. 64
17. MICHEL FOUCAULT ........................................................................................................................... 66
18. RECHT EN RECHTVAARDIGHEID ......................................................................................................... 67
19. HANS KELSEN .................................................................................................................................... 69
20. GUSTAV RADBRUCH .......................................................................................................................... 69
21. GRENZEN VAN TOLERANTIE: DE WEERBARE DEMOCRATIE ................................................................ 71
Sara Boelen inleiding tot de rechtsfilosofie/ 2020-2021 3
, 1. Inleiding
1.1. Wat is rechtsfilosofie
Historische en systematische invalshoek wordt gevolgd. De rechtsfilosofie kan het best bestudeerd worden
door kennis te nemen van alle rechtsfilosofen apart. De rechtsfilosofie in het algemeen bestuderen is geen
goede methode. We gaan kennismaken met de verschillende stromingen zoals die elkaar historisch
opvolgen.
De meeste rechtsfilosofieën zijn niet zomaar ontstaan, ze komen vaak voort uit discussies over
maatschappelijke problemen en wordt er gereageerd op eerdere theorievormen. Veel theorieën zijn
ontstaan uit concrete maatschappelijke vraagstukken of politieke ontwikkelingen. Bijvoorbeeld de hele
verhouding tussen godsdienst en politiek of hoe er een einde kan gemaakt worden aan de
godsdienstoorlogen. Als je de totstandkoming van de Grondwet tijdens de Franse Revolutie bestudeert en
je je dan gaat afvragen wat de filosofische grondslagen zijn, er zijn ideeën in terecht gekomen van grote
rechts- en politieke filosofen. Er bestaat een wisselwerking tussen politieke theorieën en de
maatschappelijke debatten en de maatschappelijke gebeurtenissen die belangrijk waren bij de
totstandkoming, maar ook zelf in hun dynamiek werden veranderd.
Er is een ook specifiek karakter van rechtsfilosofie. Het is geen juridische discipline, maar een meta-
juridische discipline. Ze reflecteren vanuit een meta-perspectief vanuit een extern perspectief in het recht.
Het zijn vaak vragen van een hogere orde, deze vragen zijn niet beter, maar er wordt mee aangetoond dat
ze vanuit een extern perspectief worden gesteld en niet vanuit het geldende recht zelf.
Verschillende theorieën hebben verschillende antwoorden gegeven op de vraag of dat straf nuttig
is. Enerzijds vinden sommigen dat een opgelegde straf nut moet hebben voor de maatschappij. En
anderzijds vinden anderen dat dat nut er wel mag bijkomen, maar dat het niet de essentie mag zijn,
omdat het een principe van ‘vergelding’ moet zijn.
« Immanuel Kant hing dit laatste standpunt aan: radicale Verlichtingsfilosoof van de rabiate
vergelding. In “Was ist Aufklärung?” (1784) schrijft KANT dat de mens zelf verantwoordelijk
is waar hij zelf schuld aan heeft. KANT is dus autonomiedenker die schreef: “sapere Aude”
(= “durf te weten”, “durf de rationaliteit ter sprake te stellen”).
Tegelijkertijd moet een toestand van onmondigheid en gebrek aan autonomie verlaten
worden. De mens moet autonoom worden (verzelfstandig, rationeel denken, dus niet
blindelings voortgaan op anderen hun oordeel)… Diezelfde KANT is zeer conservatief op
zijn strafrechtsfilosofie!
Het zijn reflectievragen die vaak niet zwart-wit kunnen worden beantwoorden zijn, en ook dat er geen één
theorie van toepassing is. Er moeten goede argumenten worden gegeven. De rechtsfilosofie gaat deze
theorieën met elkaar confronteren en op hun goede grondslagen te onderzoeken. Het gaat meestal om
normatieve vraagstukken of om vragen naar de grondslag van de normen (fundering, rechtvaardiging en
geldigheid). Het antwoord op zichzelf is niet altijd van belang, maar wel de discussie over de kracht van de
gronden en van de argumenten die worden aangehaald om tot dat antwoord te komen.
De manier waarop de strafrecht-filosofische vragen beantwoord werden, hangt ook samen met bepaalde
mens- en maatschappijbeelden. De filosofische antropologie dat een filosofie tot het zijne maakt is
medeverantwoordelijk voor het beantwoorden van een fundamentele rechtsfilosofische vraagstukken.
Sara Boelen inleiding tot de rechtsfilosofie/ 2020-2021 4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur sboe. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €9,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
73314 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans