Personen- en familierecht
LEERSTUK 1: NATUURLIJKE PERSONEN: BESTAAN, STAAT, NAAM EN WOONPLAATS
PERSOON
o Natuurlijk persoon: van vlees en bloed
o Rechtspersoon: onderneming (fictieve persoon); moet beroep doen op natuurlijk
persoon
STAAT (art. 6 lid 2 BW)
o = verschillende hoedanigheden (bv Belg, vrouw, meerderjarig, dochter van,…) die de
rechtstoestand bepalen v/e persoon; bepaalt rechtspositie (handelingsbekwaam,
pensioenrecht als ambtenaar, ouderlijk gezag uitoefenen als moeder, erfenisrechten als
dochter van, … de hoedanigheden brengen rechten met zich mee) binnen fam en
maatschappij; men onderscheidt zich van andere personen; bepaalt bezit en uitoefening
van bep rechten
o Hoedanigheden staat niet vast, evolueren en er komen bij of vallen weg -> staat
evolueert
o Hoe verkrijg je een staat?
Rechtsfeit (je wordt meerderjarig, geboren -> krijgt hoedanigheid)
Rechtshandelingen (je trouwt, woont samen -> krijgt hoedanigheid)
Gerechtelijke uitspraken (je wordt verklaard als handelingsonbekwame, je wordt
geadopteerd; adoptievonnis -> hoedanigheid veranderd)
Wet (nationaliteitsaanvraag -> verkrijgt staat)
o Vanaf wnr krijg je staat/ hoedanigheden?
Vanaf bestaan
Eigen staat is evolutief
Maar ook elementen van staat zijn evolutief: vroeger gebruikten men
andere elementen om staat van persoon te bepalen, soms bepaald
element belangrijker om hoedanigheid te bepalen (vroeger was het bel
om geslacht te weten, nu niet meer zo -> 1 uitz: voor kind te erkennen
wel bel -> alleen mog door 1 man en 1 vrouw (niet 2 mannen bv)
Art.909 BW bekijken
Elementen van een persoon (hoedanigheden) zijn van openbare orde; zijn zaken
buiten de handel; je kan daar zelf niet over beschikken -> je kan je
meerderjarigheid niet verkopen ofs
o Tegenstelbaarheid aan derden
Moet gepubliceerd worden: elke staat van een persoon wordt bijgehouden (in
databanksysteem van natuurlijk personenregister) -> bij geboorte, veranderen
woonplaats, als je huwt, scheidt,… bijgehouden in databank
Zo zijn derden op de hoogte (bel voor hun wat staat is v/e persoon waarmee ze
bv een overeenkomst willen sluiten) bv bij dood van ouder moeten ze weten wie
afstammelingen zijn voor erfenis, woonplaats voor bv dagvaarding, nationaliteit
moet geweten zijn voor bv te werk te stellen (alleen Belgen mogen werken)
1
, BESTAAN
o Begin
Principe = geboorte
Moet worden aangegeven -> tov derden (persoon is geboren dus er gaan
hoedanigheden aan gekoppeld worden) binnen 15 dagen moet geboorteakte
worden opgemaakt (art. 42 en 43 aandachtig lezen!!) -> kennisgeving moet gebeuren van
geboorte (gebeurt vaak door ziekenhuis, vroedvrouw indien thuis), na geboorte
moet ouder nr gemeentehuis stappen waar geboorte heeft plaatsgevonden om
geboorteakte te laten opmaken (+ art. 44 lezen!) -> wat er in geboorteakte vermeld
moeten worden
Uitz: ongeboren vrucht zal al kunnen bestaan ook al is kind nog niet geboren;
wordt ook als persoon beschouwt (Art. 328 lid 3, 725 vben van uitz)
Als het in het belang is van toekomstige persoon
Kind wordt levend en levensvatbaar geboren
Vb mama en papa verwachten kind, papa sterft tijdens zwangerschap,
kindje in de buik kan al erven van haar gestorven papa
o Einde
Principe = overlijden
Moet ook worden aangegeven -> bel voor tegenstelbaarheid aan derden
Art. 55 en 56 eens lezen
Uitz: Als handelaar overlijdt bv zullen schuldeisers moeten weten dat ze geen
geld meer zullen ontvangen van die persoon, 6 maanden na overlijden kan je nog
steeds failliet verklaard worden, auteursrecht (je hebt boek geschreven) blijft
bestaan ook na overlijden (wilt dus niet zeggen als persoon overlijdt dat alles van
die persoon stopt -> als in belang van familieleden, erfgenamen, se’s
Als bestaan niet meer zeker is (=vermoeden van afwezigheid) (Art. 112 – 117)
Wnr persoon 3 maanden niet meer verschijnt, of niks meer van nieuws
ontvangen v/die persoon -> elke belanghebbenden (kan postbode, wie
dan ook zijn; hoeft geen band met de persoon te hebben) kan dan nr
vrederechter (in vredegerecht)stappen om ‘vermoeden van afwezigheid’
te laten vaststellen (fase 1). Die vrederechter gaat dan gerechtelijk
bewindvoerder inschakelen (vertrouwenspersoon, vertegenwoordiger);
gaat beheer uitoefenen over goederen van persoon als 5 jaar na
vermoeden van afwezigheid nog steeds geen nieuws is gekomen (dus in
totaal 7 jaar later), kan men ‘verklaring van afwezigheid’ laten vaststellen
door familierechtbank = juridisch overlijden van persoon (fase 2). Men
kan ook fase 1 overslaan en dus gwn na 7 jaar verkl van afwezigheid
vaststellen. Art. 118
Benoeming van die bewindvoerder wordt gepubliceerd in BS, 2
dagbladen (1 lokaal, 1 nationaal bv krant), ook gemeld aan burgemeester
zodat hij kan opnemen in bevolkingsregister zoveel publicatie zodat
persoon die mss toch nog leeft ervan op de hoogte is dat hij verdacht
wordt van onbestaande. -> als hij dan terugkeert tekent hij derden verzet
aan om te zeggen van hallo ik leef wel nog
Overlijden wel zeker maar geen lichaam om te kunnen aantonen
Art. 126 BW
Kan je nr rechtbank gaan om verklaring van overlijden op te stellen ->
akte van overlijden wordt opgesteld
2
, Bv 2 vliegtuigen crashen tegen elkaar -> lichamen aantonen onmogelijk
maar men is wel zeker dat ze dood zijn, bij een tsunami
NAAM
o Functie
Moet minimale identificatie toelaten
Dat ervoor zorgt dat men kan deelnemen aan rechtsverkeer; dat andere
mensen weten met wie ze te maken hebben
naar OH toe kunnen ze contacten hebben; OH heeft dan ook mog om per
persoon na te gaan wat de staat is van die persoon
Identificeert een persoon
Verschillende soorten namen: achternaam -> families worden onderscheden van
elkaar, voornaam -> binnen familie worden personen onderscheden van elkaar
(worden in geboorteakte vastgelegd) Handelsnaam (naam v/e bedrijf)
Regeling ivm naam is van openbare orde; kan niet van afgeweken worden;
buiten de handel (ik kan mijn naam niet verkopen) -> enkel door voorzieningen
die in wet zijn opgesomd kan naam gewijzigd worden ( Art. 370/1 en /2 -> naam mag voor
geen verwarring zorgen of schade berokken aan persoon)
o Regels inzake familienaam (Art 335, 335 bis, 335 ter)
Familienaam gevolg van afstamming (=juridisch bestaan v/e verwantschapsband
tussen ouders en kind; vaak hetzelfde als bloedverwantschap mr niet altijd ->
niet omdat men biologische ouder is dat men een band kan hebben)
Als afstamming langs kant van moeder + zowel vader vaststaat kan men kiezen
welke achternaam het kind krijgt (kan van beiden), men kan ook combineren
(maar!! Als vader en moeder ook al samengestelde naam hebben kan het kind
geen 4 achternamen hebben -> ze moeten dan kiezen)
Afstamming van moeder en meemoeder: zelfde regels bij afstamming van vader
en moeder -> keuze
Als men er niet uit geraakt (onenigheid) -> naam van vader én moeder in
alfabetische volgorde (in beide vorige gevallen)
Keuze is onherroepelijk: als situatie 1 of 2 meerdere kinderen krijgen moeten ze
dezelfde achterna(a)m(en) gebruiken bij de volgende kinderen (naamkeuze
wordt vastgelegd via een verklaring van naamkeuze)
Afstamming langs alleen vaders zijde (wnr moeder anoniem is bevallen: heel
zelden hier in BE want naam moeder staat in geboorteakte): krijgt naam van
vader
Afstamming langs alleen moeders zijde: naam van moeder
Adoptie door 1 adoptieouder: naam van adoptieouder
Adoptie door 2 adoptieouder: keuze
o Naamsverbetering en naamsverandering (Art 33, 34, 35)
Niet op eigen initiatief: openbare orde
Naamsverbetering is een recht afdwingbaar
Materiele vergissing (ambtenaar burgerlijke stand zal wat fout gelopen is
moeten rechttrekken) bv datum, naam is verkeerd geschreven
Verbeteren v/e akte (bv afstamming niet correct vermeld -> moet
verbeterd worden) wordt recht gesteld via familierechtbank
Naamsverandering is een gunst aanvragen (kan geweigerd worden) (Art. 370/3 en
volgende)
3
, Kan naam laten veranderen (bv als je kleinkind bent van Dutroux; lastig
om deze naam te dragen)
o Kan bij minister van justitie aangevraagd worden
o Voorwaarden: verzoek moet steunen op ernstige redenen en
mag geen schade of verwarring berokkenen aan derden (dit
oordeelt minister van justitie)
o Gevolgen: gaat moeten bekend maken in BS, heeft alleen
gevolgen voor persoon in kwestie en minderjarige, en
toekomstige kinderen van die persoon (geen gevolg voor rechten
en plichten die gebonden zijn aan die persoon bv erfenis; blijft
dus allemaal hetzelfde)
Kan voornaam laten veranderen
o Aanvragen bij ambtenaar van burgerlijke stand
o Mag niet zorgen verwarring of schade
o Men krijgt akte van voornaamswijziging
WOONPLAATS
o Art. 102 BW
o = (juridische) woonplaats
o =Hoofdverblijfplaats
o Vanuit daar oefen je je rechten uit en vervul je je plichten
o Ook je domicilieadres
o Principe: vrije keuze (art. 103 BW en art. 12 GW) je mag zelf kiezen en
veranderen waar je woont
o (feitelijke) verblijfplaats: verblijft daar voor een bep tijd (vakantiehuis waar je in het
weekend verblijft, kot,…)
o Belang woonplaats: juridische gevolgen -> als je sa bent van vordering -> se komt schuld
halen bij jou, dagvaarding, nalatenschap komt vrij, … moeten je weten wonen
o Wettelijke woonplaats (art. 107,108) -> verplichte woonplaats: wet bepaald zelf waar
men woont; hier kan je dat niet kiezen
o Woonplaatskeuze “ad hoc”: in specifiek geval kan je kiezen wat je woonplaats is ook al
woon je daar niet (bv woonplaats kiezen bij advocaat voor proceduredocumenten te
laten toekomen -> een gwne natuurlijke persoon is daar niet altijd even aandachtig voor)
o Echtelijke verblijfplaats: plaats waar echtgenoten hun huwelijksverplichtingen moeten
nakomen (tog elkaar, kinderen,…) -> echtgenoten bepalen hierover, maar zijn niet
verplicht om hier te blijven wonen; kan zijn dat men ergens anders nog een verblijf heeft;
hier zal men de juridische gevolgen moeten uitvoeren/dragen.
BURGERLIJKE STAND (vanaf art. 6)
o = gemeentelijke dienst
o Verzamelen gegevens omtrent bestaan, staat en bekwaamheid
o Maken akten op (huwelijksakte, overlijdensakte, akte van geboorte, akte van erkenning,
…)
Authentieke bewijswaarde -> hebben een heel bel bewijswaarde! (art. 14) ->
inhouden van die akten worden geacht echt te zijn -> zo niet, procedure van
valsheid van geschriften! (art. 23)
o Geven publiciteit aan die akten
4
